Feb 18, 2013

رضا براهنی در میان نویسندگان بزرگ قرن

علی قره‌جه‌لو ‏

آنتالوژیست، نویسنده، مترجم، ویراستار و منتقد بزرگ کانادائی آلبرتو مانگوئلAlberto Manguel ‎‏ (آرژانتینی ‏الاصل) با تالیفاتی همچون: "تاریخ خواندن"، "فرهنگ مکان‌های خیالی"، "در جای دیگر جنگل" - که به بسیاری ‏از زبان‌های دنیا ترجمه شده - شهرت جهانی دارد. آلبرتو مانگوئل، آخرین و ماندگارترین مجموعه خود را، از ‏میان برترین و فراموش نشدنی‌ترین داستان‌های کوتاه قرنی که گذشت انتخاب کرده و با نام "جاسوسان خدا" ‏God's Spies‏ به چاپ رسانده است.


در این مجموعه که با آثاری از 21 نویسنده از سراسر جهان ترتیب داده ‏شده است، نام بزرگانی چون: "گابریل گارسیا مارکز" (کلمبیایی)، "ولادیمیر ناباکوف" (روسی- آمریکایی)، "آنا ‏سگرز" (آلمانی)، "هوارد فاست" (آمریکایی)، "ایزاک بابل" (روسی- اوکرائینی)، "کنسارو ویوا" (نیجریایی) و ‏‏"رضا براهنی" دیده می‌شود. ‏

ناشر کتاب ‏Macfarlane Walter & Ross‏ معتبرترین ناشر کانادائی در معرفی نویسندگان این مجموعه ‏می‌نویسد: "همه آن‌ها جنبه‌های مختلف و تاریک فشار و ستم سیاسی را افشاء می‌کنند و داستان‌هایی هستند که ‏نویسندگان آن‌ها تنها به خاطر بیان حقیقت در مقابل قدرت حاکم تحت پیگرد قرار گرفته، زندانی شده و یا به قتل ‏رسیده اند".

مانگوئل در این مجموعه‌ی 408 صفحه ای برای هرکدام از نویسندگان مقدمه‌ای شامل زندگی و فعالیت آن‌ها نوشته ‏و در پایان کتاب اشاره‌ای به آثار نویسندگان آن کرده است. اثری که در این مجموعه از براهنی آورده شده "مثله" ‏نام دارد، که 48 صفحه است. مثله بخشی از کتاب "روزگار دوزخی آقای ایاز" است که از اولین رمان‌های ‏براهنی است که در سال 1348 به اتمام رسیده، ولی هرگز اجازه چاپ نیافته است و به علت فوت مترجم انگلیسی ‏کتاب "کارتر برانیت" در سال 1985 این اثر روی انتشار ندیده تا این که آلبرتو مانگوئل به سراغش رفته است.‏

رمان "روزگار دوزخی آقای ایاز" در طول هزاره‌های تاریخ و با استناد به تواریخ کهن و زندگی نامه‌های منصور ‏حلاج و مثله شدن و دار زدن وی می گذرد. رمان از زبان "ایاز" برده‌ای که در خدمت به ولی نعمت خود، دست به ‏هر قساوتی می‌زند، بازگو می شود. در این رمان رابطه بین صاحبان قدرت (محمود) و فرودستان (منصور) در ‏طول اعصار به شکل شگفت انگیزی بازگویی می‌شود.‏

کتاب "جاسوسان خدا" مورد توجه معتبرترین نشریات و محافل ادبی کانادا قرار گرفته و هرکدام در نقد و بررسی ‏آن، نظرات ستایش گونه خود را بیان کرده، و به دوستداران خود خواندن کتاب را توصیه کرده اند.‏

بزرگترین روزنامه سراسری کانادا، روزنامه "گلوب اند میل" ‏Globe and mail‏ در شماره روز شنبه 15 ‏ژانویه 2000 درمقاله‌ای به قلم "تد ویت تیکر" مفسر و منتقد ادبی خود، درباره "مثله" اثر براهنی می‌نویسد: ‏‏"براهنی نقطه نظر یک برده‌ی مقرب درگاه را، که در خوشی عبودیت خود از حاکم مستبد و سادیست غوطه ور ‏است، بیان می کند. برده‌ای که با روشنی خوفناکی، قتل عامی را که توسط صاحب اش ترتیب داده شده تشریح ‏می‌کند".‏

نویسنده مقاله، خود تحت تاثیر این کتاب به گونه‌ای سرزنش وار خطاب به ملت خود چنین می‌نویسد: "درک آن‌ها ‏چه هدیه‌ای است به ملت بی عاطفه ما، ملتی که به تازگی متوجه خطاهای عمده و متداومی شده است که در حق ‏ساکنین بومی سرزمین خود مرتکب شده است، ولی به ندرت آن را تائید می‌کند. بیشتر ما با ضعیف ترین حس ‏جهت یابی به سوی آینده‌ای که تصور ناقصی از آن داریم پیش می‌رویم، در حالی که قربانیان این زشتکاری‌ها ‏‏(اشاره به جاسوسان خدا) در مقابل قدرت، حقیقت را بازگو می‌کنند.‏

‏"کوویل اند کوایر"‏‎ Quill and Quire ‎‏ که یک نشریه تخصصی معتبر در زمینه ادبیات و نقد ادبی است، در ‏نخستین شماره ژانویه 2000 خود می‌نویسد: "آن‌ها سرسخت‌اند و مصر، و نادیده گرفتن شان مشگل. نه به این ‏علت که داستان ها، ما را به هر گوشه‌ی این جهان لعنت می‌برند، بلکه نوشته‌ها استادانه و با مهارت نوشته ‏شده‌اند..."‏

‏"جاسوسان خدا" شایسته خواندن است. مردمی که نوشته‌های خوب را تحسین می‌کنند، مردمی که خواهان کشف ‏دورنمای انسان فرهنگ‌های دور دست هستند، و مردمی که وسعت جسارت انسان را فراموش کرده‌اند ..."‏

‏"رضا براهنی و داستان وهم‌گونه و حیرت انگیز او درباره شکنجه، "مثله" خود به تنهایی دلیلی برای خواندن این ‏کتاب است".‏

فوریه 2000 - تورنتو


‏* "روزگار دوزخی آقای ایاز"، (تریلوژی: ایاز، محمود، منصور) که بخش‌های اولیه آن در اواخر سال‌های ‏‏40 توسط انتشارات امیرکبیر در ایران چاپ شده بود، قبل از انتشار متوقف و خمیر شد. ترجمه انگلیسی بخش ‏هایی از آن توسط "کارتر برانیت" مترجم آمریکایی انجام شد، ولی به علت فوت مترجم انتشار آن نیمه تمام ‏ماند. آلبرتو مانگوئل بخشی از آن (مثله) را در مجموعه "جاسوسان خدا" برای اولین بار به زبان انگلیسی به ‏چاپ رساند. روزگار دوزخی آقای ایاز سه جلد است که جلد اول (ایاز) به زبان فرانسه ترجمه، و توسط یکی از ‏بزرگترین و معتبرترین ناشرین فرانسه ‏Fayar‏ در 450 صفحه چاپ شده است. جلد دوم آن ترجمه و آماده ‏چاپ است، و جلد سوم آن هنوز به اتمام نرسیده است.‏

‏"مثله" و اثر دیگری از براهنی به نام "لیلیث" به شکل نمایش‌نامه در چند شهر فرانسه اجرا شده است، از ‏جمله در بزرگترین فستیوال تئاتر دنیا "آوینیون" با اجرای گارگردان سرشناس فرانسه "تییر بدار" ‏Thierry ‎Bedard‏ روی صحنه رفته است.‏

‏"کلود دوران" ‏Claude Durant‏ ادیتور اصلی انتشارات ‏Fayar‏ که خود مترجم "صد سال تنهایی" ‏مارکز به زبان فرانسه است، بعد از خواندن روزگار دوزخی آقای ایاز اظهار کرده‌است که این اثر یکی از ‏بزرگترین رمان‌های قرن است. در باره این اثر و معرفی آن به خوانندگان فرانسوی، بسیاری از مطبوعات ‏مشهور فرانسه از جمله لوموند، فیگارو، لیبراسیون ... و نیز مجلات تخصصی در زمینه ادبیات، مقالات ‏متعددی نوشته‌اند.‏
‏ ‏
کتاب‌های دیگر دکتر براهنی که به زبان فرانسه ترجمه شده اند:‏
آزاده خانم ‏
لیلیث ‏
الیاس در نیویورک ‏
رازهای سرزمین من (جلد اول)، یعنی در مجموع پنج رمان (2500 صفحه). لازم به توضیح است که ‏روزگار دوزخی آقای ایاز، لیلیث و الیاس در نیویورک هنوز به زبان فارسی چاپ نشده اند! ‏

No comments: