Jan 10, 2013

‏"قوش" تاریخیندن

ابوالفضل جورابچی
ƏBÜLFƏZL CORABÇI
QUŞ TARİXİNDƏN

قارا قارقا ایله آلا قارقانین چوخ یاخین یولداش اولدوقلارینی، هر زامان و هر یئرده بیر آرادا ‏اولدوقلارینی و هر زامان قارا قارقانین بیر آددیم قاباقدا، آلا قارقانین دا بیر آددیم اونون دالیندا ‏اوچدوغونو بوتون قوشلار گؤرموشدولر. آنجاق بو ایکی قارقانین اوزون زامان ‏یولداشلیقلاریندان اؤته یه بیر ده یاخین قوهوم الدوقلارینی دا بیلمه‌ین قوش آز ایدی.
آلا قارقا ‏بیر چوخ یئرده و اؤزونه افتخار بیله رک سسینی بوغازینا ییغیب درینلریندن قارقار... قار ‏قار... ائده رک "بوش یئره قارا قارقا ایله قوهوموملوق ائتمه میشم" دئییردی. قارا قارقانین ‏ایسه آلا قارقایا ائیله ده چوخ سایغیسی یوخ ایدی، اونو اؤزوندن آشاغیدا و بیلگیسیز بیر قوش ‏اولاراق دگرلندیرردی، هر زامان اونون اؤز یئرینی توتماغا چالیشدیغینی حس ائدرک اونا ‏قارشی قیسقانچلیغینین یانیندا اونو آلچاقلاماغدان و یئری گلدیگینده اونا "سن چوخ قاغیلداما، ‏سن هئچ بیر شئی بیلمزسن، بیر شئی لر اؤیرنمیشسن‌سه ده آنجاق منیم سایمده اولوب، یوخسا ‏سن ایکی ائشگین آرپاسینی بئیله بؤله بیلمز ایدین" دئیر و اونون اؤزوندن یوخاری قالخماسنین ‏قاباغینا چیخاردی. بوتون بونلارین یاینیندا بیر ده قارا قارقا ایله آلا قارقانین آرالاریندا، یالنیز ‏آیری قوشلارا گؤرستمک اوچون بئیله اولسا دا، بیر صمیمت وار ایدی. بیر بیرلرینی "قارا ‏جان"، "آلا جان" چاغیراردیلار.‏

‏"قوش" تاریخینین بیرینجی ایلینده بیر گوز(پائیز) سحری آلا قارقا یوخودان اویانیب ‏گؤزلرینی اوغوشدوردوقدان سونرا قارا قارقانی اوجا چینار آغاجینین قوزئییه ساری ‏گؤگرمیش ان اوجا قولونون زیروه سینده اوتوردوغونو، آنجاق چوخ پکر و حوصله سیز ‏اولدوغونو گؤرونجه اونون یانینا یاخینلاشیب اونون اوتوردوغو قولون آشاغیسینداکی قولا ‏قونوب و "سحرین خیر اولسون قاراجان" دئیه قاغیلدادی. قارا ایسه هئچ بو دونیادا دگیل کیمی ‏ایدی. آلانین سسینی ائشیتمه‌میش کیمی ایدی. بلکه ده اونا "درین فیکیرلرده یم، منیم فیکریمی ‏پوزما" دئیه افاده لنمک ایسده ییردی. آنجاق آلا داها اوجا بیر سس ایله قاغیلدایینجا قارا سول ‏گؤزونون یانی ایله باخاراق آجی بیر قاغیلتی دا "اوتور، سحری تئزدن فیکریمی پوزما" دئیه ‏باغیردی و اوزاق اوفوقلارا گؤز تیکرک دالغیینلیغیندا درینلشدی. آلا قارقا داها دا ‏ماراقلاناراق "یوخسا قارا مندن گیزلین بیر شئی لر تاپیب" دئیه دوشونرک قارا قارقانین ‏اتوردوغو قولون استونه آتلاندی. آنجاق هر زامان اونون قیزلیجه لرینی کشف ائتمک ایسته ‏دیگینده قارشیلاشدیغی کیمی، بو یول دا اونون دیمدیک ووروشو ایله قارشیلاشدی. قارا قارقا ‏وار گوجو ایله آلا قارقانین باشیندان بیر دیمدیک ووراراق اونون اوستونه قاغیلدادی ‏‏"یوزلرجه یول سنه دئمیشم منین اوتوردوغوم بوداغا قونما، سن هر زامان مندن بیر بوداغ ‏آشاغیدا اوتورمالیسان، باش قارقا منم......" آلا قارقا بیر آشاغیداکی بوداغین استونه آتلاییب، ‏یالواریرجاسینا سوروشدو "آخی بیلمیرم سحری تئزدن سنه نه اولوب، نئیه پکرسن" قارا قارقا ‏درین بیر آه چکیب، باشینی توولادی و اوزون اوزون قار قار چکرک آنلاتدی، "بوردان ‏دوروب باخیرام، قوزیئ دئنیزده، بیر آدادا قوشلار ییغیلیب، بیر ییغینجاق قورورلار، بیرلیکده ‏اؤتمک و بیربیرلریندن جه جه وورماق اؤیرنمک ایسته ییرلر، بلکه ده سونرالاری بیرلیکده ‏اوچاجاق و بیرلیکده سبته ییغاجاقلار...".‏

آلا قارقا ماراقدان چاتلاییردی، قارا قارقانین اوتوردوغو بوداغا چیخیب اونون کیمی اوزاقدان ‏گؤرونن آدادا قوشلارین یغیلدیغینی گؤرمک ایسته ییردی. آنجاق قارا قارقانین اجازه سی ‏اولمادان یئریندن تئرپنه بیلمیردی. بوندان دا اؤتری بئیله اجازه سیز حرکتلری خاطیرینه هر ‏یول قارا قارقانین دیمدیک ووروشو ایله باشیندا بیر یارا بیراخیلدیغینی و یاراسی توخدادیقدان ‏سونرا یاراینین یئرینه آرتیق لئلک چیخمادیغی اوچون باشی بوتون لئلکسیز قالدیغینی دا ‏یاخچی بیلیردی. بئیله جه قازاندیغی تجربه ده چوخ محمکلشمیشدی و قارا قارقانین ‏اوتوردوغو بوداغا آتلانماقدان چوخ قورخوردو. بوتون بونلارا قارشی ایستگیندن آسیلی ‏اولمادان بیر قار قار قار چیخدی ایچیندن "ایسته ییرسن گئدیم یوولارینی داغیدیم" دئیه ‏قاغیلدادی. قارا قارقا ایسه یوخاریدان باخاراق "سن اوتور یئرینده، من دئیه نه قولاق آس، بیر ‏آز زامان لازیمدیر، واقتیندا من سنه نه ائده جگینی دئیه جگم" دئیه قاغیلدادی و گئنه اوزاق ‏اوفوقا گؤز تیکرک اؤز ایچینده قیغیلداماغا داوام ائتدی، "منسیز... هن...؟، منه مصلحتلشمه ‏میش یغینجاق قوروبلار... هن...؟ بونلار منیم کیم اولدوغومو هله بیلمیرلر... من قوشلارین ‏قوشو، قارقالارین ان قاراسی،.....منیم آتام دونیانین ان قارا قارقاسی ایدی، اونون اوستونه ‏قارا قارقا گئلیب گئتمه میشدی. بوتون دونیا قوشلارینین باشی منم... ایندی ایکی اوچ قانادی ‏قیسسا قوش منه خبر وئرمه‌میش یغینجاق قوروبلار هن؟ اونلارا گؤستره رم، اونلارین، ‏ییغینجاغینی پوزارام، آنجاق بیر آز زامان لازیمدیر، بیر آز صبیرلی اولمالییام...‏

آلا قارقا گئنه ماراقلاندی، قار قار قار... دئدی، یالوارریرجاسینا سوروشدو، "قارا جان، نه ‏گؤرورسن، منه ده آنلاد، هانسی قوشلار وار اوردا؟" قارا قارقا یوخاریدان باخاراق "قوجا ‏بیر طاووس وار، آمما قوجالیغینا قارشین چوخ رنگلی و ساغدیر، قویروغونو آچدیغیندا ‏گونشین گؤزو قاماشیر." دئدی. آلا قارقا یالتاقلاناراق " اونون یئرینه بیز اوتورمالی ایدیک، ‏بیز وارکن نئجه باشقا بیر قوش، قوش ییغینجاغینا باشچیلیق ائده بیلر...؟" دئدی ایسه ده قارا ‏قارقا گئنه اونو باشیندان گوجلو بیر دیمدیک ووردو و باشینا چیغیردی، "بیز یوخ... من ...، ‏بئش یوز یول دئمیشم سنه... من ... من ... من". آلا قارقا قانادینین اوجو ایله لئلکسیز باشینین ‏یاراسینی اؤرته رک گئنه یالتاقلاندی، "باغیشلا قاراجان گئنه سهو اولدو. بیز یوخ من... من ‏‏... من...". قارا قارقا داها دا غضبلنرک بو یول ساغ آیاغینین دیرناقلارینی بیر یئره ییغیب، ‏ائله جه آلا قارقانین باشینا بیر قاپاز ووراراق قاغیلدادی "آخماق، سن یوخ،... من... من... ‏من". آلا قارقا سول قانادینین اوجو ایله باشینداکی ایکینجی یارانی اؤرته رک "چوخ باغیشلا، ‏قاراجان، گئنه سهو اولدو. من یوخ، سن... سن... سن" دئیه یاواشجا قیغیلدادی. قارا قارقا گئنه ‏اوفوقلارا گؤز تیکرک اؤز اؤزونه قیغییلداندی، "آهان، قناری ده اوردادیر... ساری بیر ‏قناری..."‏

قوش تاریخینین گونلری، آیلاری اؤتوردو. قوش ییغیناغی گئت گئده داها دا رنگلنیردی، ‏سیره، طوظی، بیلدیرچین، ساری کوئنک و نئچه نئچه رنگلی و گؤزل اؤتن قوشلار. قارا ‏قارقا ایسه اؤزونو داها دا چوخ یالنیز و کیمسه سیز حس ائدیردی و یولداشلیق ائتدیگی بیر ‏تک آلا قارقادان اورگی داریخیردی. بیر چوخ زامان گلیب قوشلار آداسینین دؤره سینده ‏اوچوب، قار قار ائدیردی و اؤزونون نه قدر گؤزل سسی اولدوغونا فخر ساتیردی. ‏قوشلاردان هئچ بیرینین اونون گلیب – گئتدیگینی و قاغیلتیسینی اؤنمسه مه دیگینی گؤرونجه ‏قارا قارقا داها دا آجیقلانیردی و داها دا اوجا قاغیلداییردی. آنجاق گئنه ده اؤزونه بیر تای ‏تاپابیلمیردی قوش آداسیندا.‏

قوش تاریخینین بیرینجی ایلینین یای آیلاریندا قارا قارقا آرتیق چوخ صبیرسیزلندی،"دئیه سن ‏منی اؤنمسه ین یوخدور... ایندی من بونلارا گؤستره رم... دئیه قیغیلداندی اؤز ایچینده و قوش ‏آداسینین قیراغیندا بیر سؤگود آغاجینین توم بوداغلارینین اورتاسیندا گیزلنه‌رک قوش لارین ‏اؤتوشلرینه قولاق آسماغا باشلادی. هر قوش اؤزو بیلدیگی کیمی اؤتوردو، کیمسه کیمسه نین ‏اؤتوشونه توخونموردو، آمما هر قوش اوبیری قوشلارین اؤتوشونو دینله ییر و لذت آپاریردی. ‏قنارینین اؤتوشلرینین ایچینده بیردن بیر "ق" سسی چیخینجا قارا قارقا گیزلندیگی سؤگود ‏آغاجینین بوتاقلارینین ایچیندن چیخیب قناریینین اوستونه یوگوردو. "منه باخ... "ق" دئمک ‏ایله منی می قصد ائدیرسن؟" دئیه قاغیلدادی. قناری "جورت جورت جورت ... من سنی ‏تانیمیرام، سنین بوردا یئرین یوخدور. چیخ گئت ایشیوه" دئدی. قارا قارقا داها دا اوجا ‏قاغیلدادی ""ق" منیم آدیمین باشی دیر، سن بیلمیرسن من قارقایام...". قناری گئنه او ملایم ‏سسی ایله "من نه ایله ییم سن قارقاسان، قارقا ایسن چیخ گئت آیری یئرده قاغیلدا..." دئدی. ‏قارقا ایسه قنارینین آغزیندان چیخان هر "ق" نی اؤزونه صاحب چیخیر و داها دا غضبلنیر ‏دی، "منه باخ! سینین بوغازینی ییرتارام ها... بو قدر "ق" دئیه اؤتمه" قناری بیر آز ساغینا ‏سولونا باخدی. قوش آداسیندا اونون ایله فیکیر یولداشلیغی ائدن چوخ قوش وار ایدی، آنجاق ‏هئج بیریسی یاخینا گلمه دیلر. بیر پاراسی دا قارا قارقا ایله اوز به اوز اولماماق اوچون ‏اوچوب اوزاقلاشدیلار. قناری اؤزونون قارا قارقا قارشیسیندا یالنیز بیراخیلدیغینی گؤردو، ‏آنجاق هئچ قورخوسو یوخ ایدی. سسینی داها دا اوجالتدی،"منه باخ قارقا... هر "ق" سنه ‏خطاب دگیل، من "ق" دئییرایسم دئیرم. سنه ده هئچ مربوط اولان دگیل ایستر ایسم مین یول ‏‏"ق"، "ق"، "ق" دئییرم. "ق" قجله دیر، "ق" قمری دیر، "ق" قیرقی دیر......سن کیمسن ‏کی "ق" دئییلنده اؤزونو میدانا آتیرسان؟ بو دئیش توخوشا قوشلاردان بیر نئچه سی سوگود ‏آغاجینین یانینا گلدیلر و اوزاقدان باخماغا باشلادیلار. قناری بیر اونلارا باخدی، بیر قارا ‏قارقا یا. قوشلاردان بیر نئچه سی اؤز آرالاریندا جیک جیک جیک ائتمه گه باشلادیلار، ‏‏"قناری حقلی دیر. هر "ق" قارا قارقا دئمک دگیلدیر" آنجاق هئج بیریسی قنارییه یان ‏چیخماق اوچون قارا قارقایا کسین بیر قارشیلیق وئرمه دی. قارا قارقا ایسه اؤزونو میداندا ‏تک اؤتن قوش گؤردو و قا نادلارینی چیرپا چیرپا قنارینین استونه یوگوروب دیمدیگی ایله ‏اونون قانادینی یارالادی. آیری قوشلار دا بئیله گؤرونجه اوچوب گئتدیلر و یارالی قناری نی ‏یالنیز بیراخدیلار.‏

او گون قوش تاریخینده قارا بیر گون ایدی. قناری اؤزونون یولداشلاری طرفیندن قارقا ‏قارشیسیندا یالنیز بیراخیلدیغینی گؤرونجه یولداشلاریندان سینیخدی، اوندان سونرا آرتیق ‏قاباقکیلار کیمی شوق ایله اؤتموردو. قارا قارقا ایسه اؤزونه آیاق یئری تاپمیش کیمی گئدیب ‏آلا قارقانی دا گئتیردی. آلا قارقا ایله قارا قارقا سؤگود آغاجینین سیخ بوداغلاری آراسیندا ‏گیزلندیلر و اؤز آرالاریندا صحبتله شه صحبتله شه قوش آداسیندا اولوب کئچنلری گؤزدن ‏کئچیریر و اؤزلرینی اورتایا آتماق اوچون فرصت آختاریردیلار. "گؤردون آلا، من سنه ‏دئئیردیم ته لسمه، من بیر یول تاپارام..."، "بله، قاراجان من سنین چوخ آغیللی اولدوغووا ‏ایمان گئتیرمیشم. سن هر باجادان گیره بیلرسن" ،"دئمک کی هر زامان منی دینله یه جکسن، ‏سن هئچ بیر شئی دئمه، من سنی قاباغا سالاجاغام، سن قاباقدا گئده‌جکسن، آنجاق هر زامان ‏قولاغین منده اولسون"، "باش اوسته قاراجان"... بیر نئچه آی کئچدیکدن سونرا، بیر سحر ‏تئزدن قارا قارقا دیمدیگی ایله یاواشجا آلا قارقانین باشینا ووراراق اونو یوخودان اویاتدی، ‏‏"سوسس... سسین چیخماسین، بیر شئیلر ائیشیدیرم. قوشلار یاخیندا بیر یئره یغیشیب بیرلیکده ‏اؤته جکلر، من ده یاواشجا بوردان بو بوداغلارین آراسیندان قاغیلدایا قاغیلدایا اونلارا ‏قاریشاجاغام، آمما سن هله سس چیخاتما. دور من اؤزوموزه یئر آچیم، سونرا... آلا قارقا، ‏یاری یوخولو ایکن قارا قارقانین بیئله بیر خبری هاردان آلدیغینا حیران اولدو، چکینه رک ‏یاواشجا قیغیلدادی "هاردان بیلیرسن؟" قارا قارقا گئنه غضبلندی، "سن قاریشما، منیم ‏بیلدیکلریمی سن یوز ایل سونرا دا بیله بیلمه‌زسن" آلا قارقا گئنه چاره نی یالتاقلیقدا گؤردو،" ‏باش اوسته قارا جان..."‏

بیر نئچه گون سونرا قوشلاربؤیوک سوگود آغاجینین کؤلگه سینده ییغیشیب بیرلیکده اؤتمه گه ‏باشلادیلار. قارا قارقا یاواش یاواش سوگود آغاجینین سیخ بوداغلاری آراسیندان سوزه سوزه ‏ائشیگه چیخدی و اوزاقدان قوشلارین اؤتوشلرینی دینله مه گه باشلادی. قوشلاردان بیر ‏پاراسی اونو گؤردولر. آنجاق اونون چاغیریلمامیش بیر قوناق کیمی اوزاقدان اوتوروب دینله ‏مه سینه گؤز یومدولار. قارقا بو فرصتدن استفاده ائدیب یاواشجا بیر "قیغ" دئدی "من بوردان ‏اوزاقدان سیزین اؤتوشلرینیزی دینله سم، سیزی اینجیتمیرم کی؟" دئیه یالتاقلاندی. قوشلار ‏ادبسیزلیک اولماسین دئیه "اولسون، اوردان اوزاقدان اوتوروب دینله یه بیلرسن" دئدیلر. ‏بیلدیرچین اعتراض اولاراق قیققیلداماغا باشلادی، قیقیق.. قیققیق... قیقیقیق... قارقانی من ‏تانییرام... قارقانی من تانییرام... قوشلار یا بیلدیرچینین اعتراضینی ائشیتمه دیلر، یا دا اؤنمسه ‏مه دیلر... آنجاق قارا قارقا بو اعتراضدان چوخ غضبلنمیشدی. گئجه لری ایلان ووران یاتسا ‏دا او یاتابیلمیردی. اؤز اؤزونه دگئینیردی، "منه اعتراض ائدن ده اولور، منی یاخیندان ‏تانییریمش بیرقانادی قیسسا قوش، من اونا گؤسته ررم...".نئچه گون سونرا تصادف اثری ‏توربا بولبولونه راست گلدیگینده زهرینی اونا توکموشدو، "منه باخ، او بیلدیرچینه خبر وئر، ‏اونو آختاریرام، توتسام دریسینی سویاجاغام...‏

قوش تاریخینین ایکینجی ایلینده، بیر سونراکی بیرلیکده اؤئتمه گونونده قارا قارقا آرتیق ‏گیزلنمه ده ن، چکینمه دن، اوتانمادان آلا قارقانی دا یانیندا گئتیرمیشدی، و هامیدان دا داها ‏اوجا سس ایله قاغیلداماغا چالیشیردی"اؤتن قوش من دگیل ایسم، مندن باشقا کیمدیر بوردا ‏اؤته بیلن؟؟؟؟؟" ، "بیزه، دئملی منه و منیم آلا یولداشیما، بو توپلومون یوخاری باشیندان ‏خاص بیر یئر آییرمانیزی ایسته ییرم...‏

قارا قارقا آلا قارقانین قولاغینا فیسیلدادی: "گؤردون...؟ سن منه قولاق وئر، ایندی سوگود ‏آغاجینین باش بوداغینا قون اورادان ذیلله مه گه باشلا. نه قدر ائده بیلیرسن چوخ ذیلله... بو ‏بیزیم تاریخیمیز اولاجاق. اوبیری قوشلار بورایا ذیلله میرلر. بیر نئچه واقت سونرا " بورا ‏اصلینده بیزیم آدامیزدیر دئیه حق قازاناجاغیق". "باخین بو آدادا بیزیم ذیلیمیزدن باشقا بیر ذیل ‏یوخدور" دئیه جه ییک و ... بو آدادا ان ائسگی ذیل بیزیم ذیلیمیزدیر دئیه اثباتلایاجاغیق" .آلا ‏قارقا سئویندیگندن اؤزونو ساخلایابیلمه دی و "او زامان بو آدانین باش قوشو بیز اولاجاغیق" ‏دئدی. قارا قارقا ایسه گئنه غضبلندی، "آخماق بیز یوخ، من... من... من".‏

قناری ایسه بیر یاندان قارقالارین بو قدر اوزسوزلوگونه بیر یاندان دا اوبیری قوشلارین ‏قیدسیزلیگینه دایانابیلمه میشدی و چوخدان اوچوب اورالاردان اوزاقلاشمیشدی.‏

No comments: