اؤلومو گؤزلریندن گؤردوم - (روْمان – بیرینجی بؤلوم)

هاشم خسروشاهی - تۆرکیه تۆرکجه­سیندن آذربایجان تۆرکجه­سینه اویغونلاشدیران: وحید ملک ***

تبریز. 1387 بهمن‌ین اوْن‌سکگیزی جۆمعه گۆنو. منیم آدیم یوسوف. تبریزین گۆنئیینده، ائله ده وارلی ساییلمایان مارالان محلّه‌سینده دؤرد مرتبه­لی بیر بینانین گیریش مرتبه­سینده اوْتورورام. مجتمعین اوْرتاق حَیَطی اوجوز چیچکلرله، سیٛسغا آغاجلارلا بزنیب. هر آدین بیر ناغیلی اوْلدوغونا گؤره یوسوف آدی­نین دا، تبریزین ده  البته بیر ناغیلی وار. من اوْ مشهور یعقوب پیغمبرین اوْغلو یوسوف دگیلم، تبریز ده کنعان دیاری دگیل. اؤزومدن هئی سوْروشموشام؛ یوسوف­ون آتاسی یعقوبا گؤره هر زامان دانیشیبلار آما نه­دن آناسیندان هئچ سؤز دئییلمه‌ییب؟ اوْنلار هردن منیم اوْتاغیما ییٛغیشیرلار؛ یا دا یاپیشیق ائوین بیر اوْتاغینا... های-کۆی. اوْنلاردان نیفرت ائله­ییرم. هله کریم دئییلن اوْ گنج آدام وار ها... آنام بیردن بیره اؤلدو. هئچ واختی دگیلدی. مزارا قوْیولماسینا باخا بیلمه‌دیم. الیمده اوْلسایدی اوْنو سوْنسوزادک ائویمده ساخلاردیم. حوریه گئده‌جگم دئیه توتدوردو. اینانا بیلمیرم؛ نئجه اوْلا بیلر اینسان، یعنی بۆتون اینسانلار، بو قدر گۆلونج، یازیق یارادیقلار اوْلا بیله‌لر؟ من دئیه‌جگم، سیز قولاق آساجاقسیز. بو آرادا بئینیز قاریشابیلر. عاغلینیز باشقا شئیلره چاشابیلر. اوْلسون چاشسین! اصلینده مطلقجه‌سینه قولاق آسماق اؤلولره مخصوصدور.

بتر سوْیوق دَییب. نئچه گۆن ایدی یاتاقدان  قالخا بیلمیردیم. بوْغازیم، گؤزلریمین ایچی یانیردی.  ائله بیل جانیمی پیٛچاق­لا یاریردیلار. حتّی ایندی ده تاوی قاچیب کؤهنه­لمیش پتو اۆستومدن دۆشنده، ائله بیل بۆتون بدنیمه ایگنه باتیریرلار. نئچه گۆن اؤنجه حوریه گلدی. دئدی پنجره‌نی آچ، اوْتاقلار چوْخ هاواسیزدیر. تر قوْخویور، دور بیر دوش توت، ساققالینی قیٛرخ، دئدی. پینجه نفت تؤکوب یاندیردی. بنؤوشه، زیرفون یارپاغی دمله‌دی. ایچ، یاخجی اوْلار، دئدی. سوْنرا دا اوْتاغین توْزونو آلدی. دلقکلیکله قوْنشولاردان نه خبر سوْروشدوقدا بئینیمه قان داشلاندی. سنه نه اوْنلاردان دئیه‌ بیلمه‌دیم. گؤیلوم آنامی ایسته‌ییردی. ایندی ده ایسته‌ییر. دئییرم بوردا اوْلسا، قوْینونا گیرسم، یوخلاسام. حوریه داها آنامدان سؤز آچمیر. قاباقجالار آنامین اوْلماماغیندان فیلاندان دانیشاردی. بورادا قال دئدیم. اوْلماز دئدی. سنی اصلاً بوراخمایاجاغام، دئدیم. گۆلدو. عئینی بو دوواردا تاخجایا قوْیدوغوم عکسی سالدیراندا گۆلدوگو کیمی. کئچن ایل مورداد آیی ایدی. یادیمدا. عکّاس دوروشومو آیارلایاندا الیمی چنه‌مین آلتینا نه سایاق قوْیدومسا حوریه گۆلموشدو. قاپی‌نین یانیندا دورموشدو. من ده اوْنا باخیردیم. گۆلمه­ییم دئیه، اؤزومو زوْرلا ساخلامیشدیم. دلقکلیکله اوْنو بوراخمایاجاغیما اینانمادی. گۆلدو.  تاخجاداکی باطریلی رادیویا ال آتیب آچدی. باخ گؤررسن دئدیگیمده، سسیم ائشیدیلمه‌سین دئیه رادیونون سسینی لاپ اوجالداراق قاه‌قاها چکیب گۆلدو.

بو سحر یاتاقدان چتینلیکله قالخدیم. پینج سؤنموشدو. آشپازخانایا کئچدیم. چیگینلریمه آتدیغیم پتونون ایکی اوجونو اللریمله برک-برک توتوردوم. پینجین نفت قابیسینی یوْخلادیم؛ بوْش ایدی. آللاه طرفی پوتدوقدا بیر آز وار ایدی. اوْجاغی یاندیردیم. چایدانی سو ایله دوْلدوردوم. بیر اوْووج  زیرفون ایله بنؤوشه یارپاغی دملیگه آتدیم. اللریمی دالاندا اوْلان چاناقدا، بوز کیمی کسگین سودا یودوم. سویو اۆزومه چیٛرپدیم. نئچه گۆن‌ ساققالی‌نین قیٛرخیلماسی بللی اوْلمایان آینادا دوران آدامی تانییا بیلمه­دیم. بارماغیمین اوجو ایله توتدوغوم دیش خمیرینی دیشلریمه چکدیم. ایچیم تیتره‌دی. دیش خمیرینی چاناغین ایچینه تۆپوردوم. حوله ایله اۆزومو قورولایاراق، دیقّتله آیناداکینا باخدیم. ایندی­یه‌دک گؤرمه‌دیگیم بیر پتونون ایچیندن منه باخان، تانیمادیغیم اوْ گؤزلرین دیبینده بیریسی تانیش گلدی بو دفعه. مطمئن دئییلدیم. آشپازخانایا دؤندوم. دملیگی قالدیردیغیمدا قاینار سویون بوغو اۆزومه چارپدی. خوْش ایدی. قارلی قیٛش سحرلرده ایستی قابلاما، ایستی چای، بوغلانمیش جاملاردان خوْشلانارام. چؤرک قابینا باخدیم. قورو چؤرک پارچالارینی گؤرونجه کئفیم قاچدی. قارا لیوان­لا دملیگی گؤتوروب میزیمه دؤندوم. لیوانی ایستی دملی بنؤوشه ایله دوْلدوردوم. دۆنندن میز اۆستونده قالان یاریمچیق لومونو سیٛخدیم. بیر نئچه داملا آنجاق دامجیدی. تزه دم، ایستی، زیرفونلا بنؤوشه جانیمی قیٛزدیردی. نئچه گۆن اؤنجه باشلادیغیم یازی‌نین آردینی یازماق ایسته‌دیم. اصلینده منیم نه یازدیغیم، نه یازاجاغیم کیمین وئجینه‌دیر؟ بونو بیلیرم. دمله‌مه‌لینی داداراق، اوْتاغیمین پرده‌سینی چکیب حَیَطه باخدیم. ایری دانالی قار یاغیردی. آغاجلار قار آلتیندایدی. سانکی اوْرتالیغا اؤلومون کئچمه‌سی‌نین سس­سیزلیگی یوْخ، اؤلومون اؤزو کؤچموشدو. قار دانا‌لاری اؤلومو آنلادان کلمه‌لر کیمی، بیر وحی کیمی باخچایا یئنیردی.

اۆست قوْنشوم کریم، یا دا نجّار اسماعیل یئنه دامدان قار کۆرویوردو. کۆرونن قار بات-بات حیطه دۆشوردو. قارغالار، باخچانین قارشی دووارینا یاخین آغاجلارین بوداقلارینا سیٛغینمیشدی. لۆت آغاجلار قورقوشوم رنگلی هاوادا آسیلی دورموشدو. بیر پیشیک قارغالاری سایمادان حوْووض قیٛراغیندان کئچدی. باشینی اؤنونه اَیمیشدی. پیشیک ده نجّار اسماعیل کیمی فیکیره دالمیشدی سانکی. اؤلوم بیر عدالتسیزلیکدی، دئیه دۆشوندوم. یاشاماق دا ائله‌یدی! بونو یادداشت اوْلاراق یازماق ایسته‌دیم. میزیمین آرخاسینا کئچدیم.

دفترین آراسینا قوْیدوغوم خودکاری گؤتورب، قاپاغینی آچیرام. سوْیوقدان دوْنوب، یازمیر. هوْهلاییب، نئچه‌ سئری کاغیذا چکیب یاخشی یازاندان سوْنرا یازماغا باشلادیم:

                    اوْنا یا دا اوْنون یازدیقلارینا دا باخمیرام... آما بو جومله لر بیلمیرم نییه ایسه عاغلیمدان چیخماییر. بیز،  یعنی من یوسوف ایله سن، آزاد اوْلماق اۆچون دۆنیانین بیر یانیندا اوْیونبازلیق ائدیریک! بلی دوْستوم؛ اگر اوْ اوْیونبازی آینادا تاپا بیلمه‌سنسه، دئمک اوْلار، یاشامینی محو ائده بیلمه­یه­جک قدر عاجیزسن. گؤرمک ایسته‌مه‌دیگینی آینادا گؤره‌ بیلمزسن یاشامی‌نین هئچ بیر گۆلمه‌جه‌لی یئری قالمایاجاق! اوْغرولوغوندان اوتانان بیریسی، اوْغرولایاجاغی ائوین آچارینی جیبلرینده شیٛنقیلداتماز. یاشام دا اؤلوم قدر عدالتسیزدیر. دئیک کی بال آریسینا بنزه‌دیریک اؤزوموزو. چالماغا ایگنه­میز ده وار. چالماق همن اؤله­جگیمیزی ده بیلیریک. اوْ جوردورسا نه‌یی هئی تکرارلاییریق؟ چالماغی تکرارلاماق اۆچون ایلان اوْلماق گرکدیر. بونا ایلان جسارتی گرکدیر. خیٛنجیمیز، عاجیزلیگیمیز، حیرصلریمیز بیر ده هن، هن ائله آجیمالاریمیز... باشقالاری‌نین آجیماسی، یانیب آجینماسی! یا دا بیر گۆلومسه‌مه‌نین ییٛخیب یئرله بیر ائتدیگی دیک دوروشلاریمیز.

گۆنشین داها بیزیم ایچیمیزده‌کی داغلارین دالیندان دوْغولمایاجاغی‌نین، هئچ بیر سحرین بیزیم ایچیمیزدن باشلایا بیلمه‌یه‌جگی‌نین، هاچان فرقینده اوْلاجاغیق؟ کؤهنه مزارلاری ساخلایان ایچیمیزده‌کی تپه‌لری، باشی قارلی زیروه‌لرله قاریشدیردیق. اؤلولر شهریمیز خارابالیقلار آراسیندایدی، دئییل‌می؟ بو آلچاق دووارلارا سیٛغینمیش قیٛسیر خیاللار! یئر اۆزونون هاراسیندان دانیشیرسان؟ نه‌ییندن؟ بیز بیر چیلّه گئجه‌سینده آی توتولماسینا گیریفتار اوْلدوق. زامان کئچمه‌دی. آی آیدینلانمادی. بیز سئوگینی ده بیر گؤیرچین کیمی خیال ائتدیک. ائله بیلدیک کی گلیب حیطیمیزین هئره­سینده اوْتورار. بیزی گؤروب، باخچامیزا ائنر دۆشوندوک. یاشامین نه‌ییندن، هاراسیندان دانیشیریق؟

نملی، ایستی بیر مورداد آیی‌نین آخشامیندان سؤز ائدک مثلاً؟ دئیک، قیٛرخ­بئشلیک بیر گرام صفحه­سی اوْخوماقدا... گۆنشین دامدان چکیلن زامانیدیر. قهوه رنگینده دؤرد کؤهنه کرپیج‌ دووار آراسیندا سیٛخیلمیش حیط، قاپاغی باغلی بیر قازان کیمی قایناییر. باخچادا آغاجلارین نفسی توتولوب، حرکتسیز دوروب باخیرلار. سن اوشاقسان. بلکه اوْن یاشینداسان. باخچانی سولاییرسان. باخچانی سوواردیغیندا، ان چوْخ دا بنؤوشه رنگلی بیر ده آغ اطلسی گۆللری‌نین قوْخوسونو سئویرسن. بو قوْخو بورنونا دَیینجه گۆلورسن. ایچین گۆلور. موزاییک دؤشه‌نکلی حیطین سککی‌لرینه سو دَیینجه، آز-ماز بیر یئل اسینتیسی باشلاییر. آغاجلار گیزلینجه ترپَنیر. دووار قیٛراغینداکی تختین اۆستونده، گۆنشدن قوْرونماق اۆچون ترسه چئوریلیب قاتلانان فرشی آچیرسان.  کیتابی گؤتوروب، کۆرگینی هله ایستی‌لیگینی ساخلامیش کرپیج دووارا دایاییرسان. گئجه اوْلونجا، کرپیجلرین آراسیندان عقربلرین چیٛخدیغینی بیله‌رک قوْرخماییرسان. کیتابا جومورسان، جوما بیلمیرسن؛ چۆن قاپی‌نین زنگی سنی یوخاری­یا چاغیریر. کیتابی تختین اۆستونه بوراخیرسان. ایندی هاوا قارالماغا دوْغرو گئتمکده­دیر.

کیچیک حوْوضا آسلانان لامپانی یاندیریرسان. ساری ایٛشیق، حووضا تؤکولن یارپاقلارا جالانیر. سو تیتره‌ییر. حیطدن کئچیب، ایکی پیلّه چیٛخیب قاپینی آچیرسان. بؤیوک قارداشین الینده چانتا کیمی بیر شئیله قارشیندا دورور. کۆچه قاپیسینی باغلایینجا، نه اوْلدوغونو سوْروشورسان. قارداشین دا هیجانلیدیر.

«بیر دَیقه! سوْرغویا باغلاماسان بیلینر.» دئییر! قوْهون ایچی ساریسینا چالان قوطونون برک قاپاغینی گؤتورور: «بویورون!» دئییر. سیمینی ساماوارا یاخین اوْلان پریزه تاخیر. قیٛراغا آتدیغی دؤرد بوجاقلی پاکاتی آچاراق، «بونا صفحه دئیرلر» دئییر. اوّلیندیر کیچیک قارا «صفحه»نی گؤرورسن. اوْ احتیاطلا چیٛخاردیب تکرار دئییر: «بونا دا گرامافون دئیرلر!» صفحه‌نی گیراما قوْیور. گرامافونون قهوه رنگلی، پارلاق، کیچیک قوْلونو قالدیریب صفحه‌نین اۆستونه بوراخیر. اؤنجه قیٛسا بیر خیٛشیلتی، سوْنرا بیر عود سسی حیطه داغیلیر. خلیجین ساحیل هاوالاری اوجالیب، حیطه داغیلیر. موْر اطلسی گۆللره، سو اۆستونه سریلن ساری ایٛشیغا جالانیر. دووارلاردان یوخاری قالخیر. عودون سسی داما دیٛرماشیر. قوْنشو قیٛزی حوریه، دامدان حیطه باخیر. بئش-آلتی یاشلاریندا. گۆلور. باجیسی گلیر. سن گؤزلرینی دامدان چکه بیلمیرسن. قارداشین گۆله‌رک داما باخیر.

من کندووان‌ین کؤهول‌لرینه؛ داشلارا، دووارلارا، توْرپاغا و یارپاقلاری اؤلوم توْزونا بۆرونموش آغاجلارا باخارکن، چیٛغیریب سوْروشمالی ‌ایمیشم: «نه­دن بوراداییق» آما من سوْروشماغی دا اونودموشام، چیٛغیرماغی دا.

سن آیناداکی اوْیونبازی تاپاجاقسان. اؤز یاشامینی محو ائتمه­نین جسارتینی ده تاپاجاقسان دوْستوم. ییٛخیب داغیتماغی بیلمییرسن اگر، ییٛخیلمامیشی دا بیلمزسن، ییٛخیلیب قالخمیش اوْلانی دا. بو ساده گئرچگی باشا دۆشمه­میشدن هئچ بیر شئیی آنلایا بیلمزسن. یوْخلوق یوْخ اوْلسایدی، وارلیق وار اوْلا بیلمزدی. باشا دۆشدون، دگیل می؟ دۆنیانین هاراسیندا اوْلورسان اوْل فرق ائله­مز.

فارس شاهی عادیل انوشیروان‌ین نه ائله‌دیگینی بلکه یادینا سالیرسان. اوْ دا عدالتین یئرینده اوْتورماسی اۆچون ساراییندا بیر ناقوس آسلامیشدی. خالقیندان کیمین شیکایتی وارسا اوْ ناقوسا توْخونوب شاهی خبرلندیرسین دئیه. آما هر حالدا ناقوس چالینمازمیش. آنجاق بیر گۆن یاواشجا بیر ناقوس سسی ائشیدیلدی. شاه کیمه ظۆلم اوْلموش دئیه ساراییندان باخدی. بوْینونا زنجیر سالینمیش بیر ائششک گؤردو. شاه الینی بئلینه ووراراق آددیملاییب فیکیرلشدی؛ زرتوشت معبدی‌نین مؤبیدلری، شاه­ین صدراعظمی بۆزورگمهر، بیر ده باش سرداری یانیندا و آرخاسیندا. بؤیوک عادیل شاه اوْنلارا سوْروشوب: «آخماق بیر ائششک ده آنلاییب بیزیم عادیل اوْلدوغوموزو، آما نه­دن بو اینسانلار آنلاماییبلار؟» باش سردار دئمیش کی: « اؤلکه‌ده ظۆلم اوْلمادیغی اۆچون کیمسه ناقوسو سسلندیرمه‌ییر شاهنشاهیم. ؟»  بؤیوک عدالتینی ائششگین قولاقلاریندان خالقینا تؤحفه گتیرن بؤیوک فارس شاهی اوْ گۆن، گۆنش باتمادان فرمان وئرمیش؛ خالق آراسیندا برابرلیک و ده آزادلیغی یایغینلادان یئتمیش مزدکی دینسیزین دیری-دیری دریلری سوْیولوب، ایچینه سامان باسدیرسینلار.

عبّاسی خلیفه امر ائتمیش عدالتین یئرینده اوْتورماسی اۆچون، عبدالله ابن مُقفّع­نین اللری ایله قوْللاری کسیلیب، آلوولو تندیره آتیلسین.

چنه‌سی‌نین آلتینا قدر یئره قویلانیب، داشلاناراق اؤلدورولن قادینین اۆزو کیمین اۆزونه بنزر بیلیرسن‌می؟ حلب‌ین کۆچه‌لرینده دریسی سوْیولان آدامین  اۆزونه! دریسی سوْیولارکن اوْ اؤز قانی ایله دستاماز آلمیشدی، دئییل‌می؟ حلبده‌کی آدام بئش­یۆز ایللیک سؤزو سسلندیرمیشدی.

بیر آدام بغداددا بیر سؤز سؤیله‌میشدی، بئش­یۆز ایل سوْنرا باشقا بیر آدام حلب‌ده اوْ سسه سس وئردی. بغداد ایله حلب­ده دیلیم-دیلیم دوْغرانیب، دریسی سوْیولان بو ایکی آدام نه دئییب دایاندیلار؟ هئچ! حاق اوْ دئییل، حاق منم دئدیلر. ایکیسی ده حاق یئرینده اوْتورسون دئیه آرادان آپاریلدیلار!

مملوک حؤکمداری حلب‌ده امر ائتدی: «بو آدام ائله‌ میٛرداردیر کی قانی دَیَن یئر یوماق­لا دا پاکلانماز، اوْرانی کسیب آتماق گرکدیر!» فرمانی یئرینه گتیرن جلّادین الی قانا بولانینجا اؤز بارماغینی کسمه­دی آما نسیمی­نین دریسینی سوْیدو، دئییل­می؟ بئله­دیر، دۆشون کی حلب شهرینده دریسی سوْیولان نسیمی‌نی تاماشا ائلرکن سنه ده بو سوآلی سوْروشدولار مثلاً. سن ائشیتدیگینده منی دۆشوندورن آدامین پارچالانیب، دارا آسیلماسیندان بئش­یۆز ایل کئچه‌جک، منسه پیغمبریمی اؤز ا‌للریم­له چارمیخا چکدیم.

نسیمی­دن بئش­یۆز ایل اؤنجه حلّاج منصور بغدادا ال-آیاغی ایپه چکیله‌رک، شالّاقلار اۆز-گؤزونه یئننده رابعه­نی ائشیتدین‌می؟ ربیعه، آه، عاشیق رابعه!

رابعه اوْنو گؤردوکده نه دئدی؟ اؤنجه آغلادی، دئییل‌می؟ سوْنرا دا «وورون بو رعنا حلّاجی داها بتردن وورون! وورون کی داها بیر ده بیزیم عرشین سیٛرلارینی آچیق ائتمه­یه!»

سوْنرا نه اوْلدو؟ هئچ! ابو عُمر فیتواسینی وئردی. بغدادلی جُنید کی حلّاج‌ین اوستادی هم ده دوْستو ایدی، نه دئمیشدی، هن؟ «سوس، دینمه» دئمیشدی «حلّاج سوس، دانیشما!» حلّاج بیر ایل اؤزونه چکیلیب سوسموشدو. سوْنرا؟ به کیم چیٛغیراجاغیدی «انا الحق»؟ چیٛخدی اینزیوادان. یانمادان آیدینلیق اوْلمور بیلیرسن‌می؟ حلّاج، عشقه توتولوب یانماغا باشلایاندا جُنید نه دئدی؟ «بیر دارین باشینی قیٛزیل گؤرمکده‌یم» دئدی، ائله ‌دئییل­می؟ حلّاج سنه قیٛسا بیر جواب وئردی، دئییل‌می؟

«آغاجین باشی قیٛزیل قانا بوْیاناندا سن ده ظاهیره بۆرونموش اوْلاجاقسان!» دئییب آیریلدی اوْرادان. بیر نئچه ایل سوْنرا هر ایکیسی‌نین دئیدیگی اوْلدو. خلیفه بونا دا دایانا بیلمه‌دی. جُنیدین ال یازیسی، فیتواسی گرکدیر حلّاج­ین قتلی اۆچون، دئدی. خلیفه‌نین ایستگی جُنیده چاتدیریلاندا، جُنید تصوّف خیرقه‌سینده ایدی. یازمارام دئدی جُنید. خلیفه یاز! دئیه امرینی تکرارلایاندا جنید بو سیٛرا مدرسه ایللرینده‌یدی. بئله یازدی فیتوانی «نحن نحکم بالظاهر!»، بیز حؤکمو ظاهیره وئریریک، دئیه.

جنیدین دئدیگی اوْلدو حلّاج اوجو قیٛزیل بیر داردان آسلاندی. آما اوْنون دا دئدیگی اوْلدو. حلّاج اوْنا «دار قانا بوْیانینجا سن ده ظاهیره بۆرونه‌جکسن جُنید!» دئمیشدی. دئمه‌میشدی‌می؟ ائله‌ده کیم سوچلودور؟

اؤنجه قوْللارینی کسدیلر. داردان ساللانان بدنین آیاغی آلتیندا سحره قدر ناماز قیٛلان بسطاملی بایزید ایدی‌می؟ سحره یاخین نمنه فیٛسیلداندی بایزیدین قولاغینا؟ «بایزید» دئییلدی، «بایزید! اوْنا سیٛرلاریمیزدان بیر سیٛر وئردیک، اوْ دایانا بیلمه‌دی ایفشا ائتدی سیٛرّیمیزی.» یا شیبلی؟ من ایفشا ائتمه‌دیم، اوْ ائتدی دئمیشدی سانکی. صاباحی حلّاج‌ین آیاقلارینا داش باغلاییب، سۆرودولر بغدادین کۆچه‌لرینده.

آه بغداد کۆچه‌لری. آه تاریخین ان قدیم شاهیدی. ایندی ده آغلاییرسان، دئییل‌می؟ آغلا بغداد. نه ده چوْخ آغلایاجاقسان! من ده آغلایاجاغام سنین مظلوم بوراخیلماغینا! حلّاج­ین قانینا سوسایانلار یاندیریب یاخاجاقلار سنی. قادینلارینی، اوشاقلارینی سۆرویه‌جکلر کۆچه‌لرینده. حلّاج دا سنین کۆچه‌لرینده سۆروکلندی؛ هر کس حدّینی بیله! اؤزویله تانری‌نین آراسیندا بیر یوْل یاراتمایا قالخمایا. تانری­یا گئدن یوْل ان اوتانماز قوّاتلارین هم ده آجیماسیز حؤکمدارلارین الی ایله اوْلمالیدیر. بئله اوْلمالی کی ایسته­ننلر اوْلسون! چۆنکو حلّاج‌ین گئتدیگی یوْلون سوْنوندا نه «اوْ» قالاجاقدی نه «من» عشقین یوْلو ایدی­می بو؟

آخشام آذانی اوْلدوغوندا، جاماعات حلّاج‌ین چئوره‌سینه ییٛغیشدی. پارام-پارچا بیر گؤوده‌نین نه سیٛرّی قالا بیلردی؟ سانکی کربلا چؤلو گۆن باتیمی. قالابالیق یئرینی توتموشدو. تاریخ بوْیو همیشه توتدوغو یئرینی. حلّاج‌ین باشینی بدنیندن قوْپاردیغیندا، اوْ قالابالیق نه دئمیشدی بیلمیرم. آما حلّاج قالابالیغا باخدیغیندا سوْن دفعه اوْلاراق گۆلومسه‌ییب «حاق منم» دئییب جان وئردی.

«تبریز سنی آغلاییر بغداد!»

 

بیر سیگار داها یاندیریرام. هاوا قارالیب. داها قار یاغماییر. ائو داها سوْیوموش. آما بو یازینی قورتاریب سوْنا چاتدیرمالییام.

«منیم اؤزل پیغمبریم "ائله دئییل‌می یوسوف؟" سوْروشماسایدی، فیکریم بو قدر قاریشمازدی. سانکی اوزون اینجه بارماقلارینی ساچلاری‌نین آراسیندا دوْلاندیراندا بونو سوْروشماسایدی من ده "هه" دئییب اۆستون وورماسایدیم، نه دئدیگیمی اونوداجاغیدیم. بیر گئجه‌ سس­سیزجه قاپیدان سۆزولوب ایچری گلدی‌. سانکی پرده آرخاسیندا باشقالاری دا دوروب بیزه قولاق وئرمیشدیلر. اوْتاغیمین حریمینی سیٛندیرماسینلار دئیه ایچری گیرمیردیلر. گل اوْتور، دئدیم. یوْخ، دئدی. اوزون شئنئلی سانکی بیر نور شلاله‌سی ایدی. اۆزو، سئودالی بیر قادینین اۆزونو یانسیدیردی. گؤزونده اوْلان پارلاقلیق گؤزومو آلیردی. سنه سئوگینی اؤیره‌دن اوْ قادینا نه اوْلدو، دئیه سوْروشدو. سسیمی ائشیده بیلمه­ییردیم. گۆلومسه‌دی. خبرسیز گلدیگی کیمی قاپیدان سس­سیز چیٛخیب گئدنده بیلیردیم، بیر شئیلر سوْنسوزا قدر دَییشیلیبدیر.

نئچه گئجه گلمه‌دی. تا کی دوْلون‌آی، تک-تۆک آلما آغاجی‌نین دوْنوب قالمیش قورو یارپاقلاریندان حوْوضون اۆستونو توتموش بوز قابیغینا سَپَلندیگینده اوْتاغا گیردی. یئره داغیلان بیر اوْووج ساری میٛنجیق کیمی فیکریمی داغیتدی. میٛنجیقلارین هر بیری سانکی کیچیلمیش ساپساری بیر گۆن‌اوْرتاسی گۆنش ایدی. قاپی آرالیغیندا دوردو. یئنه باشقا بیر دۆنیادان، اوّلجه منیم ائویمه گلیب، سوْنرا یوْخسوللارین گؤز یاشلارینا، ایستهزا دوْلو گۆلوشلرینه هم ده باغلانان لچک‌لرینه  قاییدان بیر پیغمبر کیمی ایدی. اوْ، دۆنیانین ایلک، و ده سوْن قادین پیغمبری ایدی. دئدیکلریندن هئچ بیر شئی باشا دۆشمه­دیم. قاپینی باغلاییب گئتدیگینده یوْخلوغو وارلیغیندان داها آرتیق اینجیتدی جانیمی. نییه هئی گئدیردی؟ نه­دن منله قالماییردی؟ قالمالی­یدی. پرده‌نین آرخاسینداکیلار سس چیٛخارماییب سوسموشلاردی­می؟ بیلمیرم. دۆنن گئجه یئنه گلدی. داها، سوْن دفعه‌دیر، دئدی. هامان آندا اوْتاغیمین هر بیر یانیندایدی. هر بوجاغیندا اوْ دوروردو. چوْخالمیشدی. "یوسوف بو بئله اوْلمای­یدی‌می؟" سوْروشونجا من ده "یوْخ هئچ بیر شئی یئرینده دئییل" دئیینجه اوْ "ائله‌دیرمی؟" دئییب سؤزو قیٛسا کسدی.»

میزدن قالخیرام. پنجره آرخاسیندان ائشیگه باخیرام. یئکه بیر آی گؤیده دوْنوب. آی ایٛشیغی بوزا دؤنموش قارلارین اۆستونده پارلاییر. تبریز یئنه آیازدیر. ایچیمی ایٛسیندیرماق اۆچون بیر آز کوْنیاک ایچمک ایسته‌ییرم. یاتاغیمین یانینداکی میزین اۆستونده اوْلان کوْنیاک شۆشه‌سینی یوْخلاییرام. بوْش شۆشه، حوریه گئدندن بری میزین اۆستونه قوْیدوغوم سیلاحین یانیندان دیٛغیرلانیب یئره دۆشور. گؤتورمگه اۆشونورم. بو کوْنیاکی 1988 ایلینده، خورداد آییندا اؤلکه‌یه دؤننده تۆرکیه سیٛنیریندان کئچرکن آلیب، گیزلیجه ایچری کئچیرتمیشدیم.

بو نئچه ایلده ایچیم قوْجالدی. روحوم فضا زامانی­یلا قوْجالدی، بدنیم ایسه بئله­جه بورایا میٛخلانیب قالدی.

بو، حیطه آچیلان قاپی‌نین سسیدیر. قوْنشولاردان بیری اوْلمالیدیر. آچاری قاپیدا چئویریر. هامیمیز اؤزوموزو حبس ائتمیشیک. کؤنوللو اوْلاراق ائویمیزده حبس اوْلانلاریق. اؤزوموز اؤزوموزون کئشیکچیسی‌ییک. ایندی حیط قاپیسینی آچان،  آستانایا کئچن، اؤز دوستاغینا آددیم آتماق اۆچون تله‌سن بیریسی اوْلمالیدیر.

بؤیوک آتامدان تکجه میراث ساخلادیغیم شاماتلی دووار ساعاتی دوْققوز سیٛرا چالیر. ایچیمی تیتره‌دیر. بو بیر ایشارتدیر. چوْخالان پیغمبریمین گله‌جگینه داییر بیر ایشارت. دوْققوز سیٛرا چالیر. ساعاتین سسی هاردانسا بینانین بۆتون مرتبه­لرینده ائشیدیلیر. کیمسه اعتیراض ائتمز. حتّی بیر دفعه­سینده، اۆست مرتبه­ده اوْتوران نجّار اسماعیل، «یوسوف بیگ بو ساعاتین چوْخ خوْش سسی وار، کوْریدورا آلاق کئشکه» دئمیشدی. من ده گۆلوب «باهایا باشا گلر سنه اسماعیل بیگ» دئمیشدیم. اسماعیل دا اۆستونو وورمادان قیٛزی‌نین الیندن یاپیشیب، کوْریدوردان کئچه‌رک حیطه چیٛخمیشدی. اوْ گۆن ساعاتی کوْریدورا آسمیشدیم.

ایندی بو دوْققوز قوْنق، قادین پیغمبریمین گلیشی اۆچون بیر ایشارت دئییلسه بس نه­دیر؟ چیٛخیب باخمالییام. کوْریدوردا بیر کس وارمی؟ نه‌لر اوْلور؟ ایچیمده دورمادان قاینار بیر قازان جالانیر. حیط قاپیسی‌نین آچیلدیغی آستانایا باخیرام. کیمسه یوْخ. پیلّه‌لرین بوْشلوغونا باخا بیلمیرم. ایچری قاییدیرام. بیلیرم کسینلیکله اوْنلاردیرلار. ائویمین اوْتاقلاری‌نین آچیلدیغی کوْریدورا چیٛخمادان سیلاحیمی گؤتورمه‌لی­یم. ائویمین کوْریدورو چوْخ قارانلیقدیر. اوْتاقلارین قاپیسی گؤز کیمیدیر. وحشی بیر حیوان جیٛرماغی کیمی. هر آن منی یاخالاماق اۆچون اوزاناجاق سانکی. بو اوْتاغین قاپیسی نه­دن آرالی دورور؟ باخچانین آغاجلاری‌نین کؤلگه‌سی تکجه بو دووارا وورار. آرالی دوران قاپی، یوخلویان یاشلی بیر آدامین آرالی دوران آغزینی خاطیرلادیر. یوْخ، یوخلایان دئییل. بو اؤلموش بیریسی‌نین آغزیدیر. بوجاقدا اوْلان قاپی‌نین اۆستونده­کی جامدان سیٛزان ساری ایٛشیق اوْلماسا، کوْریدوردا گؤز گؤزو گؤرمز. قاپیلارین درزیندن سیٛزان بو قوْخو دا نه‌یین نه‌سی؟ آینا دا قارالیب. بورادان کئچه ‌بیلمک اۆچون کوْرلارین باشاریلیغی گرکدیر. دیبده‌کی بو اوْتاق نمله‌نیب، روزنامه قوْخویور. کۆفلنمیشلیک، پیشیک سۆدوگو قوْخویور. حوریه بورادا اوْلسایدی تمیزلردی بو اوْتاغی. ال یوْردامی­یلا دوواری تاپدیقدان سوْنرا قولاغیمی دووارا دایاییرام. اۆرکودوجودور! آمان آللاهیم! ائشیتدیگیم بو سسلر! سوسمالییام! سسیمین اوْ سسلره قاریشماسینی ایسته‌میرم. آهان گلدیلر! هامیسی بورادادیرلار.

سیلاحیمی بئلیمه دایادیغیم الیم‌له بم-برک توتورام. دۆشمه‌مه‌لیدیر. قولاغیمی تکرار دووارا یاسلاییرام. نفسیمین سسی بئله دیسکیندیریر منی. سانکی بیری آغزینی آغزیما دایاییب نفس آلیب وئریر‌. آغزینی قولاغیما دایاییب آنلادیر. دووارین اوْ تاییندا بیر قادینین باغیرتیسی بو: «ایته­لَمه قـحبه‌نین بالاسی.»

***  بیرنجی دفعه وارایق درگی سینده نشر اولموش

آردی وار ...