Feb 28, 2013

قلم انجومنی نه دئمکدیر و نه دئمک دئییل؟

شیوا فرهمند راد

پن بوتون سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسانلاری کؤمگه چاغیریر. او دئیر: باجی‌لار، ‏قارداشلار، گلین بو سنگرده بیزه قوشولون تا قلمی‌میزله و سسی‌میزله سؤز آزادلیغی‌نی و سؤز ‏آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسان‌لاری قورویاق؛ سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی بوتون یئر اوزونده ایسته‌یک. ‏

Şiva Fərəhməndrad

Qələm Əncüməni nə deməkdir və nə demək deyil?‎


PEN bütün söz və düşüncə azadlğını istəyən insanları köməyə çağırır. O deyir: bacılar, ‎qardaşlar, gəlin bu səngərdə bizə qoşulun ta qələmimizlə və səsimizlə söz azadlığını və söz ‎azadlığını istəyən insanları qoruyaq; söz və düşüncə azadlığını bütün yer üzündə istəyək.

انجمن قلم چیست، و چه نیست؟

پن همه‌ی انسان‌های خواستار آزادی بیان و اندیشه را به یاری می‌خواند. پن می‌گوید: خواهران، ‏برادران، بیایید و در این سنگر به ما بپیوندید تا با قلم‌هایمان و صدایمان از آزادی بیان و از آزادی ‏انسانی‌هایی که آزادی بیان می‌خواهند، دفاع کنیم؛ آزادی بیان و اندیشه را در سراسر گیتی ‏بخواهیم.


قلم انجومنی نه دئمکدیر و نه دئمک دئییل؟

دونیا قلم انجومنی‌نین منشوروندا، و ائله‌جه ده سورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی‌نین ‏منشوروندا، بئله یازیلیب:‏

‏«پن عضولری هر زامان میلت‌لر آراسیندا خوش نیت و قارشیلیقلی حؤرمت نامینه بوتون تأثیر ‏گوجلریندن استفاده ائتمه‌لی‌دیرلر: اؤزلرینی ایرقچیلیگی، صینفی و میللی دوشمنچیلیک‌لری محو ‏ائتمک اوچون ال‌لریندن گلنی ائتمه‌گه و تک بیر اینسانلیغین یاشادیغی تک بیر دونیا ایده‌آلی‌نی ‏یوکسلتمه‌گه حصر ائتمه‌لی دیرلر.‏

پن عضولری ممکون اولاندا اؤز اؤلکه‌لرینده، توپلوموندا، و بوتون دونیادا وار جدیتلری ایله افاده (بیان) ‏آزادلیغینی‌نین بوغولماسی‌نین قارشی‌سیندا دایانمالی‌دیرلار.»‏

آمما پن افاده (بیان) آزادلیغی‌نی بیر آز باشقا جور تعریفله‌ییر: هامی اؤز سسینی (یازیلی، یا ‏شیفاهی) دیل‌لرآراسی و کولتورلر آراسی ائشیتدیرمکده؛ تحصیل آلماقدا؛ هر بیر دیلده اوخوماقدا و ‏یازماقدا آزاد اولمالی‌دیرلار. پن اؤز فعالیت‌لری ایله بو ایده‌آل‌لاری یاییر.‏

پن-ین تعریفی "یازیچی"دان و اؤز فعالیت‌لری ایله قورودوغو و حمایت ائتدیگی آداملاردان دا، چوخ ‏گئنیش بیر تعریف دیر. بو تعریف هر بیر شکلده سؤز ایله ایشله‌ین انسانلاری شامیل اولور. پن نوول ‏یازانلاری، شاعیرلری، ژورنالیست‌لری، دانشگاه عالم‌لری‌نی (آکادمیک‌لری)، ناشیرلری، مترجم‌لری، ‏بلوق یازان‌لاری، بیوقرافی یازان‌لاری، صحنه اثرلری یازان‌لاری، و سایره‌نی، باشقا سؤزله بوتون او ‏آداملاری کی یازیلی یا شیفاهی سؤزله مشغول اولورلار، اؤزونده یئرلشدیریر. دئمک، هئچ بیر یازیلی ‏اثری اولمایان رادیو یا تلویزیون ژورنالیستی ده بو تعریف‌ده یئرلشیر، پن اونلارین دا آزادلیغیندان مدافعه ‏ائدیر، و اونلار دا پن‌ده عضو اولا بیلرلر.‏

پن ناشیر دئیل و عضولر ایله ناشیرلر آراسیندا واسطه اولا بیلمز. آمما پن-ین اؤز سایتی و بولتنی وار ‏و اویغون ماتریال‌لاری اورادا نشر ائده بیلر.‏

پن خیریه انجومنی دئیل آمما چتینلیگه دوشن، سانسور اولونان، و زیندانا دوشن سؤز ایشچی‌لرینین ‏اؤزلرینه و عائله‌لرینه مالی یاردیم یئتیره بیلر.‏

پن-ین هئچ بیر اقتصادی فعالیتی یوخدور و بوتون گلیری عضولرین عضولوک حاققیندان و مالی ‏یاردیم‌لاردان عبارت‌دیر. پن معین شرایط‌ده معین مقصدلر اوچون پول ییغما کامپانیاسی کئچیره بیلر.‏

یوخاریداکی سؤزلرین هامیسی دونیا قلم انجومنی‌نین سایتیندان، بورادان، و بورادان گؤتورولموشدور، ‏و اونلاردان بیر سیرا نتیجه‌لر الده ائدیلیر:‏

پن بوتون سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسانلاری کؤمگه چاغیریر. او دئیر: باجی‌لار، ‏قارداشلار، گلین بو سنگرده بیزه قوشولون تا قلمی‌میزله و سسی‌میزله سؤز آزادلیغی‌نی و سؤز ‏آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسان‌لاری قورویاق؛ سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی بوتون یئر اوزونده ایسته‌یک. ‏آمما پن داوطلب آداملارین ییغینجاغی‌دیر. هئچ کیمی گوجله چکیب پنه گتیرمزلر و هئچ کیمی ده ‏گوجله پنده ساخلامازلار.‏

انجومنلر وار کی عضولرینه مالی و سایره امتیازلار وئرر. مثلاً اعلام ائدرلر کی عضولر فیلان سفره ‏یاری قیمته گئده بیلرلر. آمما پن ییغدیغی پول‌لاری سؤز آزادلیغی دؤیوشونده ایشله‌دیر؛ چتینلیگه ‏دوشموش آزادلیق دؤیوشچولرینه کؤمک ائدیر؛ پول چاتسا سؤز آزادلیغی دؤیوشچولرینه، دگرلی اثرلر ‏یارادان آداملارا جایزه وئریر.‏

پنه گلن دئیر: "باجی‌لار، قارداشلار، من ده ایستیرم بو سنگرده سیزه قوشولام و سؤز آزادلیغی ‏ایسته‌یم. بیلیرم، سیزین بو ایش‌ده، چتینلیگه دوشموش یازیچی‌لارا یاردیم یئتیرمکده، بو یاندا و او ‏یاندا ادبی آخشاملار قویماقدا، سایتی دولاندیرماقدا، بولتن چیخارتماقدا، هم مالی و هم انسانی ‏کؤمگه احتیاجی‌نیز وار. بویورون، بو منیم عضولوک حاققیم، و ایشلرده ده الیمدن گلنی کؤمک ‏ائده‌جه‌گم."‏

پن پول قازانماق یئری کی هئچ، آد قازانماق یئری ده دئیل. مترقی مدنیتلرده هئچ ائشیتمه‌ریک بیری ‏دئیه "اه‌یه! من بتر آدامام ها! گؤرون، پن ده منی عضولوگه گؤتوروب!" عکسینه، پن اولان آدین ‏خرجله‌مک یئری دیر. دئیه‌رلر فیلان یئرین پنی چوخ گوجلودور، چونکو فیلان آدلی – سانلی آداملار ‏اوندا عضودورلر.‏

پنین مفتیشلیک امکاناتی و قضاوت اورقانی یوخدور. پن-ین عضولوک ایسته‌ین آداملارین اطرافیندا ‏مفتیشلیک و قضاوت حاققی دا یوخدور. پن-ین هئچ حاققی یوخدور "ارشاد" رولونو اوینایا، عضولری ‏نصیحت ائده، "بو ایشی گؤر، او ایشی گؤرمه" – دئیه، عضولرین شخصی و خصوصی یاشاییشینا ‏اؤزونو قاتا، یا عضولرین اجتماعی داورانیشینی یوخلایا. هئچ کیم پنه بئله بیر اجازه وئرمیر.‏

پن اوشاق باغچاسی (مهد کودک) ده دئیل کی عضولر بیر – بیریندن شکایتی اولاندا اونو پنین ‏دولاندیریجی اورقانینا آپارالار.‏

پنه گلن دئمه‌ز: "پاه! بس نئیه او فیلانکس ده بو سنگرده آزادلیق ایسته‌ییر؟ او بورادا اولسا، من داها ‏بو سنگرده سؤز آزادلیغی ایسته‌یه بیلمه‌رم!"؛ یا "او فیلانکس هئچ کتاب یازماییب. او سؤز آزادلیغی ‏اوغروندا دؤیوشه بیلمز!"؛ یا "بو آدام باشقا بیر دیلده یازیر، بس منیم دیلیمین آزادلیغی‌ اوغروندا ‏چالیشا بیلمز!"؛ یا "اونون بیر زامان فیلان دونیا گؤروشو وار ایدی، او ایندی داها آزادلیق ایسته‌یه ‏بیلمز!"‏

بونلار هامیسی چوخ گولونج سؤزلردیرلر. بونا اوخشار سؤزلری دئین آدام اصلینده بیر سؤز دئیر: "من ‏بو آداملرین آزادلیغینی ایسته‌میرم!" و آیدین‌دیر کی بئله بیر آدامین پن کیمی اؤزو آزادلیق ایسته‌ین ‏بیر انجومنده یئری یوخدور. پنه گلن، عکسینه، اؤز مخالفی‌نی انجومنده گؤرنده سئوینر: "باخ! من ‏هئچ سئومه‌دیگیم آدام دا بو قراره گلیب کی سؤز آزادلیغی اوغروندا چالیشسین! نه باخشی!"‏

پن دونیا گؤروشو و دونیا باخیمی بیرلیگی یئری دئیل. پنده مسلمان دا، مسیحی ده، یهودی ده، ‏مارکسیست ده، دین‌سیز ده، ایستر سرمایه‌دار، ایستر دیلنچی، بیر یئرده ییغیلیب سؤز آزادلیغی ‏اوغروندا چالیشا بیلرلر. پن عضولرین بیر – بیری ایله دوشمنلیک یئری یوخ، بیر – بیری‌نین سؤز ‏آزادلیغی‌نین قورماغی یئری‌دیر.‏

انجومندن قیراقدا قوی هر کیم ایسته‌ییر بیر – بیرینی وورسون، قیرسین، شیل – کوت ائله‌سین، آمما ‏انجومنین قاپیسیندان کئچنده هامی سیلاحی‌نی قویوب کئچر. بورادا هامی‌میز دوستوق، چونکی ‏بورادا هامی‌میز بیر هدفه دوغرو چالیشیریق، و او دا سؤز آزادلیغی دیر – هامی‌نین سؤز آزادلیغی: ‏سنین ده دانیشماغا، یازماغا و اوخوماغا آزادلیغین اولسون، منیم ده. سن سوسسان، سنین ‏سؤزون کسیلسه، تک قالار منیم سسیم. بس کیم ائشیتسین، سیناسین منیم سؤزومو؟ یادیمیزدا ‏اولسون کی دئمیشلر: «من سنین سؤزونه اینانمیرام، آمما جانیمی وئره‌رم کی سن سؤزونو دئیه ‏بیله‌سن.»‏

پن سیاسی بیر تشکیلات دئیل و لنینیست "سانترالیسم – دئموکراتیک" تشکیلات اصولو پنده یئریمز. ‏بعضاً بیزه "ایدئولوژیک" قروپ اولماق تهمتی وورورلار، آمما ائله همان آداملار بیزدن ایسته‌ییرلر کی بو ‏و یا او عضوون داورانیشینا گؤز قویوب قضاوت ائدک. بونلار اونودورلار کی بئله‌لیکله بیزدن ایسته‌ییرلر ‏کی استالین زمانی‌نین سانسورچوسو ژدانوفون ترورونو پنده یئریدک.‏

دونیا پنی‌نین بیر نئچه میللی – جغرافیایی یا ائتنیک – جغرافیایی بؤلوملری وار. پن‌-ین سایتیندا او ‏جمله‌دن بونلاری گؤرمک اولور: بلژیکین هلند-دیل‌لی‌لری، کاتالان‌لار، کبک‌لی‌لر، کوردلر، سان‌میگل‌لر، ‏اسکوتلاندلی‌لار، سوئیسن فرانسه‌دیل‌لی‌لری، سوئیسین آلمان‌دیل‌لی‌لری، تایوانلی‌لار، تبت‌لی‌لر، و ‏اویغورلار. بونلاردا بیزیم انجمن کیمی اؤز آنا دیلینی و ادبیاتی‌نی قوروماغا چالیشیرلار. بونا باخمایاراق ‏پن اصلینده میللی بیر پارتیا دا دئیل.‏

هر بیریمیز یاشادیغیمیز اؤلکه‌نین پن-ینده عضولوک ایسته‌سک، ملیتیمیزین و دیلیمزین اونلارا هئچ ‏اهمیتی یوخدور. پن انسانلارا، میلتلره، ائتنیک قروپلارا، دیل‌لره نفرت بسله‌مک یئری یوخ، عشق و ‏دوستلوق بسله‌مک یئری دیر. فارسا، کورده، روسا، عربه، ارمنیه میلت کیمی، ائتنیک قروپ کیمی، ‏یا اونلارین دیل‌لرینه نفرت دویان آدامین یئری بیزیم انجومنی دئیل. بو ملیت‌لردن گلیب بیزه دئیه‌ن ‏اولسا کی "من ایستیرم سیزین سنگرده دؤیوشم"، بیزیم یوخ دئمه‌گه حاققیمیز یوخدور.‏

پن دیلچی‌لیک آکادمیاسی دئیل. پنین عضولری قوی دیلچی‌لیک و یازی قایدالاری اطرافیندا علمی ‏تحقیقات سورسونلر، یازسینلار، بحث ائله‌سینلر. چوخ گؤزل. آمما پن بیر اورقان یا مرجع کیمی یازی ‏قایدالاری، یا دیل قایدالاری چیخاریب عضولردن اونلاری ایشلتمک ایسته‌یه بیلمز. پنده دیل محدودیتی ‏یاراتماق اولماز. پن هئچ کیمه دئیه بیلمز هانسی دیلده یازسین یا یازماسین؛ هئچ کیمه دئیه بیلمز ‏عرب الفباسیندا یازسین یا یازماسین، یا لاتین الفباسیندا یازسین یا یازماسین. پن بو آداملارین هر ‏بیری‌سی‌نین و تک – تکی‌نین دیل و یازی آزادالیغی‌نین قوروماق یئری دیر.‏

بیزیم انجومن باشدا اؤز آنا دیلیمیزین آزادلیقی و چتینلیگه دوشن یا زیندانا دوشن گونئی آذربایجان ‏یازیچی‌لاری‌نین و سؤز ایشچی‌لری‌نین آزادلیقلاری اوغروندا چالیشیر. آمما انجومن فارس یازیچی‌نی ‏دا، کورد یازیچی‌نی دا، ارمنی یازیچی‌نی دا، تالیش یازیچی‌نی دا، قوزئی آذربایجانلی یازایچی‌نی دا ‏قورویور و اونلارین دا آزادلیغی‌نی ایسته‌ییر.‏

بیزیم انجومنین «قیرمیزی خطی" ده واردیر: بیزه "سورگونده" صفتی‌نی تحمیل ائدن ایران ایسلام ‏جمهوری‌سی دیر. موثق سندلر اوزره او رژیمه ایشله‌ین آداملار بیزیم انجومنده عضو اولا بیلمزلر.‏


Qələm Əncüməni nə deməkdir və nə demək deyil?

Dünya Qələm Əncüməninin (PEN) mənşurunda, və eləcə də Sürgündə Güney Azərbaijan ‎‎(İran) Qələm Əncüməninin mənşurunda, belə yazılıb:‎

‎"PEN üzvləri hər zaman millətlər arasında xoş niyyət və qarşılıqlı hörmət naminə bütün təsir ‎güclərindən istifadə etməlidirlər: özlərini irqçiliyi, sinfi və milli düşmənçilikləri məhv etmək ‎üçün əllərindən gələni etməyə və tək bir insanlığın yaşadığı tək bir dünya idealını yüksəltməyə ‎həsr etməlidirlər.‎

PEN üzvləri mümkün olanda öz ölkələrində, toplumlarında, və bütün dünyada var ciddiyyətləri ‎ilə ifadə (bəyan) azadlığının boğulmasının qarsında dayanmalıdırlar."‎

Amma PEN ifadə (bəyan) azadlığını bir az başqa cür tərifləyir: Hamı öz səsini (yazılı ya şifahi) ‎dillər arası və kültürlər arası eşitdirməkdə; təhsil almaqda; hər bir dildə oxumaqda və ‎yazmaqda azad olmalıdırlar. PEN öz fəaliyyətləri ilə bu idalları yayır.‎

PEN-in tərifi "yazıçı"dan və öz fəaliyyətləri ilə qoruduğu və himayət etdiyi adamlardan da, çox ‎geniş bir tərifdir. Bu tərif hər bir şəkldə söz ilə işləyən insanları şamil olur. PEN novel-‎yazanları, şairləri, jurnalistləri, üniversitə alimilərini (akademikləri), naşirləri, mütərcimləri, bloq-‎yazanları, bioqrafi yazanları, səhnə asəri yazanları, və sairəni, başqa sözlə bütün o adamları ki ‎yazılı ya şifahi sözlə məşqul olurlar, özündə yerləşdirir. Demək, heç bir yazılı əsəri olmayan ‎radio ya televizion jurnalisti də bu tərifdə yerləşir və PEN onların da azadlığından müdafiə edir ‎və onlar da PENdə üzv ola bilərlər.‎

PEN naşir deil və üzvlər ilə naşirlər arasında vasitə ola bilməz. Amma PENin öz saytı və ‎bülleteni var və uyğun materiallrı orada nəşr edə bilər.‎

PEN xeyriyyə əncüməni deyil amma çətinliyə düşən, sansor olunan, və zindana düşən söz ‎işçilərinin özlərinə və ailələrinə mali yardım yetirə bilər.‎

PENin hec bir iqtisadi fəaliyyəti yoxdur və butun gəliri üzvlərin üzvlük haqqından və mali ‎yardımlardan ibarətdir. PEN müəyyən şərayitdə müəyyən məqsədlər üçün pul yığma ‎kampaniyası keçirə bilər.‎

Yuxarıdakı sözlərin hamısı Dünya Qələm Əncüməninin saytından, buradan, və buadan ‎götürülmüşdür, və onlardan bir sıra nəticələr əldə edilir:‎

PEN bütün söz və düşüncə azadlğını istəyən insanları köməyə çağırır. O deyir: bacılar, ‎qardaşlar, gəlin bu səngərdə bizə qoşulun ta qələmimizlə və səsimizlə söz azadlığını və söz ‎azadlığını istəyən insanları qoruyaq; söz və düşüncə azadlığını bütün yer üzündə istəyək. ‎Amma PEN davtələb adamların yığıncağıdır. Heç kimi güclə çəkib PENə gətirməzlər və heç ‎kimi də güclə PENdə saxlamazlar.‎

Əncümənlər var ki üzvlərinə mali və sayirə imtiyazlar verər. Məsələn elam edərlər ki üzvlər ‎filan səfərə yarı qiymətə gedə bilərlər. Amma PEN yığdığı pulları söz azadlığı döyüşündə ‎işlədir, çətinliyə düşmüş azadlıq döyüşçülərinə kömək edir, pul çatsa söz azadlığı ‎döyüşçülərinə, dəyərli əsərlər yaradan adamlara cayizə verir.‎

PENə gələn deyər: "bacılar, qardaşlar, mən də istirəm bu səngərdə sizə qoşulam və söz ‎azadləğı istəyəm. Bilirəm, sizin bu işdə, çətinliyə düşmüş yazıçılara yardım yetirməkdə, bu ‎yanda və o yanda ədəbi axşamlar qoymaqda, saytı dolandırmaqda, bültən çıxartmaqda həm ‎mali və həm insanı köməyə ehtiyacınız var. Buyurun, bu mənim üzvlük haqqım, və işlərdə də ‎əlimdən gələni kömək edəcəyəm."‎

PEN pul qazanmaq yeri ki heç, ad qazanmaq yeri də deyil. Mütərəqqi mədəniyyətlərdə heç ‎eşitmərik biri deyə "Əyə! Mən bətər adamam ha! Görün, PEN də məni üzvlüyə götürüb!" ‎Əksinə PEN olan adın xərcləmək yeridir. Deyərlər filan yerin PENi çox güclüdür, çünki filan ‎adlı – sanlı adamlar onda üzvdürlər.‎

PENin müfəttişlik imkanatı və qəzavət orqanı yoxdur. PENin üzvlük istəyən adamların ‎ətrafında müfəttişlik və qəzavət haqqı da yoxdur. PENin heç haqqı yoxdur "irşad" rolunu ‎oynaya, üzvləri nəsihət edə, "bu işi gör, o işi görmə" deyə, üzvlərin şəxsi və xüsusi yaşayışına ‎özünü qata, və üzvlərin ictimai davranışını yoxlaya. Heç kim PENə belə bir icazə vermir.‎

PEN uşaq bağçası (məhdi kudək) də deyil ki üzvlər bir-birindən şikayəti olanda onu PENin ‎dolandırıcı orqanına aparalar.‎

PENə gələn deməz: "pah! Bəs niyə o filankəs də bu səngərdə azadlıq istəyir? O burada olsa, ‎mən daha bu səngərdə söz azadlığı istəyə bilmərəm!"; ya "o filankəs heç kitab yazmayıb. O ‎söz azadlığı uğrunda döyüşə bilməz!"; ya "bu adam başqa bir dildə yazır, bəs mənim dilimin ‎azadlığı uğrunda çalışa bilməz!"; ya "onun bir zaman filan dünya görüşü var idi, o indi daha ‎azadlıq istəyə bilməz!"‎

Bunlar hamısı çox gülünc sözlərdir. Buna oxşar sözləri deyən adam əslində bir söz deyir: ‎‎"Mən bu adamların azadlığını istəmirəm!" və aydındır ki belə bir adamın PEN kimi özü azadlıq ‎istəyən bir əncüməndə yeri yoxdur. PENə gələn, əksinə, öz müxalifini əncüməndə görəndə ‎sevinər: "bax! Mən heç sevmədiyim adam da bu qərara gəlib ki söz azadlığı uğrunda çalışsın! ‎Nə yaxşı!"‎

PEN dünya görüşü və dünya baxımı birliyi yeri deyil. PENdə müsəlman da, məsihi də, yəhudi ‎də, marksist də, dinsiz də, istər sərmayadar, istər dilənçi, bir yerdə yığılıb söz azadlığı uğrunda ‎çalışa bilərlər. PEN üzvlərin bir-biri ilə döyüşmək yeri yox, bir-birinin söz azadləğının qorumağı ‎yridir.‎

Əncüməndən qıraqda qoy hər kim istəyir bir-birini vursun, qırsın, şil-küt eləsin amma ‎əncümənin qapısından keçəndə hamı silahını qoyub keçər. Burada hamımız dostuq, çünki ‎burada hamımız bir hədəfə doğru çalışırıq, və o da söz azadlığıdır – hamının söz azadlığı: sənin ‎də danışmağa, yazmağa və oxumağa azadlığın oısun, mənim də. Sən sussan, sənin sözün ‎kəsilsə, tək qalar mənim səsim. Bəs kim eşitsın, sınasın mənim sözümü? Yadımızda olsun ki ‎demişlər: "Mən sənin sözünə inanmıram amma canımı verərəm ki sən sözünü deyə biləsən."‎

PEN siyasi bir təşkilat deyil və Leninist "santralism-demoktratik" təşkilat üsulu PENdə ‎yeriməz. Bəzən bizə "ideolojik" qrup olmaq töhməti vururlar, amma elə həman adamlar bizdən ‎istəyirlər ki bu və ya o üzvün davranışına göz qoyub qəzavət edək. Bunlar unudurlar ki ‎beləliklə bizdən istəyirlər ki Stalin zamanının sansorçusu Jdanofun terrorunu PENdə yeridək.‎

Dünya PENin bir neçə milli-coğrafiyayi ya etnik-coğrafiyayi bölümləri var. PENin saytında o ‎cümlədən bunları görmək olur: Beljikin Hülənd-dilliləri; Katalanlar; Kürdlər; Kebeklər; San ‎Miguellilər; Skotlandlılar; İsvçrənin fəransədilliləri; İsveçrənin almandilliləri; Tayvanlılar; ‎Təbbətlilər; və Uyğurlar. Bunlar da bizim Əncümən kimi öz ana dilini və ədəbiyyatını ‎qorumağa çalışırlar. Buna baxmayaraq PEN əslində milli bir partiya da deyil.‎

Hər birimiz yaşadığımız ölkələrin PENində üzvlük istəsək, milliyətimizin və dilimizin onlara heç ‎əhəmmiyyəti yoxdur. PEN insanlara, millətlərə, etnik qruplara, dillərə nifrət bəsləmək yeri ‎yox, eşq və dostluq bəsləmək yeridir. Farsa, kurdə, rusa, ərəbə, erməniyə millət kimi, etnik ‎qrup kimi, ya onların dillərinə nifrət duyan adamın yeri bizim qələm əncüməni deyil. Bu ‎milliyyətlərdən gəlib bizə deyən olsa ki "mən istirəm sizin səngərdə döyüşəm", bizim yox ‎deməyə haqqımız yoxdur.‎

PEN dilçilik akademiyası deyil. PENin üzvləri qoy dilçilik və yazı qaydaları ətrafında elmi ‎təqiqat sürsünlər, yazsınlar, bəhs eləsinlər. Çox gözəl. Amma PEN bir orqan ya mərcə kimi ‎yazı qaydaları, ya dil qaydaları çixarıb üzvlərdən onları işlətmək istəyə bilməz. PENdə dil ‎məhdudiyyəti yaratmaq olmaz. PEN heç kimə deyə bilməz hansı dildə yazsın ya yazmasın; ‎heç kimə deyə bilməz ərəb əlifbasında yazsın ya yazmasın, ya latin əlifbasında yazsın ya ‎yazmasın. PEN bu adamların hər birisinin və tək-təkinin dil azadlığlarının qorumaq yeridir.‎

Bizim Əncümən başda öz ana dilimizin azadlığı və çətinliyə düşən ya zindana düşən Güney ‎Azərbaycan yazıçılarının və söz işçilərinin azadlığı uğrunda çalışır. Amma Əncümən fars ‎yazıçını da, kürd yazıçını da, erməni yazıçını da, talış yazıçını da, Quzey Azərbaycanlı yazıçını ‎da qoruyur və onların da azadlıqlarını istəyir.‎

Bizim Əncümənin "qırmızı xətti" də vardır: bizə "Sürgündə" sifətini təhmil edən İran İslam ‎Cümhurisidir. Müvəssəq sənədlər üzrə o rejimə işləyən adamlar bizim Əncüməndə üzv ola ‎bilməzlər.‎


انجمن قلم چیست، و چه نیست؟

در منشور انجمن قلم جهانی (پن)، که انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) نیز از آن پیروی می‌کند، ‏از جمله چنین آمده‌است:‏

‏«اعضای پن باید همواره از تمامی نفوذشان در برقراری تفاهم و احترام ِ متقابل میان ِ ملت‌ها بهره ‏گیرند و بر این پیمان باشند كه تا توان دارند در راه ِ از میان برداشتنِ نفرت ِ نژادی، طبقاتی، و ملی ‏بكوشند، با این باور كه بشریت یكی‌ست و شایسته است که در جهانی مشترک و یگانه، در آرامش ‏به‌سر بَرَد.‏

اعضای پن بر این پیمان‌اند كه تا جایی که ممکن است هم در كشور و جامعه‌ای كه به آن تعلق ‏دارند و هم در سراسر جهان، با هرگونه سركوب ِ آزادی بیان رویارویی كنند.»‏

اما تعریف پن از آزادی بیان کمی دیگرگونه است: همه باید در رساندن پیام خود (چه کتبی و چه ‏شفاهی) در میان زبان‌های گوناگون و فرهنگ‌های گوناگون؛ برای تحصیل؛ برای خواندن و نوشتن به ‏هر زبانی، آزاد باشند. پن در راه گستردن این اندیشه تلاش می‌کند.‏

تعریف پن از "نویسنده" و از کسانی که در پشتیبانی و دفاع از آنان می‌کوشد نیز تعریفی بسیار ‏گسترده است و انسان‌هایی را که از راه‌های گوناگون با بیان و کلام سروکار دارند، در بر ‏می‌گیرد. این تعریف داستان‌نویسان، شاعران، روزنامه‌نگاران، دانشگاهیان، ناشران، مترجمان، ‏وبلاگ‌نویسان، زندگی‌نامه‌نویسان، نمایشنامه‌نویسان، و دیگران را، و به بیانی دیگر همه‌ی کسانی را ‏که با کلام نوشته یا شفاهی کار می‌کنند، در بر می‌گیرد. بنابراین حتی برنامه‌سازان رادیو و تلویزیون ‏نیز که هیچ اثر کتبی منتشر نکرده‌باشند نیز در این تعریف می‌گنجند و انجمن قلم از آنان نیز دفاع ‏می‌کند و آنان نیز می‌توانند عضو این انجمن شوند.‏

پن ناشر نیست و نمی‌تواند میان اعضای خود و ناشران واسطه شود. اما پن وبگاه و بولتن خود را ‏دارد و مطالب مناسب را در آن‌ها منتشر می‌کند.‏

پن انجمن خیریه نیست، اما به سخن‌ورزانی که در مبارزه دچار مشکلاتی می‌شوند، سانسور ‏می‌شوند، یا به زندان می‌افتند، و به خانواده‌های آنان می‌تواند کمک مالی برساند.‏

پن هیچ فعالیت اقتصادی ندارد و همه‌ی درآمد آن از حق عضویت اعضای آن و از راه کمک‌های ‏مالی‌ست. پن در شرایط معینی و برای هدف‌های معینی می‌تواند کارزار گردآوری کمک مالی به‌راه ‏اندازد.‏

همه‌ی سخنان بالا از وبگاه انجمن قلم جهانی، از این و این نشانی برداشته شده‌است. از این ‏سخنان نتیجه‌های زیر را می‌توان گرفت:‏

پن همه‌ی انسان‌های خواستار آزادی بیان و اندیشه را به یاری می‌خواند. پن می‌گوید: خواهران، ‏برادران، بیایید و در این سنگر به ما بپیوندید تا با قلم‌هایمان و صدایمان از آزادی بیان و از آزادی ‏انسانی‌هایی که آزادی بیان می‌خواهند، دفاع کنیم؛ آزادی بیان و اندیشه را در سراسر گیتی ‏بخواهیم. اما پن انجمنی از داوطلبان است. هیچ کس را نمی‌توان به اجبار به پن آورد و هیچ کس را ‏نمی‌توان به ماندن در پن مجبور کرد.‏

انجمن‌هایی هستند که به اعضای خود برخی امتیازهای مالی و غیره می‌دهند. برای نمونه، اعلام ‏می‌کنند که اعضا می‌توانند به فلان سفر به نصف قیمت بروند. اما پن پول‌های گردآوری‌شده را در ‏نبرد برای آزادی بیان به‌کار می‌برد؛ به کوشندگان راه آزادی بیان که دچار مشکل می‌شوند کمک ‏می‌کند؛ پولی اگر بماند، به کوشندگان راه آزادی بیان و به آفریننگان آثار ارزشمند جایزه می‌دهد.‏

کسی که به انجمن قلم می‌پیوندد، می‌گوید: "خواهران، برادران، من نیز می‌خواهم در این سنگر ‏به شما بپیوندم و آزادی بیان بخواهم. می‌دانم: شما برای کمک به کسانی که در این راه به ‏مشکلاتی دچار می‌شوند، برای برگزاری نشست‌های ادبی در این‌جا و آن‌جا، برای گرداندن وبگاه ‏انجمن، برای انتشار بولتن، و غیره هم کمک مالی و هم کمک انسانی لازم دارید. بفرمایید! این حق ‏عضویت من، و در کارها نیز هر چه از دستم برآید، دریغ نخواهم کرد."‏

پن جایی برای پول در آوردن که هیچ، جایی برای نام‌آور شدن نیز نیست. در جهان مترقی هیچ ‏کسی نمی‌گوید: "آهای، من آدم خیلی مهمی هستم ها! ببینید، حتی پن هم مرا به عضویت گرفته ‏است!" به‌عکس، پن جایی‌ست برای خرج کردن شهرتی موجود. می‌گویند پن فلان‌جا بسیار نیرومند ‏است، زیرا فلان آدم‌های بلندآوازه در آن عضواند.‏

پن امکانات تفتیش و کارآگاهی یا دستگاهی برای داوری ندارد. پن هیچ حقی برای تفتیش یا داوری ‏درباره‌ی خواستاران عضویت نیز ندارد. پن هیچ حق ندارد نقش "ارشاد" را بازی کند، اعضا را نصیحت ‏کند و "این کار را بکن، آن کار را نکن" بگوید، در امور شخصی و خصوصی اعضا دخالت کند، یا رفتار ‏اجتماعی اعضا را بسنجد. هیچ کس چنین حقی به پن نمی‌دهد.‏

پن مهد کودک نیز نیست که اعضا شکایت‌های از یکدیگر را پیش هیئت مدیره‌ی آن ببرند.‏

کسی که وارد پن می‌شود، نمی‌گوید: "به! چرا آن فلانی هم آمده و در این سنگر آزادی ‏می‌خواهد؟ او اگر این‌جا باشد، من دیگر نمی‌توانم در این سنگر آزادی بیان بخواهم!"؛ یا "آن فلانی ‏هیچ کتابی ننوشته. او نمی‌تواند در راه آزادی بیان مبارزه کند!"؛ یا "این شخص به زبان دیگری ‏می‌نویسد، پس نمی‌تواند در راه آزادی زبان من تلاش کند!"؛ یا "آن شخص زمانی جهان‌بینی دیگری ‏داشت. او دیگر نمی‌تواند آزادی بیان بخواهد!"‏

این‌ها همه سخنان خنده‌داری‌ست. کسی که چنین بهانه‌هایی می‌آورد، در واقع یک چیز می‌گوید: ‏‏"من با آزادی این اشخاص مخالفم!" و روشن است که چنین کسی در پن، که خود انجمنی برای ‏مبارزه در راه آزادی‌ست، جایی ندارد. کسی که وارد پن می‌شود، به‌عکس، از دیدن مخالف خود در ‏انجمن شادمان می‌شود: "نگاه کن! کسی هم که من هیچ دوستش ندارم به این نتیجه رسیده که ‏بیاید و در راه آزادی بیان مبارزه کند! چه خوب!"‏

پن جایی برای یگانگی جهان‌بینی و نگرش اعضای آن نیست. در پن مسلمان، مسیحی، یهودی، ‏مارکسیست، و بی‌دین، همه، چه سرمایه‌دار و چه گدا، می‌توانند گرد هم آیند و در راه آزادی بیان ‏مبارزه کنند. پن نه جایی برای دشمنی اعضا با یکدیگر، که جایی برای دفاع اعضا از آزادی یکدیگر ‏است.‏

بیرون از انجمن بگذار افراد هر طور می‌خواهند یک‌دیگر را بزنند، خونین و مالین و لت‌وپار کنند. اما ‏هنگام عبور از دروازه‌ی انجمن همه سلاح‌هایشان را می‌گذارند و وارد می‌شوند. این‌جا همه با هم ‏دوستیم، زیرا که این‌جا همه در راه یک هدف می‌رزمیم، و آن آزادی بیان است – آزادی بیان برای ‏همه: تو نیز آزاد باشی که بگویی، بنویسی، و بخوانی؛ من نیز. تو اگر خاموش شوی، اگر صدای تو ‏را ببرند، تنها می‌ماند صدای من. پس چه کسی صدای مرا بشنود و بسنجد؟ یادمان باشد که ‏گفته‌اند: «من سخن تو را باور ندارم، اما جانم را می‌دهم تا تو بتوانی سخنت را بگویی.»‏

پن سازمانی سیاسی نیست و اصول سازمان لنینیستی "سانترالیسم دموکراتیک" در پن نمی‌تواند ‏جاری شود. گاه به ما تهمت می‌زنند که گروهی "ایدئولوژیک" هستیم، اما درست همان اشخاص از ‏ما می‌خواهند که رفتار این یا آن عضو را زیر نظر بگیریم و درباره‌ی آنان داوری کنیم. اینان فراموش ‏می‌کنند که بدین‌گونه از ما می‌خواهند که وحشت بزرگ ژدانوف، سرسانسورچی زمان استالین را در ‏پن جاری کنیم.‏

انجمن قلم جهانی چند شاخه‌ی ملی – جغرافیایی یا قومی – جغرافیایی دارد. در وبگاه پن از جمله ‏این‌ها را می‌توان یافت: هلندی‌زبان‌های بلژیک، کاتالان‌ها، کبه‌کی‌ها، کردها (دو انجمن)، سان‌میگل‌ها، ‏اسکاتلندی‌ها، فرانسه‌زبان‌های سوئیس، آلمانی‌زبان‌های سوئیس، تایوانی‌ها، تبتی‌ها، و اویغورها. ‏اینان نیز همانند انجمن ما برای حفظ و گسترش زبان مادری و ادبیات خود می‌کوشند. با این‌همه، پن ‏در اصل یک حزب ملی نیز نیست.‏


هریک از ما اگر از انجمن قلم کشور محل اقامت خود تقاضای عضویت کنیم، ملیت ما و زبان ما هیچ ‏اهمیتی برایشان ندارد. پن نه جایی برای نفرت ورزیدن از انسان‌ها، ملت‌ها، گروه‌های قومی، و ‏زبان‌ها، که جایی برای دوستی و عشق ورزیدن است. کسی که نسبت به فارس‌، کرد، روس، عرب، ‏و ارمنی همچون ملت یا گروه قومی، یا به زبان‌های آنان نفرت بورزد جایی در انجمن ما ندارد. اگر ‏کسی از این گروه‌ها بیاید و بگوید که می‌خواهد در سنگر ما بجنگد، ما حق نداریم او را برانیم.‏

پن فرهنگستان زبان نیست. اعضای انجمن قلم می‌توانند پیرامون زبان‌شناسی و اصول نگارش ‏پژوهش‌های علمی انجام دهند، بنویسند، بحث کنند. چه خوب. اما پن نمی‌تواند به عنوان یک نهاد یا ‏مرجع قواعد نگارش یا اصولی برای زبان صادر کند و از اعضا رعایت آن‌ها را بخواهد. در انجمن قلم ‏نمی‌توان محدودیت‌های زبانی ایجاد کرد. پن نمی‌تواند به کسی بگوید که به چه زبانی بنویسد یا ‏ننویسد؛ نمی‌تواند به کسی بگوید که با الفبای عربی بنویسد یا ننویسد، یا با الفبای لاتین بنویسد یا ‏ننویسد. پن جایی‌ست برای دفاع از آزادی زبان و نگارش هر یک و تک‌تک افراد.‏

انجمن ما پیش از همه در راه آزادی زبان مادری خودمان و دفاع از حقوق نویسندگان و سخن‌ورزان ‏آذربایجان جنوبی (ایران) و یاری رساندن به آنان می‌کوشد. اما انجمن ما از حقوق و آزادی‌های ‏نویسندگان فارسی‌زبان، نویسندگان کرد، نویسندگان ارمنی، نویسندگان تالش، و نویسندگان ‏جمهوری آذربایجان نیز دفاع می‌کند.‏

انجمن ما "خط قرمز" نیز دارد: کسی که صفت "در تبعید" را به انجمن ما تحمیل کرده رژیم جمهوری ‏اسلامی ایران است. کسی که بر پایه اسناد موثق برای این رژیم کار کند، نمی‌تواند عضو انجمن ما ‏شود.‏

No comments: