Sep 22, 2017

صنعتکارين شخصيتى و ياراديجيليغى

مير جلال خليلوف - چویرن: م. جواد
بير يازيچي‌نين ياراديجيليغيني تدقيق ائديب قيمتلنديرنده، ادبيات تاريخينده‌کي مؤوقعيني موعين ائتمک ايسته‌ينده اونون شخصيتينه، حياتينا، ترجومه‌يى-حالينا نه کيمي اهميت وئرمک حاقيندا ادبياتچيلار آراسيندا موختليف رايلر، مولاحيظه‌‌لر واردير. بعضيلري تدقيقاتدا بو بحثى آرتيق ساييرلار.

بعضيلري بو فيکيرده‌ديرلر کي، ياراديجي‌نين مؤوقعيني، خاصيتنامه‌سيني تعيين اوچون محض اثرلريني، تکجه ياراديجيليغيني اؤگرنمک کيفايتدير.
تدقيقات ايشينده بيزيم اوبيئکتيميز محض اثرلردير. اديبين، شاعيرين حياتى، شخصيتي، ترجومه‌يى- حالي تدقيقاتدان کناردا دورماليدير. گويا بورادا بيزي ماراقلانديران يالنيز اثر اولماليدير. اونون مؤليفيني بير شخصيت کيمي اؤگرنمک لازيم دئگيلدير، آرتيقدير. شخصيتين تدقيقي بيزي اساس مقصددن آييرار، سوبيئکتيو مئيللره گتيريب چيخارا بيلر.

بعضي تدقيقاتچيلار ايسه عکسينه، بو فيکيرده‌ديرلر کي، ياراديجيليغين موکمل تحليليني محض ياراديجي‌نين اؤزوندن، اوشاقليق تربيه‌سيندن، تحصيليندن، شخصيتيندن، موحيطيندن، حياتيندان باشلاماق لازيمدير. بونسوز اثري، بديعي اثرين ايجتيماعى ماهيتيني، صنعتکار تالانتيني (ايستعدادينى) دوروست تدقيق ائديب اؤگرنمک مومکون اولماز. اثري ياراديجي شخصيتيندن کناردا گؤتوروب تدقيق ائتمک عاليمي موجردليگه، يانليش مئيللره گتيريب چيخارا بيلر و س.
بو فيکيرلرين هر ايکيسي سهو، بيرطرفلي، محدوددور.
البته کي، يازيچي ياراديجيليغي‌نين تحليلينده اساس اوبيئکت اونون ياراتديقلاري، اثرلري، قويوب گئتديگي ادبي-معنوي ايرثدير. يازيچي اونا گؤره بيزيم (تاريخين، فلسفه‌نين، ادبيات علمي‌نين) تحليل اوبيئکتي اولموشدور کي، جمعيته، خالق اوچون اهميتلي، فايدالي اثرلر قويوب گئتميشدير. بونلارسيز او نه جمعيته، نه تاريخه، نه عومومن علم اوچون ماراقليدير. تحليلين مرکزينده اثرلر دورماليدير. تدقيقاتچيني دوشوندورن، مشغول ائدن محض همين اثرلر، اونلارين ايدئيا-معنوي، بديعي-صنعتکارليق جهتيندن تحليلي، آچيلماسي، آيدينلاشديريلماسي، ايضاحى و قيمتلنديريلمه‌سيدير. تعجوبلو دئگيل کي، هر بير صنعتکارين آدي اونون اهميتلى، مشهور اثرلري ايله بيرليکده چکيلير.
شئکسپير دئينده «هاملئت»، «اوتئللو»، نيظامي دئينده «يئددي گؤزل»، «خسرو و شيرين»، فوضولي دئينده «ليلي و مجنون»، تولستوي دئينده «حرب و صولح»، «آننا کارئنينا» و ...نظرده توتولور. تاريخده، فلسفه‌ده، ادبياتدا و يا مفکوره‌نين باشقا ساحه‌لرينده بو بؤيوک سيمالارين آدي اونا گؤره چکيلير، اونلاردان بحث اولونور کي، اونلار سايديغيميز، سايماديغيميز بير سيرا اهميتلى اثرلرين مؤليفلريدير. اونلارين عظمتي، قيمتى، مؤوقعى، تاريخ اوچون، بشريت اوچون اهميتي ده محض ياراتديقلاري اثرلري ايله موعين ائديلير. اثرسيز نه يازيچي وار، نه ده اونون علم اوچون تدقيقي، ايجتيماعى قيمتي وار.
آنجاق همين بو مشهور اثرلرين يارانماسيني، مئيدانا گلمه‌سيني، مضمونونو، ماهيتيني شرطلنديرن عاميللردن بيري ده صنعتکارين شخصيتيدير. بو اثرلرين مضمونونو، معناسيني، ايجتيماعى اهميتيني دوزگون موعين ائتمک اوچون صنعتکارين شخصيتيندن، يئري گلديکجه ترجومه‌يى-حاليندان، تربيه‌سيندن، موحيطيندن موطلق بحث اولونماليدير. بونلارسيز اثر، ياراديجيليغا وئريلن قيمت ده ناقيص اولار، کاميل اولماز. حتا بعضن بونلارسيز اثرلري ياخشي آچيب ايضاح ائتمک هئچ مومکون اولماز. قديم تاريخده، ائراميزدان اوللرده يارانان اونلارجا مشهور، اهميتلى اثرلر واردير کي، ايندي ده اونلاردان بحث اولوناندا مؤليفلرينين نامعلوم حيات شرايطيندن، معيشتيندن بحث ائتمگه هئچ بير علامت، ماتئريال اولماديغيني عاليملر درين تأسوفله قئيد ائديرلر. کيمه معلوم دئگيل کي، هومئر، آريستوفان، آريستوتئل، حتا نيظامي، شئکسپير شخصيتي حاقيندا گئنيش، موکمل معلومات نه قدر زنگين اولسا بو بؤيوک ادبيات خاديملرينين اثرلري، فيکيرلري، قويوب گئتديکلري ايرث حاقيندا ايضاح، شرح، تدقيق، تحليل ده او قدر اطرافلي، ماراقلي، کاميل اولاردي.
صنعتکارين شخصيتي حاقيندا گئنيش معلوماتين اهميتي يالنيز فاکتلارين، ترجومه‌يى-حال خاراکتئرلي حاديثه‌لرين سادالانماسيندا دئگيلدير. بو فاکتلار صنعت مساله‌لرينين، ياراديجيليق سيرلرينين، ايلهام فانارينين ايشيقلانديريلماسي اوچون، موعين مفکوره، مطلب، ياراديجيليق سيرلرينين آچيليب آيدينلاشديريلماسي اوچون چوخ جهتدن ماراقلي و قيمتليدير.
صنعتکارين شخصيتيني اؤگرننده ديقتي جلب ائدن اساس اوبيئکتلردن بيري تالانت، ايلهام، ياخود فيطري ايستعداددير.
تالانت و يا ايستعداد تدقيقاتچيلارين، پسيخولوق، فيلوسوفلارين چوخونو مشغول ائدن مساله‌دير. بعضيلري بونو بير موستثنا، فؤوق‌العاده وئرگي کيمي قبول ائدير، اينسان شخصيتي‌نين قودرتيندن کنار، ايلاهي، «سماوي» قووه‌لرين «بخش ائتديگي» نادير خوشبختليک ساييرلار. ايدئاليست موتفکيرلرين چوخو تالانت و ايلهامي مادي عالمدن کنار هانسي قووه‌نين ايسه «وئرگيسي» کيمي آلير، بونو ايجتيماعى، طبيعي فاکتورلار ايله شرطلنديرمگي دوغرو سايميرلار. اونلار ايديعا ائديرلر کي، عئيني موحيط- معيشتده يئتيشن، عئيني تربيه گؤرن، حتا عئيني عايله‌ده بؤيوين بئش قارداشين بيري موستثنا ايستعداد صاحيبي، باشقالاري ايسه بو نعمتدن محروم، عادي، سيراوي وطنداشلار اولورلار. گويا بورادا ايجتيماعى، تربيه‌وي فاکتورلارين يوخ، «باشقا» قووه‌نين، خوصوصي بير عاميلين تاثيري، ايشتيراکي وار.
ماترياليستلر بو ايدئاليست ايدديعاني دوزگون سايميرلار. ايستعدادي يارادان، بسله‌ين «خوصوصي»، جمعيتدن کنار، «باشقا» عاميلين وارليغيني، تاثيريني رد ائدير، ايدئاليست فيکير ساييرلار. مادي، ايجتيماعى شرايطدن کنار، اونونلا شرطلنمه‌ين هونر يوخدور. هر بير ايستعداد و قابيليت محض جمعيتده، ايجتيماعى زمينده، ايجتيماعى حياتدا بسله‌نيب يئتيشديگي، نشو- نوما تاپديغي کيمي ادبي ايلهامين، ياراديجيليق ايلهامي‌نين دا اساسي، کؤکو، منبعى محض ايجتيماعى حياتدا، مادى فاکتورلاردادير. بورادا «باشقا»، «ايلاهي» «کنار» بير قووه‌نين وارليغيني، تاثيريني قبول ائتمک سهو، ايدئاليست فيکيردير.
ياراديجي‌نين ايلهاميني شرطلنديرن، تربيه ائدن، پارلادان فاکتور بير دئگيل، چوخدور، موختليف و مورکبدير.
بير عايله‌ده بؤيوين عئيني فرديتلري موقاييسه ائديب بيرينده خوصوصي «وئرگي» وارليغيني ايديعا ائدنلر کؤکوندن يانيليرلار.
عئيني عايله‌ده، شرايطده، ايجتيماعى موحيطده بؤيوين، عئيني تحصيل- تربيه آلان فردلرين هاميسيني برابرلشديرمک ده دوغرو اولماز. چونکي بو فردلرين، هر شئيدن اول، فردي، آنجاق اؤزونه خاص اولان کئيفيتلري وار. بير عايله‌ده بؤيوين بئش نفرين هئچ واخت هاميسي‌نين عئيني ساغلامليق، عئيني اينتيباه درجه‌سي، عئيني ديقتي، عئيني قاوراييشي، قابيليتي، عئيني ماراغي، عئيني حافيظه‌سي، حتا عئيني فيزيکي قودرتلري اولمور.
 بو سايديغيميز کئيفيتلر بيرينده آز، بيرينده اورتا، بيرينده يوکسک اولور. عئيني اوشاقلارا ناغيل، تمثيل دانيشان ننه‌نين (تربيه‌چي‌نين) سؤزونه، سسينه قارشي ماراق، ديقت ده هاميدا عئيني جور اولمور. بير اوشاغا فاجيعه‌وي احوالات، باشقاسينا ماجرالي، اوچونجوسونه گولمه‌لي احوالات داها چوخ کسکين تاثير ائدير. بوراداکي چئشيدليليگي نظره آلماماق، هر اوشاغي بير، عئيني اؤلچولو، قاليبلى کونسئرو قوتوسو کيمي آليب اؤگرنمک اولماز.
يازيچي شخصيتي‌نين بير موتفکير، ايدئولوق، ايجتيماعى خاديم کيمي يئتيشمه‌سي، موعينلشمه‌سينده ده ايجتيماعى فاکتورلارين-تربيه‌نين، تحصيلين، موحيطين، موعليمين، موطاليعه‌نين اهميتي بؤيوکدور. هر بير صنعتکار اؤز عصرينين، زمانه‌سي‌نين ائولاديدير. اؤز دؤورونده بسله‌نيب بؤيوموشدور. يازيچي منسوب اولدوغو دؤورده اؤز عصرينين، زمانه‌سي‌نين قاباقجيل فيکير سويه‌سينده دورماليدير. چونکي يازيچي ايجتيماعى خاديم، خالق خاديميدير. او، خالقين تربيه‌چيسيدير. اونون اينکيشافا، حاديثه‌لره، جمعيته موناسيبتي اساسن قاباقجيل موناسيبت، اوخوجونو ايره‌لى‌يه، موترقى مئيللره چاغيران موناسيبت اولماليدير.
عصريميزين اوللريند، 1905-جي ايل اينقيلابي دؤورونده موختليف سويه‌لي يازيچي، شاعير، موحرير، مطبوعات وار ايدي. آنجاق صابر شعرينين سسي و تاثيري ايجتيماعى عالمين هر يئرينده موترقى آداملارين هاميسي طرفيندن تئز پارلادي، ائشيديلدي و ديقتلري جلب ائتدي. نه اوچون؟ چونکي صابر ساتيراسي‌نين سسي زحمتکئشلرين سسي، اينقيلابين سسي، فهله حياتى‌نين سسي ايدي. بو ائله بير مفکوره تبليغ ائدير، اوخوجونو ائله بير اينتيباه عالمينه چاغيريردي کي، بونو ائشيتمه‌مک، دينله‌مه‌مک اولمازدي.
صابر محض عصرينين، زحمت آداملارينين قاباقجيل فيکيرلرينين جارچيسي ايدي. خالق اوچون محض بئله بير شاعير، اصيل حيات شعرينين مضمونو ايله خالقي چاغيرماق، غفلت يوخوسوندان اوياتماق لازيم ايدي.
شاعيرم، چونکو وظيفم بودور اشعار يازيم،
گؤردوگوم نيک و بدي
ائيله‌ييم ايظهار، يازيم!
پيسي پيس، اگريني اگري، دوزو هموار يازيم.
نييه بس بويله برلديرسن او قارا، گؤزونو:
يوخسا بو آيينه‌ده اگري گؤرورسن اؤزونو؟
خالق حيات و معيشتيني، اونون موعاصير اينکيشاف طلبلريني دريندن دويان و بيلن شعير، قاباقجيل اينقيلابي، صينفي مفکوره تبليغ ائدن شعير اينقيلاب ايللرينده محض سيلاح گوجو و کسرى کسب ائتميشدي. صابر شعيرينين گوجو محض بو موترقى ايدئيالارين، موترقى فيکيرلرين تبليغينده ايدي. م. ع. صابر 1905-جي ايل اينقيلابينا قدر ده شاعير ايدي. چوخ شعيرلر يازميشدي. آنجاق او شعيرلرده اينقيلابي مضمون، اينقيلاب چاغيريشي، دئمک اولار کي، يوخ ايدي. غزل شعيريندن اوزاقلاشيب يئني ايدئيالار يولونو توتاندان سونرا صابر شعري شوعار گوجو، سيلاح کسري آلدي. صنعتکارين صنعتکارليق سيرلريني بيلمه‌سي و بونا موکمل يييه‌لنمه‌سي اونون تاثير قووه‌سيني و دايره‌سيني آرتيرميش اولور.
مومکوندور کي، قلم صاحيبي‌نين بيليگي، معلوماتي، موباريزه مئيلي، جهدي کيفايت قدر اولسون. آنجاق اونون محض صنعتکارليق، سؤز قودرتي، بديعيليک مهارتي، خالق ايله، اوخوجو کوتله‌لري ايله ديللشمک قودرتي ضعيف اولسون. مضمون، فيکير کيفايت اولسا دا، سؤز صنعتکارليغي، سؤزو شاعيرانه، موناسيب، تاثيرلي ايفاده باجاريغي ضعيف اولسون. بو جهتدن ده ميرزه جليل و صابر رئاليزمي موعاصير طلبلر سويه‌سينده، عصرين قاباقجيل صنعتي سويه‌سينده دوروردو.
«موللا نصرالدين» مکتبي‌نين توتدوغو يول خالق حياتى، موباريزه و آرزولارينين تبليغي اوچون ان موناسيب، مقبول يول ايدي. بو صنعتکارلار خالقا نه دئمک لازيم اولدوغونو بيلديکلري کيمي نئجه دئمک، هانسي ادبي فورمالاردان، هانسي صنعت، اوسلوب مهارتيندن فايدالانماق لازيم اولدوغونو دا ياخشي موعين ائتميشديلر. بو صنعتکارلار اوخوجونون غفلت يوخوسونا جومان، دين تيريه‌کى ايله زهرلنن شوعورونو آييلتماق، اونو مؤوهومي فيکيرلرين، واهيمه‌لرين، خورافاتين پاسلي زنجيريندن خيلاص ائتمک اوچون موناسيب اوصول و فورمالار آختاريب تاپيرديلار. بونون اوچون دوشمنين اؤز مودعالاريني اؤگره‌نيب ايفشا ائديرديلر. دينه، مؤوهوماتا قارشي يازيلان شعير و نثر اثرلرينين مووفقيتي و موعين درجه‌ده ياراديجي‌نين حياتى، معيشتي ده تدقيقاتچي‌نين ديقتيندن کناردا قالماماليدير.
حتا بعضي اثرلرين يارانماسي، شؤهرتي مؤليفين ترجومه‌يى-حالي ايله علاقه‌لي و مؤحکم باغلي اولور. بونو بيلمه‌ين آدام اثرده‌کي مطلبلرين ايضاحيندا چتينليک چکر.
... جاوانلارين حيات و موباريزه‌سيني موستثنا تاثير ايله، هم ده تام رئاليست تصوير ائدن ن آسترووسکي‌نين «پولاد نئجه برکيدي» اثري ده اونا گؤره اينانديريجي چيخميشدير کي، اديب همين حاديثه‌لري شخصن اؤزو ياشاميش، دويموش، شخصن موشاهيده ائتميش، دوروست اؤگرنميشدي.
م. قورکى‌نين «منيم اونيوئرسيتئتلريم» پووئستي تکجه بير نفرين، تکجه اديبين يوخ، کؤهنه روسييانين زحمتکئشلر حياتينى دوروست موشاهيده ائدن هر بير ديقتلي زحمت آدامي‌نين اونيوئرسيتئتلري ايدي.
اؤزگه قاپيلاريندا، بولکي دوکانلاريندا، باليق وتگه‌لرينده آغير، اوزوجو زحمتله بير تيکه چؤرک قازانان ماکسيم قورکي يوخسول بير گنج ايکن گؤروب، ياشاديقلاريني اولدوغو کيمي، بزک- دوزکسيز، اصيل حيات حقيقتي ايله، صميميت و دوروستلوکله قلمه آلميشدير. اوخوجو گؤروب دوشونور کي، بوراداکي جانلي لؤوحه‌لر يازيچي‌نين قوراشديرديغي، بديعي اثر خاطيرينه قوردوغو سوژئت لؤوحه‌لري دئگيل، عئينن حياتدير، جانلي اينسانين ياشاديغي جانلي حياتى لؤوحه‌لردير.
صنعتکارلارين تصوير ائتديکلري حياتى حاديثه‌لري دوروست اؤگرنمه‌لري حاقيندا ادبياتشوناسلار چوخ يازير و بو مساله‌نى تاکيد ائليرلر. نه‌اينکي اؤگرنمک، حتا حياتى حاديثه‌لري ياشاماغي، داخيلن قاوراماغي طلب ائديرلر.
بديعي اثر، هر شئيدن اول، صورتلر عالميدير، وارليغين شاعيرانه، يوکسک بير شکيلده تصويري، ترننومودور. اينسانلاري، اونلارين حيات-معيشتيني، دويغو و دوشونجه‌لريني موکمل قاورامايان، دوروست اؤگرنمه‌ين صنعتکار، البته کي، اينانديريجي بديعي لؤوحه‌لر يارادا بيلمز. حياتى اؤگرنمک، قلمه آلينان حاديثه‌لري تفروعاتينا قدر بيليب قاوراماق ياراديجيليق پروسئسي‌نين عوضوي بير حيصه سيدير. صنعتکار صنعت لؤوحه‌سي کيمي تقديم ائتديگي حاديثه‌ني اينجه‌ليکلرينه قدر دريندن بيلمه‌لي و جانلي صحنه‌لر کيمي عياني تصوير ائتمه‌ليدير.
يازيچي‌نين، حتا لاپ بؤيوک يازيچي‌نين اثرلرينده موعين تاثير و تربيه‌نين، خوصوصن بؤيوک صنعتکارلارين ياراديجيليق ايستيلين، صنعت مکتبينه وورغونلوغون علامتلريني ده گؤرمه‌مک اولماز.
ميرزه جليل رئاليزمينده بؤيوک رئاليستلرين (ن. قوقول، ل. تولستوي)، جاويد رومانتيزمينده موعاصير تورک شاعيرلرينين (ت. فيکرت، رضا توفيق، ع. حاميد) تاثيرلريني گؤرمه‌مک اولماز. بو تاثيرلر بعضن يازيچي‌نين اؤزوندن آسيلي اولماياراق، موعين فيکير جرياني و يا مئيلين ايزلنمه‌سي شکلينده يوخ، صنعتکارين مفکوره ايستيقامتينده‌کي اوخشارليق، مئيل، ايستيقامت کيمي تظاهور ائدير. يازيچي‌نين فردي ياراديجيليق، ايستيل خوصوصيتلريني آراشديراندا، اونون مفکوره‌سينده‌کي موختليف‌ليگي، تضادلاري اؤگرننده موطلق دؤورونون، زمانه‌سي‌نين، حياتى‌نين موعين دؤورو، حاديثه‌لري ايله قارشيلاشمالي اولورسان.
بؤيوک ايجتيماعى حاديثه‌لرين، ووروشمالارين، سارسينتيلارين اينعيکاسيني بو و يا باشقا شکيلده گؤرورسن.
اثرلرين تحليلينه محض اطرافلي، گئنيش ايجتيماعى، تاريخي، حياتى پلاندا ياناشماق داها دوغرو و فايداليدير.
صابر ياراديجيليغيني 1905-جي ايل حاديثه‌لريندن کناردا گؤتوروب ايضاح ائتمک مومکون اولماديغي کيمي، فوضولي ياراديجيليغيني دا ايسلام شرقينده حؤکم سورن ديني، اخلاقي احکامدان کناردا آلماق مومکون دئگيلدير.
ياراديجيليق محصولونون هم فردي، هم ايجتيماعى فاکتورلار ايله وحدتده آلينيب ايضاح ائديلمه‌سي لازيمدير. اثرده ايز بوراخان تاثيرلرين نئجه و هارادان گلديگيني موعين ائتمک اوچون بعضن صنعتکارين اؤز حياتىنا، ترجومه‌يى-حالينا موراجيعت ائتمه‌لي اولورسان. بو حاقدا معلومات، ياراديجي‌نين معيشتي، تربيه‌سي، تحصيلي، موحيطي، بونلاردان آلديغي تاثير تدقيقاتچييا کؤمک ائدير، بير سيرا مطلبلري باشا دوشمک، آچيب ايضاح ائتمکده اونون ايشيني آسانلاشديرير. ايستر ياراديجيليغين و ايسترسه آيري-آيري اثرلرين تحليليني، قيمتلنديريلمه‌سيني، ايجتيماعى موحيطدن، همين دؤورده جريان ائدن ايجتيماعى حاديثه‌لردن تجريد اولونموش شکيلده آپارماق لازيم دئگيلدير. اثرده ائله مطلبلر، مساله‌لر اولور کي، واختي ايله موعين حاديثه‌لر مؤليفي دوشوندورموش، اوندا تاثير اوياتميش، اونو موعين فيکير، مولاحيظه‌‌لر سؤيله‌مگه وادار ائتميشدير.
ايندي ايسه اثرين يازيلديغي تاريخدن اوزون ايللر، عصرلر کئچديگي بير زاماندا همين حاديثه‌لر ياددان چيخميشدير. ايندي نه او حاديثه وار، نه ده اوياتديغي تاثير حاقيندا بللي-باشلي بير معلومات وار. حالبوکي تدقيقاتچي، بديعي ماتئريالي تحليل ائدن عاليم بو اونودولموش حاديثه‌لر اوزريندن کئچه بيلمز، همين حاديثه‌لرين واختي ايله افکاري-عومومى‌ده اوياتديغي تاثيري قئيد ائتمگه بيلمز.
بوتون بو دئديکلريميزدن معلوم اولور کي، بديعي اثرلرين، ياراديجيليق سيرلرينين اؤگرنيلمه‌سي، تحليل و ايضاح ائديلمه‌سينده مؤليفين اؤز فردي حياتىنا، معيشتين، ترجومه‌يى-حالينا بيگانه قالماق دوغرو اولماز. تدقيقاتچي، مؤليفين حياتىني ديقتله اؤگرنمه‌لي، اونون اثرلر ايله، بديعي ماتئريال ايله، ياراديجيليق سيرلري ايله علاقه‌سيني دوروست موعين ائتمگه چاليشماليدير.
عصريميزين اوللرينده (1910-1912-جي ايللرد) مشهور ميليونچو حاجي زئين العابدين تاغي يئوين قاراباغلي موهنديس بئهبودوولا ايختيلافي نتيجه‌سينده حاجي، قاراباغدان اولان بير چوخ خيدمتچيلريني ايشدن کنار ائتميش، اونلارا قارشي منفي موناسيبت بسله‌ميشدي.
همين حاديثه‌لرين تاثيري نتيجه‌سينده «موللا نصرالدين» ژورناليندا بير سيرا ماتئرياللار نشر اولونموش، تاغى‌يئوين بو شخصي موناسيبتيندن دوغان تدبيرلري کسکين اعتيراض دوغورموشدو.
تاريخي حاديثه‌ني، عداوتين کؤکونو بيلمه‌دن، آچيب ايضاح ائتمه‌دن او دؤورون قزئت و ژورناللاريندا بو حاقدا نشر اولونان ادبي ماتئرياللاري دوغرو قيمتلنديرمک اولماز.
عوموميتله، بديعي اثرلرين تحليليني دؤوروندن، زمانه‌سيندن، فاکتيک حاديثه‌لردن، بو و يا باشقا تاثيرلر نتيجه‌سينده يارانان احوالي-روحيه‌دن کناردا آپارماق دوغرو دئگيلدير.
صنعتکارين حياتى، ترجومه‌يى-حالي، اونا اولان ايجتيماعى تاثيرلر تحليل اوبيئکتينده احاطه اولونماليدير. تدقيقاتين بو جهتي علمي، تاريخي اهميتدن باشقا، خوصوصن تربيه‌وي معنا کسب ائتميش اولور. معلوم اولدوغو اوزره، ادبيات کلاسيکلرينين چوخونون شخصي حياتى، معيشتي، ذؤوقو، رفتاري، اينسانلار ايله موناسيبتي، اونسيتي هميشه بؤيوک ماراق دوغورور. اوخوجولارين چوخو صنعتکارين معيشتيني بيلمگه، اؤگرنمگه آرتيق ماراق، رغبت گؤسترير. مرکزي نشرياتلارين،... بير سيرا رئداکسنيالارين «مشهور آداملارين حياتى» آدي ايله خوصوصي نشرلري ياراديلميشدير. بؤيوک عاليم، اديب، شاعير، دؤولت خاديملرينين حياتينا، ترجومه‌يى-حالينا حصر ائديلميش ماراقلي کيتابلار بوراخيلير. بو کيتابلاردا مشهور آدامين يالنيز اثرلري، ايختيراع و ايجادلاري يوخ، هم ده اونلارين شخصي حياتى، معيشتي احاطه اولونور.
بئله کيتابلارين علمي، تاريخي اهميتيندن باشقا هم ده تربيه‌وي اهميتي، يئني نسيل اوچون نومونه گؤسترن جهتلري واردير.


No comments: