Oct 30, 2016

لاتويا شاعيری یان راینيس‌دن ايکی شعير

چئویرن : بؤیوک آغا قاسیمزاده 


کئچمیش سووئت مکانیندا یاشایان خالقلارین ادبیاتلاری‌نین گؤرکملی تدقیقاتچی‌سی پروفئسسور پناه خلیلوو لاتیش ادبیاتی‌نین بؤیوک نوماینده‌سی یان راینيس‌ین (1865-1929) یارادیجیلیغیندان دانیشارکن یازیر: "یان راینیس پوئزیاسی میللی فولکلورون، لاتیش پوئزیاسی‌نین، دونیا ادبیاتی‌نین ان یاخشی عنعنه‌لریندن قیدالانمیشدیر. بونونلا بئله، اونون یارادیجیلیغی اؤزونه‌مخصوص یئنی و یوکسک کئیفیتلری، اوریژینال پروبلئملری، ماراقلی اینکیشاف خصوصیتلری اولان زنگین خزینه‌دیر".
پوئزیاسی‌نین باشلیجا مؤوضوعلاریندان‌ بیری ابدیت اولان یان راینیسین اؤزونون ابدیته قوووشدوغو واختدان 80 ایل کئچیر. لاکین داهیلره حقیقتن اؤلوم یوخدور. بو سطيرلر ده همین فیکری تصدیق ائدیر:
 
قالخا‌راق یوکسک، اوجا
بولودلاردان یوخاری، -
اوردان سئیر ائده‌جگم
دوغما آنا دیاری
 
یان راینیس تکجه بدیی اثرلرینده یوخ، حیاتی موشاهیده‌لرینی قلمه آلدیغی «گوندليگ»ینده ده لاتیش خالقی اوچون سجیه‌وی اولان دوستلوق، قارداشلیق دویغولارینی یوکسک قیمتلندیریر، بدخاهلیغی خئییرخاهلیقلا اوزاقلاشدیرماغی توصیه ائدیردی: "اؤز ایضطیرابلارینا تبسومله باخ - آجی‌سی-آغری‌سی چکیله‌جک؛ اؤز دوشمنلرینه تبسومله باخ - غضبی-غئیضی چکیله‌جک"…
اوغلو بئله بؤیوک اورک صاحبی اولان خالقین محبتی - دوستلوغو دا بؤیوک اولار.
یان راینیس پوئزیاسیندان تقدیم ائتدیگیمیز شعیرلری گؤرکملی شاعر-ترجومه‌چی مرحوم بؤیوک آغا قاسیمزاده آنا دیلیمیزه چئویرمیش‌دیر.


قیزین نغمه‌سی
اوخوما، آ بولبول، اوخوما بئله
باشیمین اوستونده کدرله، غمله؛
من تئز دورما‌لییام آخی یوخودان،
جانیمدا قالمامیش تاقتدن نیشان.
سن بئله اؤتدوکجه شیرین نغمه‌لر -
باغریمین باشینی یاندیریر کدر.
 
آخی صاباح قالخیب یوخودان ائرکن
او گونش‌سیز یئره گئتمه‌لییم من؛
دوز اون آلتی ساعات قان-تر تؤکه‌رک
دزگاه آرخاسیندا چالیشام گرک ، -
دولودور هاواسی توستویله، هیسله
پنجه‌رم اؤنونده اوخوما بئله.
 
سنه سس وئره‌جک بیل سحر هر یان،
منسه قالخما‌لییام گونش دوغما‌دان.
صوبحون شبنمینی سن ایچه‌جکسن،
فقط درد چکمگه گئتمه‌لییم من.
اوخوما، آ بولبول، اوخوما بئله
باشیمین اوستونده کدرله، غمله!
1899


ابدیت
من اجلدن قورخمورام، -
او نه ائده‌جک منه؟!
من اؤلندن سونرا دا
یاشایاجاغام یئنه.
 
سسیم هماهنگ اولوب
دریا‌لارین سسیله -
گزه‌جک توفانلارین
قودرتلی نغمه‌سیله.
 
قالخا‌راق یوکسک، اوجا
بولودلاردان یوخاری، -
اوردان سئیر ائده‌جگم
دوغما آنا دیاری
 
خوش سحر یئللریله
ال-اله توتا‌راق من
سلام گتیره‌جگم
اونون خوش نفسیندن.
 
عؤمرومون گوندوزونه
قاناد گرنده آخشام -
بیر شفقه چئوریلیب
ابدی یاناجاغام.
 
من اجلدن قورخمورام، -
او نه ائده‌جک منه؟!
من اؤلندن سونرا دا
یاشایاجاغام یئنه!..
1905



Yan Raynis
Latviya şairindən iki şeir

Keçmiş sovet məkanında yaşayan xalqların ədəbiyyatlarının görkəmli tədqiqatçısı professor Pənah Xəlilov latış ədəbiyyatının böyük nümayəndəsi Yan Raynisin (1865-1929) yaradıcılığından danışarkən yazır: "Yan Raynis poeziyası milli folklorun, latış poeziyasının, dünya ədəbiyyatının ən yaxşı ənənələrindən qidalanmışdır. Bununla belə, onun yaradıcılığı özünəməxsus yeni və yüksək keyfiyyətləri, orijinal problemləri, maraqlı inkişaf xüsusiyyətləri olan zəngin xəzinədir".
Poeziyasının başlıca mövzularından biri əbədiyyət olan Yan Raynisin özünün əbədiyyətə qovuşduğu vaxtdan 80 il keçir. Lakin dahilərə həqiqətən ölüm yoxdur. Bu sətirlər də həmin fikri təsdiq edir:

Qalxaraq yüksək, uca
Buludlardan yuxarı, -
Ordan seyr edəcəyəm
Doğma ana diyarı…

Yan Raynis təkcə bədii əsərlərində yox, həyati müşahidələrini qələmə aldığı "Gündəliy”ində də latış xalqı üçün səciyyəvi olan dostluq, qardaşlıq duyğularını yüksək qiymətləndirir, bədxahlığı xeyirxahlıqla uzaqlaşdırmağı tövsiyə edirdi: "Öz iztirablarına təbəssümlə bax - acısı-ağrısı çəkiləcək; öz düşmənlərinə təbəssümlə bax - qəzəbi-qeyzi çəkiləcək"…
Oğlu belə böyük ürək sahibi olan xalqın məhəbbəti - dostluğu da böyük olar.
Yan Raynis poeziyasından təqdim etdiyimiz şeirləri görkəmli şair-tərcüməçi mərhum Böyükağa Qasımzadə ana dilimizə çevirmişdir.


Qızın nəğməsi
Oxuma, a bülbül, oxuma belə
Başımın üstündə kədərlə, qəmlə;
Mən tez durmalıyam axı yuxudan,
Canımda qalmamış taqətdən nişan.
Sən belə ötdükcə şirin nəğmələr -
Bağrımın başını yandırır kədər.

Axı sabah qalxıb yuxudan erkən
O günəşsiz yerə getməliyəm mən;
Düz on altı saat qan-tər tökərək
Dəzgah arxasında çalışam gərək , -
Doludur havası tüstüylə, hislə…
Pəncərəm önündə oxuma belə.

Sənə səs verəcək bil səhər hər yan,
Mənsə qalxmalıyam günəş doğmadan.
Sübhün şəbnəmini sən içəcəksən,
fəqət dərd çəkməyə getməliyəm mən.
Oxuma, a bülbül, oxuma belə
Başımın üstündə kədərlə, qəmlə!
1899

Əbədiyyət
Mən əcəldən qorxmuram, -
O nə edəcək mənə?!
Mən öləndən sonra da
Yaşayacağam yenə.

Səsim həmahəng olub
Dəryaların səsiylə -
Gəzəcək tufanların
Qüdrətli nəğməsiylə.

Qalxaraq yüksək, uca
Buludlardan yuxarı, -
Ordan seyr edəcəyəm
Doğma ana diyarı…

Xoş səhər yelləriylə
Əl-ələ tutaraq mən
Salam gətirəcəyəm
Onun xoş nəfəsindən.

Ömrümün gündüzünə
Qanad gərəndə axşam -
Bir şəfəqə çevrilib
Əbədi yanacağam.

Mən əcəldən qorxmuram, -
O nə edəcək mənə?!
Mən öləndən sonra da
Yaşayacağam yenə!..
1905



Tərcümə edəni: B.Qasımzadə

No comments: