Dec 22, 2019

اينسان

ماکسيم قورکى - چویرن: م. جوادزاده

…روحن يورغون اولدوغوم واختلاردا – حافيظهم کئچميشين کؤلگهلرينى جانلانديرديغى و اونلاردان اوره‌گه سويوق بير مئه اسديگى زامان - فيکير، ايندى‌نين هرج مرجليگينى پاييزين کؤنولسوز گونشى کيمى ايشيقلانديرديغى و ايرهلى اوچماق اوچون يوخارى قالخماغا گوجو چاتماديغيندان، گونون هرج مرجليگى اوزرينده اوغورسوز-اوغورسوز فيرلانديغى واختلاردا،- روحى يورغونلوغون بو آغير دقيقهلرينده من اينسانين يوکسک سيماسينى خياليمدا جانلانديرير، گؤزلريم اؤنونه گتيريرم.
اينسان! سانکى کؤکسومده گونش دوغور و اونون پارلاق ايشيغيندا گؤزل اينسان ياواش- ياواش، طنطنهيله ايرهلييه و يوکسکلره دوغرو يورويور!
من اونون آچيق، مغرور آلنينى و جسارتلى، جيدّى گؤزلرينى، بو گؤزلرده ايسه قورخماز فيکرى- يورغون واختلاردا تانريلارى يارادان، ديرچلنده ايسه اونلارى ييخان او بؤيوک گوجو گؤرورم.
کايناتين بوشلوقلاري آراسيندا، اوجسوز- بوجاقسيز فضانين درينليکلرى ايچريسينه چوخ بؤيوک سورعتله اوچوب گئدن يئر کورهسىنين کيچيک پارچاسيندا تکجه ايتيب قالان، "او نه اوچون ياشايير؟"- دئيه بو آجى و اينجيدن سواللا سيخينتى چکن اينسان، يئرين و گؤيون بوتون سيرّلرينه آچماق يولوندا آغير آغير ايره‌ليلهيير و يوکسکلره دوغرو حرکت ائدير.
او اؤزونون چتين، يالقيز، شرفلى يولونو اورگىنين قانى ايله سولايا- سولايا گئدير و يانديريجى قاندان شعريّتين بديعى چيچکلرينى يارادير؛ او اؤز هيجانلى اورگىنين غملى سسينى مهارتله موسيقىيه چئويرير، تجروبهدن علم يارادير و، گونشين بول ايشيق ساچاقلارى ايله يئر کورهسينى بزهديگى کيمى، او دا آدديملاديقجا حياتي بزهيير، يئر کورهسينه يول گؤسترن بير اولدوز اولوب دايما يوکسکلره و ايرهلييه دوغرو حرکت ائدير…
گاه ايلديريم کيمى چاخان، گاه قيلينج کيمى سويوق و سوسقون دوشونجهنين، يالنيز فيکرين گوجو ايله ياراقلانميش آزاد، مغرور اينسان آداملاردان چوخ-چوخ قاباقدا و يوکسکده - وارليغين آنلاشيلمازليقلارى آراسيندا، اؤزونون ييغين- ييغين سهولرى آراسيندا يالقيزجاسيا گئدير… و بوتون بونلار آغير بير عذاب اولوب اونون مغرور اورگينه چؤکور، کؤنلونو يارالايير، بئينينى ديدير و اوندا قيزغين بير اوتانماق حيسى اويادير، اونلارى يوخ ائتمگه چاليشير.
گئدير! کؤکسونده غريزه حيسلرى هاراى سالير... منليک سسى، صدقه  ديله‌ين اوتانماز ديلنچى کيمى، ايگرنج بير حالدا سيزيلدايير، اونسيّتين مؤحکم تئللرى سارماشيق کيمى اورگينه ساريلير، اونون ايستى  قانى  ايله قيدالانير و اونلارين گوجونه باش اگمگى اوجا سسله ايستهييرلر… بوتون حيسلر اونا يييه‌لنمک ايستهيير، هر شئى اونون کؤنلونه حاکيم اولماغا جان آتير.
کئچينهجگين چئشيدلى خيردا- خوروش ييغينلارى ايسه اونون گئتديگى يولدا پالچيق کيمى، ايگرنج قورباغالار کيمى تؤکولوب قالميشدير.
پلانئتلر گونشى آرايا آلديقلارى کيمى- اينسانى دا اونون ياراديجى روحونون ياراتديغى شئيلر سيخ آرايا آليبلار؛ اونون هميشه آج اولان سئوگيسى، اوزاقدا اونون آردينجا گلن يولداشليق بير قدر آخسايا-آخسايا سوروکلهنير، يورغون اومود ايسه اونون قاباغيندا گئدير؛ بودور، حيدّتيندن بوغولان آجيق قوللارينا باغلانميش دؤزوم زنجيرينى جينگيلدهدير. اينام ايسه توتقون گؤزلرى ايله اونون جوشغون- عوصيانکار اوزونه باخير و اونون اؤز سوسقون قوينينا چکه‌جگينى گؤزلهيير.
او، اونون يانيندا سورونوب گئدن آجيناجاقليلارين هاميسينى تانىيير - اونون ياراديجى روحونو اوسانديران شئيلر عئيبهجر، قيسيرّ، اولقونسوزلوق دير!
اسکى حقيقتلرين جير - جينديرينا بورونن، خورافات زهرى ايله زهرلنميش اولان بو شئيلر فيکرين آرخاسينجا دوشمن کيمى دوشوب گئدير، آنجاق قارغا قارتالا چاتا بيلمهديگى کيمى، بونلار دا اونون اوچوشونا چاتا بيلمير و اونونلا بيرينجيليک اوغروندا دئييشمگه گيريشيرلر، لاکين آزاراق حاللاردا اونونلا بير گوجلو ياراديجيليق آلووونا قووشوب بيرلشيرلر.
بوراداجا اينسانين ابدى يول يولداشى اولان ديلسيز و سيرّلى اؤلوم، اونون حيات حسرتى ايله يانان اورگينى اؤپمگه هميشه دوران اؤلوم!
او اؤلمزلرين هاميسينى تانىيير و، نهايت، باشقا بيريسينى ده تانىيير کى، او دا قافاسيزليقدير…
قاسيرّغا کيمى قانادلى و گوجلو اولان قافاسيزليق دوشمنجه‌سينه اونون آردينجا يورويور و فيکرى اؤز قووهسى ايله قانادلانديرير، اؤز وحشى رقصينه جلب ائتمگه چاليشير…
اينسانين آرخاداشى يالنيز فيکيردير و يالنيز او، اينسانين آيريلماز يولداشيدير؛ اونون يولوندا قارشيسينا چيخان آراکسمهلرى، حياتين آنلاشلمازليقلارينى، طبيعت سيرّلرىنين قارانليغينى و اورگيندهکى قارما- قاريشيقليغى ايشيقلانديران يالنيز دوشونجهنين آلووودور.
اينسانين آزاد يولداشى اولان فيکير هر يئرده ايتى گؤزله يان يؤورهيه باخير و هر شئيى آمانسيزجاسينا ايشيقلانديرير:
- سئوگىنين آلداديجى و اوتانمازجاسينا کلکلرينى، اونون سئوگيلىسينه چاتماق آرزوسونو، آلچالماق و آلچاتماق تشبّوسونو- اونون آرخاسيندا گيزلنن شهوتين کيرلى سيماسينى گؤسترير.
اومودون قورخاق گوجسوزلوگونو و اونون آرخاسينجا گلن، اونون دوغما باجيسى اولان- الوان بويالارلا بزنميش، اؤز گؤزل سؤزو ايله دايما هامينى سوسدوروب آلداتماغا حاضير اولان يالانين اوستون آچير.
فيکير، حاق- حسابينى بيلن دوستلوغون سوست اورگيندهکى احتياطلىليغى، اونون آمانسيز، بوش ماراغينى، پاخيلليغين چوروک لکهلرينى و اونلارين اوزريندهکى بؤهتان روشئيملرينى ايشيقلانديرير.
فيکير قارا نيفرتين گوجونو گؤرور و بيلير: اونون بوخوولارى آچيلارسا- او، يئر اوزرينده نه وارسا هاميسينى داغيديب يوخا چيخاردار و حتّي عدالت زوغلارينا دا آمان وئرمز!
فيکير حرکتسيز اينامدا هم بوتون حيسلرى اسيرّ ائتمگه جان آتان حدسيز- حودودسوز حاکيميت حريصليگينى، بو پيس نييّتلى آجگؤزلوگو، هم غدارليغين گيزله‌ديلميش جايناقلارينى، اونون- اعتيقادين آغير قانادلارىنين گوجسوزلوگونو و کور گؤزلرينى ايشيقلانديرير.
او، اؤلومله ده دؤگوشه گيريشير: اونا، حئيواندان اينسانى ياراتميش سايسيز- حسابسيز تانريلار، فلسفه سيستئملرى، دونيا سيرّلرىنين آچارلارى اولان علملرى ياراتميش آزاد و اؤلمز فيکره بو ثمرهسيز و چوخ زامان آخماقجاسينا غدار قووه ضيد و دوشمندير.
اؤلوم اونون اوچون، حيه‌طلرين دال طرفلرينى گزهرک اسکى، چوروک، گرکسيز توللانتيلارى ييغيب اؤز کيرلى تورباسينا دولدوران، بعضاً ده ساز و يارارلى شئيلرى ده اوغورلايان جيندير ييغانا بنزهيير.
چورونتو قوخوسو ايله دولو و دهشت اؤرتوگو ايله سارينميش، دويغوسوز، سيماسيز، ديلسيز اؤلوم آغير و قارا بير سيرّ اولاراق دايما اينسانين قارشيسيندا دورور، گونش کيمى ياراديجى و پارلاق، سون درجه قورخماز، اؤلمزليگى ايله مغرور اولان فيکير ايسه اونو سعى-غئيرتله تدقيق ائدير…
عوصيانکار اينسان حيات سيرّلرىنين قورخونج قارانقولوغو ايچريسيندن ايرهلييه و يوکسکلره، دايما ايرهلييه و يوکسکلره دوغرو بئله طنطنهيله حرکت ائدير!

 ايکى
 بودور، او يورولموشدور، سنده‌لهيير و اينيلدهيير؛ قورخموش اورک اينام- اعتيقاد آختارير و اوجا سسله سئوگىنين اينجه اوخشامالارى اوچون يانديغينى بيلديرير.
گوجسوزلوگون دوغوردوغو اوچ قوش- غم، اوميدسيزليک، غوصّه - بو اوچ قارا و عئيبهجر قوش دا- اونون روحو اوزرينده نحس قانادلارينى چالا- چالا اوچور و آراسىى کسيلمهدن کدرلى بير ماهنى اوخوياراق تکرار ائديرلر کى، او دگرسيز بير بؤجکدير، اونون شوعورو محدوددور، فيکير گوجسوزدور، موقدس غورور گولونجدور و نه ائديرسه ائتسين- او اؤلهجکدير!
اونون يارالى قلبى بو يالان و اوغورسوز، کينلى ماهنى آلتيندا تيترهيير، شوبهه ايگنهلرى اونون بئينينه سانجيلير و گؤزلرينده اينجيکليک ياشلارى ايشيلدايير…
اونداکى غورور هيجانا گلميرسه جوشمورسا، اؤلوم قورخوسو اينسانين حؤکمله قوووب اعتيقادين زيندانينا سالير، محبت قاليبانه گولومسهيهرک اونو اؤز قوينونا آلير، آزاد اولماق يولوندا آجيناجاقلى گوجسوزلوگونو و غريزهنين آجگؤز دئسپوتيزمينى گورولتولو وعدلر آلتيندا گيزلدير.
يالانلا ايتيفاق باغلاميش اوميد دينجليگينى سئوينجلرينى، باريشيغين آسوده خوشبختليگينى اونا تعريف ائدير، مورگولهين روحا مولاييم و گؤزل سؤزلرله لايلا چالاراق اونو لذتلى تنبلليک گيردابينا و تنبلليگين آيريلماز يولداشى اولان جان سيخينتيسىنين جايناغى آلتينا آتير.
اوزاغى گؤرمهين حيسلرين تلقينى ايله او، تلهسيک حالدا اؤز بئينينى و قلبينى حياسيز يالانين خوشا گلن زهرى ايله دولدورور، بو يالان آچيقدان- آچيغا اؤگره‌دير کى، اينسانين باشقا بير يولو يوخدور، يالنيز بير يولو وار کى، او دا اؤزوندن راضى قاليب آسوده عؤمور سورمک اوچون مال- قارا پيهسينه گئتمکدير.
لاکين فيکير مغروردور و اينسان اونون اوچون عزيزدير، دگرليدير - فيکير، يالانلا شيددتلى دؤگوشه باشلايير، دؤگوش مئيدانى دا اينسانين قلبيدير.
يالان، بير دوشمن اولاراق، اينسانى ايزله‌يير، بير قورد کيمى يورولمادان اونون بئينينى گميرير؛ قوراقليق کيمى کؤکسونو ويران ائدير؛ هم ده بير جللاد کيمى اينسانا ايشگنجه وئرير، اونون اورگينى حقيقت حسرتى ايله، حياتين سرت، حيکمتلى حقيقتىنين جسارت گتيرن سرينليگى ايله آمانسيزجاسينا سيخير؛ بو حقيقت ياواش- ياواش اينکيشاف ائتسه ده، سهولرين قارانليغى آراسيندا، فيکرين دوغوردوغو اودلو بير چيچک کيمى، آيدين بير شکيلده گؤرونور.
لاکين اينسان يالان زهرى ايله علاجسيز زهرلنميشسه و يئر اوزونده، قارينين و روحون دولماسيندان يوکسک بير سعادت اولماديغينا، توخلوقدان، دينجليکدن و خيردا راحاتليقدان يوکسک بير لذت اولماديغينا آرتيق مؤحکم اينانيرسا، او زامان فيکير شنليک ائدن حيسه اسيرّ اولوب قانادلارينى کدرله آشاغى سالير و اينسانى اونون اؤز قلبىنين حؤکمو آلتيندا قويوب، مورگولهيير.
آلچاق جان سيخينتيسىنين آيريلماز يولداشى اولوب يولوخوجو خستهليگه بنزهين چوروک باياغيليق دا هر طرفدن بولوت کيمى اينسانين اوستونه سورونور، اونون هم بئينينى، هم قلبينى، هم ده گؤزلرينى آجى- بوز توزلا باسيب اؤرتور.
اينسان اؤزونو ايتيرير، اؤز ضعيفليگىنين نتيجهسى اولاراق غورورسوز و فيکيرسيز بير حئيوان حالينا دوشور…
لاکين اونون ايچريسينده اعتيراض، ناراضيليق اودو يانديقدا، بو اود فيکرى اويادير و او يئنه ده يولونا داوام ائدير، اؤز سهولرىنين تيکانلى يولوندا تک- تنها، اؤز شوبههلرىنين آخيجى قيغيلجيملارى آراسيندا، کؤهنه حقيقتلرين خاراباليقلارى آراسيندا تک- تنها گئدير!
عظمتله، مغرور و آزاد اينسان حقيقتين گؤزلرى ايچينه ايگيدجه‌سينه باخير و اؤز شوبههلرينه دئيير:
- منيم گوجسوز اولدوغومو، شوعورومون محدود اولدوغونو دئييرکن سيز يالان دانيشيرسينيز! شوعوروم- اينکيشاف ائدير! من بونو بيليرم، گؤرور و دويورام - او، ايچريمده آرتير! من شوعورومون آرتديغينى سيخينتيلاريمين گوجوندن آنلاييرام و بيليرم کى، شوعوروم آرتماسايدى، من اوّلکيندن داها چوخ سيخينتى چکمزديم…
-لاکين من هر آدديمدا داها چوخ شئى اؤگرنمک ايستهييرم، داها آرتيق حيس ائديرم، گئتديکجه داها چوخ شئى و داها درينليکلرى گؤرورم، آرزولاريمين بئله سورعتله آرتماسى - شوعورومون جوشغون اينکيشافيدير.ايندى کى او، ايچريمده بير قيغيلجيم کيميدير- نه اولسون کى؟ آخى قيغيلجيم يانغينلار تؤرهدير! من کايناتين قارانليقلارى ايچريسينده- گلهجک بير يانغينام! وظيفهم ده بوتون دونيانى ايشيقلانديرماق، اونون سيرّلرىنين قارا پردهسينىييرتيب  يانديرماقدير. اؤزومله دونيا آراسيندا بير اويغونلوق، چالارلى‌ليق تاپماق، اؤز ايچريمده اويغونلوق ياراتماق و بو عذاب چکن درى خستهليگى کيمى، فلاکت، غم، غوصه،کين قابيغى ايله اؤرتولموش اولان يئر اوزوندهکى حياتين بوتون قارانليق هرج مرجليگينى ايشيقلانديريب،- اونون پيس کيرينى کئچميشين قبرينه سوپوروب تؤکمکدير!
- من، قورخموش آداملارى بير- بيرينى يئييب محو ائدن قانلىي و ايگرنج حئيوان ييغينينا باغلايان بوتون سهولرين دوگونلرينى آچماق اوچون دونيايا گلميشم!
- فيکير منى اونون اوچون ياراتميشدير کى، بوتون کؤهنهليکلرى، بوتون دار و چيرکين شئيلرى، بوتون پيسليکلرى ييخيب داغيديب، تاپدالاييم و آزادليغين، گؤزلليگين، هم ده اينسانلارا حؤرمتين فيکير طرفيندن ياراديلميش سارسيلماز اساسلارى اوزرينده يئنيليگى ياراديم!
- من اينسان آرزولارىنين بىآبيرچى ميسکينليگينين باريشماز دوشمنىام، من ايستهييرم کى، آداملارين هاميسى اينسان اولسون!
- بعضيلرينى دؤزولمز کؤله امگى هئچ بير ايز- علامت قالمادان، بوتونلوکده باشقالارىنين هم يئمکله، هم ده معنوى نعمتلرله حدسيز درجهده دويرولمالارينا صرف ائديلير،- بئله حيات معناسيز، اوتانمالى و ايگرنج بير حياتدير!
- ياپيشيب قالان هؤرومچک تورو کيمى آداملارين بئينينى و حياتيني سارميش بوتون خورافاتا، بوتون يالنيش فيکير و عادتلره لعنت اولسون. اونلار زور گله‌رک آداملارين ياشاماسينا مانع اولورلار- من اونلارى داغيداجاغام!
- منيم سيلاحيم- فيکيردير، فيکرين آزادليغينا، اونون اؤلمزليگينه و ابدى ياراديجيليق اينکيشافينا اولان مؤحکم ايناميم ايسه- قووه‌مين توکنمز منبعى دير!
- فيکير حياتين ظولمتى ايچريسينده منيم اوچون ابدى و يئگانه دوزگون بير ماياکدير، حياتين روسوايچى سهولرىنين قارانليغى آراسيندا بير مشعلدير؛ من گؤرورم کى، او گئتديکجه داها پارلاق يانماقدا، سيرّلرين سونسوز ديبلرينى داها دريندن ايشيقلانديرماقدادير، بونا گؤره من اؤلمز فيکرين ساچاقلارى آلتيندا اونون آرخاسينجا داها يوکسکلره و داها ايرهلييه گئديرم!
- فيکير اوچون ييخيلماز بير قالا يوخدور، ايستر يئرده، ايستر گؤيده سارسيلمايان، دگيشمز موقدس بير شئى يوخدور! هر شئيى او يارادير، بو دا اونا موقدس و آلينماز بير حوقوق وئرير کى، آزاد اينکيشافى‌نين قاباغينى کسه بيلن هر شئيى داغيتسين.
- ساکيتجه اعتيراف ائديرم کى، خورافات- کؤهنه حقيقتلرين قيرينتيسيدير، ايندى حياتين اوزرينده فيرلانان سهولر بولوتو ايسه کؤهنه حقيقتلرين کولوندن عمله گلميشدير، بو کؤهنه حقيقتلر بير زامان اونلارى ياراتميش اولان فيکرين آلوووندان يانيب کوله دؤنموشلر.
- هم ده بيليرم کى، چالديقلارى غلبه‌‌نين مئيوهلرينى ييغيب گئدنلر دئييل، دؤگوش مئيدانيندا قالانلار غاليب گليرلر…
- حياتين منشاينى ياراديجيليقدا گؤرورم، ياراديجيليق ايسه اؤز- اؤزونه بؤيوکدور و سينيرسيزدير!
- گئديرم کى، مومکون اولدوقجا يانيم و حياتين قارانليقلارينى داها دريندن ايشيقلانديريم. آرادان گئتمک ده منيم اوچون بيرموکافاتدير.
- منه باشقا بير موکافات لازيم دئييل، گؤرورم کى: حاکيميت- اوتانمالى و جانسيخيجى دير، ثروت- آغير و آخماق شئيدير، شؤهرت ايسه- خورافاتدير کى، آداملارين اؤزلرينى قييمتلنديره بيلمهديکلريندن و کؤله‌جهسينه آلچالماق عادتلريندن تؤرهييب مئيدانا گلميشدير.
- شوبههلر! سيز- يالنيز فيکرين قيغيلجيملاريسينيز، بوندان آرتيق بير شئى دئييلسينيز. او اؤز-اؤزونو اؤزو ايله سيناقدان کئچيرهرک، قوووهسينى چوخلوغوندان سيزى تؤرهدير و اؤز قوووهسى ايله ده سيزى بسلهيير!
- بير گون گلر کى، حيس عالمىنين بؤيوک و ياراديجى آلووو کؤکسومده اؤلمز فيکريمه قوووشوب اونونلا بيرلشر، من ده اورگيمده نه قدر آنلاشيلماز، سرت و پيس شئى وارسا هاميسينى بو آلوولا يانديريب ياخار، فيکريمين ياراتديغى و ياراتماقدا اولدوغو تانريلارا بنزه‌رم!
- هر شئى اينسانين اؤزوندهدير - هر شئى اينسان اوچوندور!
بودور، او يئنه عظمتلى و آزاد بير حالدا باشينى غرورلا يوخارى قالديريب، کؤهنه خورافاتين توزلارى اوزرينده، يالنيش فيکيرلرين دومانلارى ايچريسينده تکجه، آغير- آغير، لاکين مؤحکم آدديملارلا گئدير، آرخاسيندا- کئچميشين توزو آغير، قارا بولوت کيمى حرکت ائدير،قارشيسيندا ايسه- اونو دويغوسوزجاسينا گؤزلهين ييغين- ييغين موعمالار دورموشدور.
اونلار، سونسوز گؤيلرين اولدوزلارى  قدر، ساناگلمزديرلر،- اينسانين يئريديگى يولون دا سونو يوخدور!
عوصيانکار اينسان بئله طنطنه ايله - ايرهلييه و يوکسکلره دوغرو، دايما ايرهلييه و يوکسکلره دوغرو آدديملايير!

No comments: