علی قره جه لو
ویروس کرونا و رویارویی با حوادثی از
این قبیل، که بنظر می رسد در آینده نیز، به اشکال گوناگون و شاید مخرب تری تکرار شود،
و همچنین، رویارویی با پیامدهای قابل پیش بینی و غیر قابل پیش بینی ناشی از آن را
در دستور کار دولت ها قرار داده است. این
موضوعی است که از منظر ابزارها و قابلیت دولت ها، سازمان یافتگی و توانایی مداخله
بموقع در بحران ها، سازمان یافتگی و دیسیپلین ملت ها، و ظرفیت تولید هر کشور (
تامین مواد غذایی، آب، انرژی، بهداشت، و تامین امنیت اقتصادی و امنیت مالی مردم،
بویژه توده های زحمتکش ..) را در معرض آزمایشی جدی قرار داده و خواهد داد.
امروز بیش از چهار ماه است که تمامی جهان درگیر مبارزه با ویروس کرونا
است. این مبارزه در عین حال، مبارزه ای
است که ابعاد ایدئولوژیک آن، از نفس مبارزه علیه ویروس کرونا فراتر می رود. در مرکز این مبارزه، دو قطب آمریکا - چین قرار
دارند. شعار حکومت ترامپ "نخست آمریکا" America First و نتیجه تاکنونی این مبارزه، چه در صحنه واقعی
مبارزه با کووید - 19 و چه در بعد ایدئولوژیک آن نشان داد، که شعار، "نخست آمریکا " تا چه حد آسیب پذیر و شکننده و دور از واقعیات
جهان است. این موضوع، تنها مربوط به حکومت ترامپ نبوده
بلکه شامل کل سیستم نئو لیبرال غرب و در راس آن آمریکاست.
قصد ما در این نوشته، نه توضیح رویارویی دو قطب و نقش آن در چگونگی مهار ویروس
و پیامدهای اش، بلکه تمرکز روی کشور ترکیه، بعنوان یک کشور منطقه ای- آسیایی (آسیای
غربی) و چگونگی برخورد آن با پاندمی کووید - 19 است. چرا که
در این مبارزه، نه تنها چین، بلکه کشورهای دیگر، از جمله، ترکیه نیز، هرچند در
مقیاس کوچکتری مورد انتقادات جدی، و حتی اتهام قرار گرفت. گرچه، انتقادات و اتهامات، بیشتر از اینکه مربوط
به نارسایی ها و ضعف سیستم های بهداشتی و یا سیستم های سیاسی متفاوت آنها باشد،
ناشی از پیش داوری ها و نگاه از بالا به این کشورها و از دریچه ی معیارهای
"خاص" رسانه ها و دولت های غرب است.
کووید - 19 و مورد ترکیه
شیوع ویروس کرونا، و میزان پائین مرگ
و میر ناشی از بیماری در ترکیه، نه تنها در داخل (بعلت قطبی شدن جامعه)، بلکه در
خارج نیز موجب اختلاف نظرهای جدی گردید. رسانه
های غرب از جمله نیویورک تایمز نیز، طبق معمول وارد کارزار شده و با استناد به
گزارشات شهرداری استامبول (از حزب مخالف)، دایر بر اینکه 2100 نفر بیشتر از سال
قبل دراین مدت زمانی فوت کرده اند، نتیجه گرفت که که آمار و ارقام ارائه شده به
سازمان بهداشت جهانی واقعیت ها را منعکس نمی کند. یعنی ترکیه سیاست شفافی را در این خصوص دنبال
نمی کند. نیویورک تایمز به دنبال این ادعا در مقاله دیگری
که منتشر کرد اعلام نمود، این وضعیت نه تنها در ترکیه بلکه در 11 کشور دیگر نیز
صادق است، بدین معنی که در این کشورها میزان مرگ و میر بین %20 الی %30 در مقایسه با
همان دوران در دو سال قبل بیشتر بوده است.
یعنی نتایجی کمابیش شبیه ترکیه بدست آمد.
در این رابطه روزنامه فاینانشیال تایمز نیز طی گزارشی اعلام نمود که ارقام
منتشر شده از طرف دولت انگلستان ارقام درستی نبوده، ارقام واقعی بیش از دوبرابر
ارقام منتشر شده از طرف دولت انگلستان است.
آنچه که قابل توجه است، این واقعیت است که حتی اگر %30 به ارقام ارائه شده
ترکیه به سازمان بهداشت جهانی اضافه کنیم باز به این نتیجه می رسیم که عملکرد
ترکیه در مقایسه با هر کشور اروپایی موثرتر بوده و نتایج مثبتی داده است. تاکید روی نادرستی آمار و ارقام ارائه شده، و عدم
شفافیت ترکیه در این زمینه، در وحله اول ناشی از دید "خاص" غرب به ترکیه
و در کل به جنوب جهانی Global South است. از طرف دیگر، نتیجه تحلیل هایی است که تنها، روی
"سیستم های سیاسی مشروع"، "ظرفیت های قدرتمند دولت"، و
"طرز حکومت و اداره موثر" بعنوان معیارهای اروپایی تعیین موفقیت نسبی در
مقابله با بحران تاکید دارد. دیگاههایی از
این نوع، دیدگاههای "اروپا مرکز" - "نخست اروپا" ویژگی های هر
کشور جداگانه را مد نظر قرار نمی دهد. در
حالیکه، دموگرافی، ساختارهای اجتماعی، ساختارهای بهداشتی کشورها (نه لزوما قدرتمند
بودن آن) عواملی هستند که تحلیل گران غرب از توجه بدان عاجزند. ولی عوامل فوق، می
توانند چرایی میزان مرگ و میر پائین در کشورهای دیگر و خصوصا ترکیه را توضیح دهند.
ساختار خانواده، و حمایت سنتی از سالمندان
بر خلاف کشورهای اروپایی، با شیوع کرونا، سیستم بهداشت ترکیه به علت ازدحام،
از هم نپاشید، زیرا زندگی سالمندان در ترکیه، طبق سنت های ریشه دار رایج در این
کشور پیش می رود. با توجه به برنامه های
محدود رفاه اجتماعی دولت، حمایت از سالمندان - کودکان در ترکیه از ابتدا از طریق
شبکه "خانواده بزرگ" انجام می شود. بعلاوه، در در دهه های اخیر نیز، قسمن از طریق
"بازار کارغیر رسمی" صورت می پذیرد.
(چنانکه بسیاری از خانواده های متوسط از مهاجرین کشورهای اتحاد شوروی سابق
برای مراقبت از سالمندان خود استفاده می کنند).
انتقال والدین و سالمندان به خانه سالمندان در ترکیه نوعی تابو محسوب می شود.
با توجه به این واقعیت که در خانه سالمندان، مراعات فاصله اجتماعی تقریبا
غیرممکن بوده، و کارکنان آنها در خارج از محل کار خود زندگی می کنند، و عموما
آموزش کافی ندیده اند - اگر چه مواظبت از
سالمندان در خانه سالمندان و از طرف دولت، به معنی عملکرد خوب دولت رفاه ملی معنی
میدهد - ولی در بحران هایی ازاین قبیل
دیده شد که نتیجه معکوس داد. یعنی، مراقبت از سالمندان به روش های سنتی، و در چارچوب خانواده بزرگ یکی از نکات قوت
ترکیه در مبارزه با کووید - 19 بود. با توجه به میزان مرگ و میر در چهار کشور
اروپایی، ایتالیا، اسپانیا، فرانسه و بلژیک که بین %44 - %57
است، (این رقم در سوئد در سنین بالای 70،
%80 است). تفاوت چشم گیر در میزان
تلفات انسانی، بویژه در سنین بالا، کاملا روشن می گردد.
دموگرافی (جمعیت شناسی)
جمعیت شناسی هر کشور و در این خصوص ویژگی های جمعیت شناختی ترکیه یکی از عوامل
مثبت در رویارویی با کوید - 19 بود، که تاثیر عمده ای بر نتایج مرگ و میر گذاشت. حد
متوسط سن جمعیت ترکیه کمی بالای 30 سال است.
یعنی ترکیه دارای جوانترین جمعیت در بین کشورهای اروپایی است. در اروپا، میزان تولد پائین و زندگی طولانی
شهروندان، دموگرافی اروپا را تغییر داده است. چنانکه در 28 کشور اروپا حد متوسط سنی جمعیت
43.1 در سال 2018 بوده است، و ویروس کرونا
بیشترین تلفات خود را ازمیان مسن ترین بخش جمعیت گرفته است. در حالی که این وضعیت در ترکیه با توجه به شاخص
های ترکیب جمعیتی و ساختارهای خانوادگی و
سنت های رایج، نتیجه مثبت داده است.
ساختار سیستم بهداشت
طبق آمار بانک چهانی، ترکیه بین سال های 2002 – 2008 هزینه های بهداشتی خود را
بشکل قابل توجهی افزایش داد، ولی این روند بعد از بحران اقتصادی 2008 متوقف شد.
امروز در این زمینه، ترکیه در بین کشورهای OECD (سازمان همکاری
اقتصادی و توسعه) در پائین ترین رده قرار دارد.
در ترکیه برای هر 1000 نفر 2.81 تخت بیمارستان وجود دارد. این رقم در آلمان 8 و در فرانسه 5.98 است. ولی
آنچه که در این زمینه مهم است، ترکیه دارای بیشترین تعداد واحدهای های ICU (واحد مراقبت های ویژه) در
بین کشورهای اروپایی است , سوال اینجاست، چرا در کشوری با این میزان
بالای جمعیت جوان احتیاج به ICU تا این
حد بالاست؟ جواب در خصوصی سازی بخش بهداشت
نهفته است. در ترکیه، %60 تعداد ICU ها در
بخش خصوصی متمرکز شده است. اینها گرانترین
بخش سیستم بهداشت هر کشوراند. دولت کمتر
از بخش خصوصی در این زمینه سرمایه گذاری کرده است. با این وجود، این سیستم تحت حمایت بیمه دولتی قرار دارد.
آشکار است که این سیستم همیشه برای سوء استفاده های بزرگ و چپاول منابع دولت
زمینه مساعدی فراهم می کند. و اصولا فلسفه
وجودی سرمایه گذاری بخش خصوصی در سیستم بهداشت جستجوی حداکثر سود است. ولی این سیستم، هنگام شیوع کرونا، برخلاف
ماهیت خود عمل کرد، و کار ساز شد. زیرا در حوادث فوق العاده ای از قبیل کوید - 19
بیشتر از تخت های معمولی بیمارستان ها، تعداد ICU نقش تعیین
کننده بازی می کنند. وجود آنها سبب
جلوگیری ازدحام در بیمارستان ها و از هم پاشیدن سیستم بهداشتی گردید، چنانکه در
اروپا اتفاق افتاد. بعلاوه، حکومت برای
استفاده حداکثری از ظرفیت های بخش خصوصی و نیز جلوگیری از سواستفاده های رایج ،
هشداری جدی به بیمارستان ها و کلینیک های خصوصی داد، همچنانکه علیه محتکرین مواد
غذایی و وسایل بهداشتی نیز چنین هشدارهایی صادر شد. یک هفته بعد از اولین هشدار، حکومت اعلام نمود
که %50 سهام بیمارستان ها و کلینیک های خصوصی را دولتی خواهد کرد. هشدارها و تصمیمات بموقع، و اجرایی کردن سریع
آنها سبب شد تا ترکیه بتواند تمامی ظرفیت های موجود را برای مقابله با کووید - 19
بسیج کند.
باید در نظر داشت که شهر استامبول مانند نیویورک، مرکز بیماری، و مرکز
پروازهای بین المللی است. برخلاف شهرهای
اروپایی، شهرهای دیگر ترکیه دارای آنچنان ارتباطات پروازهای بین المللی نیستند. از
طرف دیگر باید توجه کرد که بیشترین خدمات پزشگی نیز در استامبول متمرکز است. این وضعیت اگر چه نشانه بیعدالتی در سطح کشور
در خصوص سیستم بهداشتی است و بدرستی نیز مورد انتقاد قرار می گیرد، ولی در مواردی
مانند کووید - 19 تبدیل به یکی از دلایلی شد که چرا ترکیه توانست بشکل قدرتمندی در
مقابل گسترش ویروس و تلفات انسانی کوید -
19 عکس العمل نشان دهد.
اراده عملکرد و اولویت حکومت
- ترکیه با وجود اینکه در متوقف کردن
پروازها از ایران که دومین مرکز اپیدمی بود نسبتا آهسته عمل کرد. ولی در متوقف کردن پرواز ها از چین، و به چین
دومین کشور جهان بود. ترکیه، سیاست فاصله
اجتماعی را در اواسط مارس اعمال کرد، یعنی با مشاهده اولین مورد ویروس و بسیار
زودتر از اروپا. اجتماعات ممنوع، مدارس
تعطیل، و مرزها بسته شدند، و نهایتا رفت و آمد به 31 شهر بزرگ متوقف شد و سنین
معینی از بیرون آمدن منع شدند، از جمله به شهروندان بالای 65 سال اجازه خروج از
منزل داده نشد. در این میان اشتباهات جدی
نیز روی دادند، از جمله 21.000 شهروند ترک که از حج عمره برمی گشتند اجازه یافتند
که بدون قرنطینه به کشور باز گردند، که بر اثر اعتراضات عمومی به آخرین تعداد آنها
(5000 نفر) قرنطینه اعمال شد.
- تشکیل شورای علمی، پیروی حکومت از
رهنمودهای شورای علمی، التیماتوم دولت، آغاز محدود کردن فعالیت بخش خصوصی در بخش
خدمات پزشگی، الویت دادن به سلامتی و زندگی
شهروندان به جای اولیت دادن به نجات بازار بورس و اقتصاد، از عوامل دیگر جلوگیری
از شیوع سریع و تلفات انسانی بود.
- کادر پزشگی متخصص، کارکنان آموزش
دیده و زبده، و در عین حال فداکار، همگی عواملی بودند که توانستند میزان مرگ و میر
را در حد پائین مهار کنند. بعلاوه استفاده
از داروها و روش های متفاوت و گاهی شدید در مداوای بیماری، می تواند توضیحی درباره این سوال باشد که چگونه
کشوری با ظرفیت رو به کاهش، میزان اعتماد در زمینه بهداشت عمومی، خصوصی سازی سیستم
بهداشت، توانست نتایج بسیارمثبتی در مقایسه با کشورهای اروپایی بدست آورد. (2)
جمع بندی:
بدبینی نسبت به میزان پائین مرگ و میر، قضاوت عجولانه دایر برعدم شفافیت، نشان
از تعصب، پیش داوری، و چشم بستن بر روی عوامل دیگر مانند، زمان بندی عکس العمل در قبال ویروس کرونا، ترکیب
جمعیت، ساختارهای اجتماعی خاص هر کشور، ساختار سیستم بهداشت، چگونگی عملکرد دولت، و اولویت هایش در برخورد به
بیماری، دارد.
کووید - 19 نشان داد که ما احتیاج به سیستم همگانی و رایگان در هر کشوری نه
فقط در موارد عادی که در موارد فوق العاده داریم. ما مسئولیت حمایت از شهروندان خود بدون توجه به
موقعیت اجتماعی، سنی آنها داریم. ما احتیاج به همکاری، تبادل اطلاعات و تجربیات
در سطح جهان برای مقابله با بیماری ها و حوادث غیر مترقبه داریم. ما نیاز به تشخیص سریع اولیه و نظارت بر پروسه
گسترش بیماری داریم. ما نیاز داریم که
کادر متخصص پزشگی امکان گزارش نه تنها به دولت های خود که به مراجع بین المللی
مانند "سازمان بهداشت جهانی" نیز داشته باشند. و مسلمن تحقق اینهمه نیز ایده آل هر انسان
عدالتخواهی است. در عین حال، نگاه تبعیض
آمیز به کشورهای دیگر، بویژه کشورهای جنوب، که در "قالب" معیارهای کشورهای
پیشرفته نمی گنجند، نباید بعنوان ابزاری برای پوشاندن ضعف ها، ناکارآمدی ها و کم
بها دادن به زندگی انسان ها، در خود کشورهای پیشرفته، مورد سؤ استفاده قرار گیرد.
موفقیت ترکیه در مقابله با کووید - 19 در نوشته ای چنین انعکاس یافته است:
"چه چیز ترکیه موفقیت آمیز است"؟ سردبیر روزنامه "حریت" "احمد
هاکان" بعد از مقایسه میزان مرگ و
میر، و میزان ابتلاء به کوید - 19 در بین 5 کشور اروپایی و آمریکا با ترکیه، می
نویسد:
" می خواهی از حزب آ ک پ باش یا از حزب ج ح پ، می خواهی طرفدار حکومت باش
یا مخالف حکومت، تغییری در آنچه که قصد انجام آنرا داری نخواهد داشت: با کشور خود، احساس غرور کن! با ظرفیت های کشور خود، احساس غرور کن! با توانایی های کشور خود در حل بحران، احساس
غرور کن! با پزشکان کشور خود، احساس غرور
کن! با پرستاران کشور خود، احساس غرور
کن! با انسان کشور خود، احساس غرور کن! (9 مه 2020 روزنامه حریت)
توضیح:
(1) روزنامه فاینانشیل
تایمز (30 مارس 2020) در گزارشی که به ارزیابی دو کشور کره جنوبی و ویتنام، که در
مقابله با کرونا بسیارموثر عمل کردند پرداخته، و نوشت: موفقیت کره جنوبی مدیون آزمایشات وسیع در سطح
کشور، و موفقیت ویتنام در تدابیر سخت قرنطینه و تعقیب رد مبتلایان و مداوای آنها قرار
دارد. این کشورها تدابیر دفاعی خاصی را به
اجرا گذاشتند و موفق شدند. در ویتنام تا
20 آوریل تعداد مبتلایان 270 و میزان مرگ و میر صفر بود. اولین علائم بیماری در 31 دسامبر مشاهده شد و
ویتنام سیاست قرنطینه را در 10 فوریه آغاز کرد.
ترکیه سیاست قرنطینه را در 12 مارس آغاز کرد. اولین مرگ و میر نیز در 17 مارس گزارش شد.
این وضعیت را مقایسه کنید با سوئد، پیشرفته ترین کشور اروپا که عملا سیاست
"ایمنی گله ای" را پیش برد. و
یا انگلستان که سیاست فوق را در نیمه راه رها کرد. تصور کنید اگر چنین سیاستی را ترکیه، و یا هر
کشور جهان سومی اتخاذ می کرد چه اتفاقی میافتاد؟
کشورهای اروپایی، با رسانه هایش چه
قیامتی که برپا نمی کردند؟ در حالیکه
ترکیه در همان ابتداء اعلام کرد که در مبارزه علیه کوید - 19 چین را الگو قرارداده
است. جالب است که سخنگوی مطبوعاتی کاخ
سفید در 15 مارس در مقابل دوربین های
تلویزیون اعلام کرد، ویروس کرونا یک ویروس جهان سومی است، ما مصون هستیم!
No comments:
Post a Comment