رحیم رئیس نیا
فرارى شدن و به کوه زدن یکى از شیوههای مبارزه با نظامهاى استبدادى بوده است. تاریخ سراسر دنیا و از آنجمله ایران و سرزمینهاى همسایهاش چون قفقاز و عثمانى از حوادث مربوط به یاغیانِ به تنگ آمده از ستم و زورگویى مأموران و خانها آکنده است. بعضى از این به کوهزدگان در پرتو دلاورى خود در ذهن تودههای ستمدیده تبدیل به قهرمانان مردمخواه شده، ترانهها و داستانها درباره اشان ساخته شده و گاهى هم همین ساخته ها دستمایه آفرینش رمانهایى چون کلیدر دولت آبادى، اینجه ممد و افه چاقرجایى یاشارکمال، آینالى و شاهین قفقاز سلیمان رحیموف، برپشت بُزآت جلال برگشاد و بالاخره رمان چهارصد صفحهای قاچاق کرم فرمان عیوضلى(۱)، که به دست یکى از بازماندگان کرم – نوه خواهر وى – نوشته و در سال ۱۹۸۷ با تیراژ ۸۰ هزار نسخه در باکو منتشر شده است. پیش از این آثار نویسندگانى چون آ. پورتسلادزه و ب. مْچِدلیشویلى گرجى، آکوپ ماکاشیان ارمنى، دنیس کوزلوفسکى و و. کازاکوفسکى روس، نجف بیک وزیروف آذربایجانى نیز هر یک آثارى درباره ماجراهاى زندگى کرم پدید آوردهاند.
