Apr 18, 2013

دوستلار

دینو بوتساتی‏ (1972-1906)‏

DOSTLAR
DİNO BUZZATİ
(1906-1972)‎

ایسکریپکا اوستاسی آمئدئو تورتی آروادی ایله بیرلیکده قهوه ایچیردیلر. اوشاقلاری آرتیق یاتیرتمیشدیلار. هر ایکیسی ‏ده، چوخ واخت اولدوغو کیمی، ساکیتجه اوتوروب دانیشمیرديلار. بیردن-بیره آرواد دئدی:
"ایسته‌ییرسن سنه بیر سؤز ‏دئییم؟.. بو گون سحردن اورگیمه قریبه بیر شئی دامیب... ائله بیل بو آخشام آپپاشئر بیزه باش چکمه‌لی‌دیر."‏

‎"‎بئله شئی‌لری هئچ ظارافاتلا دا دیله گتیرمیرلر!" - دئیه اری آجیقلی طرزده جاواب وئردی.

ایش اوندا ایدی کی، اونون کؤهنه اورک دوستو ایسکریپکاچی تونی آپپاشئر آرتیق ایگیرمی گون ایدی کی، وفات ‏ائتمیشدی.‏

‎"‎بیلیرم... بیلیرم کی، دهشت‌دیر" - دئیه آرواد سؤیله‌دی، ‏‎-"‎آنجاق، بو نه فیکیردیسه، من اوندان هئچ جور آزاد اولا ‏بیلمیرم".‏

‎"‎ائه، اگر مومکون اولسایدی..." - دئیه تورتی غئیری- معین بیر تأسوفله دئییندی، آنجاق تفصیلاتینا وارماق ایستمه‌یه‌رک، ‏یالنیز باشینی بولادی.‏

اونلار یئنه سوسدولار. ساعت اونا اون بئش دقیقه قالیردی. بیردن، قاپی‌نین زنگی چالیندی. اوزون، عینادلی بیر زنگ ‏ایدی. هر ایکی‌سی غفلتن دیکسیندیلر.‏

‎"‎یئنه آخشام-آخشام کیم اولا؟" - دئیه آرواد دیللندی.‏

دهلیزده قوللوقچو اینئسین آیاقلاری‌نین شاپپیلتی‌سی، قاپی‌نین نئجه آچیلدیغی و بوغوق دانیشیق سسلری ائشیدیلدی. رنگی ‏آغاپپاق آغارمیش قیز یئمک اوتاغینا بویلاندی.‏

‎"‎اینئس، کیم‌دیر اورادا؟" - دئیه خانیم سوروشدو.‏

قوللوقچو قیز آغاسینا طرف باخیب، دیلی توپوق وورا-وورا دئدی: " - سینیور تورتی، بیر دقیقه‌لیک چیخایدیز... ‏اورادا... اگر بیلسه‌یدیز!..."‏

‎"‎آخی کیمدیر اورادا، کیم؟" - دئیه خانیم گله‌نین کیم اولدوغونو آرتیق چوخ گؤزل آنلاسا دا، حیرصلی-حیرصلی ‏سوروشدو.‏

اینئس سانکی سون درجه مخفی خبر چاتدیریرمیش کیمی اونلارا طرف اگیلیب، بیرنفسه پیچیلدادی: "اورادا... اورادا... ‏سینیور تورتی، سیز اؤزونوز گلین... مائسترو آپپاشئر قاییدیب!"‏

‎"‎لعنت شئیطانا" - دئیه تورتی بوتون بو معما‌لاردان عصبی‌لشه‌رک سؤیلندی، سونرا دا آروادینا طرف چئوریلیب دئدی: ‏‏"من اؤزوم باخارام... سن بورادا قال."‏

او، قارانلیق کوریدورا چیخدی، اورا‌داکی دولابلاردان بیرینه ایلیشدیکدن سونرا دهلیزه آچیلان قاپی‌نین دستگینی وار ‏گوجو ایله اؤزونه طرف چکدی.‏

دهلیزده، همیشه‌کی کیمی اؤزونون بیر آز سیخینتیلی گؤرکمینده آپپاشئر دایانمیشدی. آنجاق او، ندنسه عینیله اوولکی ‏آپپاشئره بنزه‌میردی، جیزگیلرینده‌کی داغینیق گؤرونتولردن او، ایندی سانکی بیر قدر داها آز مادی نظره چارپیردی. بو ‏خولیا ایدیمی؟ دئیه‌سن، هله یوخ. دئیه‌سن، هله او، بیزیم ماتئریا آدلاندیردیغیمیز وارلیقدان تام آزاد اولمامیشدی. یوخ، بو ‏خولیا ایدی، آنجاق مادی‌لیگی‌نین قالیقلارینی اؤزونده ساخلامیش بیر خولیا ایدی. او، عادتی اوزره بوز کوستیوم گئیمیش، ‏ماوی زولاقلی کؤینگی‌نین اوستوندن قیرمیزی- گؤی رنگلی قالستوک باغلامیشدی، ایکی اللی یاپیشدیغی بیچیم‌سیز فئتر ‏شلیاپاسینی عصبی حالدا ائله هئی ازیب، بوروشدوروردو (سؤزسوز کی، خیا‌لی کوستیوم، خیا‌لی قالستوک و سایر و ‏ایلاخیر).‏

تورتی حيسیاتا قاپیلان آداملاردان دئییلدی. قطعین. آنجاق حتی او دا نفس چکه بیلمه‌دن، یئرینده‌جه قورویوب قالدی. ‏ظارافات گلمه‌سین، ایگیرمی گون اول اؤز اللری ایله سون منزیلینه یولا سالدیغی نئچه ایللرین ان عزیز دوستو ایندی ‏اونون ائوینده، دوز قارشیسیندا دایانمیشدی!‏

‎"‎آمئدئو" - دئیه زاواللی آپپاشئر سانکی یارانمیش گرگین‌لیگی بیر قدرضعیفلتمکدن اؤترو گولومسه‌یه‌رک دیللندی.‏

‎"‎بو سنسن؟ سن – بورادا؟" - دئیه تورتی آز قالا طعنه ایله اوجا‌دان سوروشدو، چونکی کئچیردیگی ضدیتلی و آنلاشیلماز ‏دویغولار ایندی بیر آنین ایچینده، کیم بیلیر ندنسه اوندا یالنیز چیلغین غضب حيسی اویاتمیشدی. مگر ایتیردیگی دوستونو ‏یئنی‌دن گؤرمک ایمکانی اونا اینتها‌سیز بیر تسلی گتیرمه‌ملیدیمی؟ مگر بئله بیر گؤروشدن اؤترو تورتی بوتون ‏میلیونلاریندان‌ ممنونیتله کئچمزدیمی؟ البته، او بونو دوشونمه‌دن ائدردی. هر شئیی قوربان وئرردی. بس ائله ایسه ایندی ‏او، ندن بئله بیر سئوینج حيسینی دویموردو؟ هله اوسته‌لیک، بو اعتینا‌سیز عصبی‌لشمه نه دئمک ایدی؟ دئمه‌لی بئله چیخیر ‏کی، بو قدر هیجاندان، بو قدر گؤز یاشلاریندان‌، حادثه‌نین معلوم شرطی‌لیکلرینه ریعایت اولونماسی ایله باغلی بیر بئله ‏ناراحاتچی‌لیقدان سونرا ایندی هر شئیی یئنیدن باشلاماق؟ بو آیريلیق گونلری عرضینده اونون دوستونا بسله‌دیگی ‏دویغولار احتیاطی سونا قدر توکنمیش، ذره قدر ده قالمامیشدی.‏

‎"‎هه، گؤرورسن ده... منم" - دئیه آپپاشئر شلیاپاسی‌نین کنارلارینی داها دا برکدن ازیب، بوروشدوره‌رک سؤیله‌دی‎.‎

DOSTLAR

DİNO BUZZATİ
(1906-1972)‎

Skripka ustası Amedeo Torti arvadı ilə birlikdə qəhvə içirdilər. Uşaqları artıq yatırtmışdılar. Hər ‎ikisi də, çox vaxt olduğu kimi, sakitcə oturub danışmırdılar. Birdən-birə arvad dedi: "İstəyirsən ‎sənə bir söz deyim?.. Bu gün səhərdən ürəyimə qəribə bir şey damıb... Elə bil bu axşam Appaşer ‎bizə baş çəkməlidir".‎

‎"Belə şeyləri heç zarafatla da dilə gətirmirlər!" - deyə əri acıqlı tərzdə cavab verdi.‎

İş onda idi ki, onun köhnə ürək dostu skripkaçı Toni Appaşer artıq iyirmi gün idi ki, vəfat ‎etmişdi.‎

‎"Bilirəm... bilirəm ki, dəhşətdir" - deyə arvad söylədi, -"ancaq, bu nə fikirdisə, mən ondan heç ‎cür azad ola bilmirəm"‎

‎"Eh, əgər mümkün olsaydı..." - deyə Torti qeyri-müəyyən bir təəssüflə deyindi, ancaq təfsilatına ‎varmaq istəməyərək, yalnız başını buladı.‎

Onlar yenə susdular. Saat ona on beş dəqiqə qalırdı. Birdən, qapının zəngi çalındı. Uzun, inadlı ‎bir zəng idi. Hər ikisi qəflətən diksindilər.‎

‎"Yenə axşam-axşam kim ola?" - deyə arvad dilləndi.‎

Dəhlizdə qulluqçu İnesin ayaqlarının şappıltısı, qapının necə açıldığı və boğuq danışıq səsləri ‎eşidildi. Rəngi ağappaq ağarmış qız yemək otağına boylandı.‎

‎"İnes, kimdir orada?" - deyə xanım soruşdu.‎

Qulluqçu qız ağasına tərəf baxıb, dili topuq vura-vura dedi: "Sinyor Torti, bir dəqiqəlik ‎çıxaydız... orada... Əgər bilsəydiz!.."‎

‎"Axı kimdir orada, kim?" - deyə xanım gələnin kim olduğunu artıq çox gözəl anlasa da, hirsli-‎hirsli soruşdu.‎

İnes sanki son dərəcə məxfi xəbər çatdırırmış kimi onlara tərəf əyilib, birnəfəsə pıçıldadı: ‎‎"Orada... orada... Sinyor Torti, siz özünüz gəlin... Maestro Appaşer qayıdıb!"‎

‎"Lənət şeytana"- deyə Torti bütün bu müəmmalardan əsəbiləşərək söyləndi, sonra da arvadına ‎tərəf çevrilib dedi: "Mən özüm baxaram... sən burada qal".‎

O, qaranlıq koridora çıxdı, oradakı dolablardan birinə ilişdikdən sonra dəhlizə açılan qapının ‎dəstəyini var gücü ilə özünə tərəf çəkdi.‎

Dəhlizdə, həmişəki kimi özünün bir az sıxıntılı görkəmində Appaşer dayanmışdı. Ancaq o, ‎nədənsə eynilə əvvəlki Appaşerə bənzəmirdi, cizgilərindəki dağınıq görüntülərdən o, indi sanki ‎bir qədər daha az maddi nəzərə çarpırdı. Bu xülya idimi? Deyəsən, hələ yox. Deyəsən, hələ o, ‎bizim materiya adlandırdığımız varlıqdan tam azad olmamışdı. Yox, bu xülya idi, ancaq ‎maddiliyinin qalıqlarını özündə saxlamış bir xülya idi. O, adəti üzrə boz kostyum geymiş, mavi ‎zolaqlı köynəyinin üstündən qırmızı-göy rəngli qalstuk bağlamışdı, ikiəlli yapışdığı biçimsiz fetr ‎şlyapasını əsəbi halda elə hey əzib, bürüşdürürdü (sözsüz ki, xəyali kostyum, xəyali qalstuk və ‎sair və ilaxır).‎

Torti hissiyyata qapılan adamlardan deyildi. Qətiyyən. Ancaq hətta o da nəfəs çəkə bilmədən, ‎yerindəcə quruyub qaldı. Zarafat gəlməsin, iyirmi gün əvvəl öz əlləri ilə son mənzilinə yola ‎saldığı neçə illərin ən əziz dostu indi onun evində, düz qarşısında dayanmışdı!‎

‎"Amedeo!"- deyə zavallı Appaşer sanki yaranmış gərginliyi bir qədər zəiflətməkdən ötrü ‎gülümsəyərək dilləndi.‎

‎"Bu sənsən? Sən - burada?" - deyə Torti az qala tənə ilə ucadan soruşdu, çünki keçirdiyi ‎ziddiyyətli və anlaşılmaz duyğular indi bir anın içində, kim bilir nədənsə onda yalnız çılğın ‎qəzəb hissi oyatmışdı. Məgər itirdiyi dostunu yenidən görmək imkanı ona intəhasiz bir təsəlli ‎gətirməməliydimi? Məgər belə bir görüşdən ötrü Torti bütün milyonlarından məmnuniyyətlə ‎keçməzdimi? Əlbəttə, o bunu düşünmədən edərdi. Hər şeyi qurban verərdi. Bəs elə isə indi o, ‎nədən belə bir sevinc hissini duymurdu? Hələ üstəlik, bu etinasız əsəbiləşmə nə demək idi? ‎Deməli belə çıxır ki, bu qədər həyəcandan, bu qədər göz yaşlarından, hadisənin məlum ‎şərtiliklərinə riayət olunması ilə bağlı bir belə narahatçılıqdan sonra indi hər şeyi yenidən ‎başlamaq? Bu ayrılıq günləri ərzində onun dostuna bəslədiyi duyğular ehtiyatı sona qədər ‎tükənmiş, zərrə qədər də qalmamışdı.‎

‎"Hə, görürsən də... mənəm"- deyə Appaşer şlyapasının kənarlarını daha da bərkdən əzib, ‎bürüşdürərək söylədi.‎‎

No comments: