Aug 5, 2016

روح بیلیمی باخیشیندان فاناتیزم (اجتماعی بویوتلار) - 4

درویش اوغلو


بو یازینین اؤنجه کی بؤلوملرینده  فاناتیک شخصیت تیپینین اولوشوم شرطلرینی، فیکیر، دوشونجه و دویغو دوزلگه سینی و فاناتیک شخصیتین اؤزللیکلریندن بیر پاراسینی آچیقلاماغا چالیشدیم. بونون یانیندا بیر توپلومون تاریخی گلیشیمینین، اینانجلارینین، عنعنه لریین و رسم و رسوماتینین جمعی بیلینج اولاراق بیرئیین روح دوزلگه سینین (ساختارینین) اولوشوموندا بؤیوک رول اوینادیغینی بیلیریک. جمعی بیلینجین بیرئی (فرد) اوستونده کی ائتکیسی (تأثیری) هاوانین، گونش ایشیغینین، جفرافی اؤزللیکلرینین بیرئی اوستونده کی ائتگیسی قدر ائتگین (مؤثر) و عینی زاماندا بیرئی طرفیندن آنلاشیلماز اولدوغونا دققت یئترمگیمیز گرکیر.
جمعی بیلینجین بیرئی اوستونده کی اتگیسینین ان آیدین و آچیق مثالی دیل دیر. تبریزده، اردبیلده، اورومیه ده دونیایا گلیب، بؤیوین بیر انسان اؤز اختیاری و اؤز سچگیسی اولمادان آذربایجان تورکوسو دانیشار، (توپلومون چوخونلوغوندان سؤز ائدیرم، زورلامالی استثنالاردان سؤز گئتمیر). بیرئی ایچینده یاشادیغی توپلومون دینینی، عنعنه لرینی و جمعی بیلینجی اولوشدوران اینانجلاری اؤزونون اختیاری و انتخابی اولمادان منیمسه مک زوروندا قالیر. تاریخی بویوتدان باخارساق، یوز ایللر بؤیونجا اسلام دینینین دگیشمز و دوگم قایدا قانونلارینا گؤره یاشامیش بیر توپلوم اولان گونئی آذربایجان توپلوموندا، یوخاریدا آنلاتدیغیم پروسه ایچینده، فاناتیک شخصیت توپلومون اورتالاما (میانگین) شخصیتی اولموشدور. فاناتیک دین قایدا قانونلارینا، فاناتیک رسم و رسوماتا قارشی چیخان آیدینین دا آیدینلیغیندا بیر فاناتیزم وار. بئله بیر توپلوم ایچینده گلیشن، گؤرونورده هئچ بیر دین ایله ارتباطی اولمایان و یئنه گؤرونورده دینه قارشی اولان مارکسچیلیق، لنینچیلیق، مائوچولوق، انورخوجه چیلیک کیمی فیکیر آخیملاری دا فاناتیک فیکیر آخیملاری دیر. فاناتیک بیر توپلومدا اورتالاما شخصیت تیپی فاناتیک شخصیت اولدوغو کیمی، بو توپلومون "آیدینلاری" دا بو اؤزللیکدن استثنا دگیل. بو فیکیر آخیمی دا اسلام دینینین زامان ایچینده سنی وشیعه قوللارینا آیریلدیغی کیمی، اصلینده بیر آنا فیکیرین زامان ایچینده آیری آیری قوللارا آیریلماسینا معروض قالیبدیر. سنی و شیعه قوللارینین هر بیرینین یئنه اؤز ایچینده اسماعییلان، افطحیه، شمیطیه و مالکی، حنفی، شافعی، حمبلی و .... کیمی آلت قوللارا آیریلدیغی کیمی مارکسچی فیکیر آخیملاری دا هر بیری اؤز ایچینده آلت قوللارا آیریلماقدادیر. کارل مارکس و فریدریش انگلس فاناتیک دینلرده کی (پیغمبر) ین یئرینه اوتورور. مارکسچی فیکیر آخیمینین بوتون قوللاری اوچون مقدس و مطلق دیر. کارل مارکسین یازدیغی کاپیتال کیتابی دا فاناتیک دینلرده کی (مقدس) کتابین یئرینه اوتورور. بو کیتابا مارکسچی فیکیرآخیملارینین هئچ بیرینده ان کیچیک شک و شبهه اولونمامالی دیر. آنجاق بو کتابلارین دا اصلی نسخه سینی، ترجمه، تفسیر و تحلیل یوخ، کارل مارکسین اؤز یازدیغینی اوز یازدیغی دیلده اوخویوب آنلایانلارین سایسی ایکی الین بارماقلارینین ساییسینی آشماز. تقی ارانی، بزرگ علوی، احسان طبری، نورالدین کیانوری و بیر نئچه نفر داها. بونلار مجتهدلر و علما دیرلار. قارا میلت (سیاهی لشکر) آنجاق بو مجتهد و علمانین یازدیغی تفسیر و تحلیل ایله یئتینمه لی (اکتفا ائتملی) دیر.  بو سئویه نین آلتیندا قول آییریملاری باشلاییرلار. لنینچیلیک یوخسا مائوچولوق. استالینه شک اولونار می یوخسا اولنماز می؟ مطلق و دگیشمز حؤکملر ایسه "دیکتاتوری پرولتاریا و انترناسیونالیزم پرولتری دیر. قاریشقادان، آسترولوگی یه (اولدوز و کیهان بیلمی) قدر، موسیقی دن سرطان خستلیگینه قدر وار اولان بوتون گؤرونگه لری آچیقلاماغا قادر اولان دونیا گؤروشو ده "ماتریالیزم دیالکتیک" دیر. بو فیکیر آخیمینی آیاقدا توتان انسانلار دا فاناتیک بیر دینی آیاقدا توتان انسانلار کیمی فاناتیک شخصیت تیپلری دیرلر. اؤز ذهنلرینده مطلقلشدیردیکلری دوگم لار ایله مقدسلشدیردیکلری شخصیتلرین بویوروقلاری نین جیزدیغی جیزیغین ایچینده فیکیرلشیرلر و بو جیزیغین ائشیگینه چیخماغا جسارت ائتمیرلر.

من بو یازیدا کارل مارکسین و فریدریش انگلسین فیکیر و دوشونجه لرینی نقد ائتمیرم. آنجاق بو انسانلارین مقدس اولمادیقلارینا و بو انسانلارین فیکرلرینین (هر انسان و هر فیکیر کیمی) مطلق اولمادیغینا اینانیرام. بوتون وارلیق و البته کی انسانی جامعه لرین هامیسی دایانماز بیر دگیشمه و گلیشمه پروسه سی ایچینده اولدوغونا گؤره، بیر فیکیرو دونیا گؤروشونون مطلق و دگیشمز اولدوغونا اینانماق بو دونیا گؤروشونو عینی و اوبژکتو فاکتورلاردان ایزوله ائدیب، تحجره و داشلاشماغا چکمک دیر. بو باخیش آچیسیندان ایستر کارل مارکسین، ایسترسه تانرینین بویوروقلارینی دگیشمز و مطلق معیار اولاراق قبول ائدن ایکی انسانین دونیا باخیشینین بیری – بیریندن فرقی یوخدور.
کارل مارکس آلمانلی و عؤمرونون چوخونو آلماندا یاشامیش و آلماندا فعالیت ائتمیش بیر حقوقچو، اقتصادچی و فیلسوف ایدی. طبیعتاً کارل مارکسین فیکیلرینی اوخویوب آنلایابیلنلرین چوخو دا آلمانلی، یوخسا آلمان دیلینه مسلط اولان انسانلار اولمالیدیرلار. کارل مارکسین فلسفه، دونیا گؤروشو و توپلومسال فیکیرلرینی ده بیرینجی یول بیلیمسل و متودیک اولاراق نقد ائدنلر یئنه آلمانلیلار ایدی. 1924 ایلینده آلمانین فرانکفورت شهرینده قورولان بیر توپلومسال آراشدیرما انستیتوسو هگلین، کارل مارکسین و زیگموند فرویدون دونیا گؤروشلرینی دگیشمکده اولان اجتماعی شرطلره گؤره اویغونلاشدیرماغا باشلامیشدیر. بو انستیتونون قوروجولاری و فعاللاری ایچینده دونیا مشهورو روح بیلیمچیسی اریک فروم دا وار ایدی. سونرالاری اوروپا مارکسیستلری، یاخود اویروکومونیسم آدی ایله تانینان بو فیکیر آخیمی دیالکتیک ماتریالیزیمین "هر شئی دگیشمکده دیر" اصلینی بو دونیا گؤروشونون اوزونون اوستونده ده اعمال ائتمکده ایدی. "هر شئی دگیشمکده دیر" اصلی البته کی بیر فیکیر آخیمینین دا بو دگیشن هرشئیه آیاق اویدورماسی گرگینی احتوا ائتمکده دیر. فاناتیک دوشونجه سیستمینین یایغین و اورتالاما فیکیر سیستیمی اولدوغو اورتا شرق اؤلکه لرینین آیدینلاری ایسه کارل مارکسین و فریدیش انگلسین فیکیرلرینی آنجاق اؤز دوشونجه سیستملرینه اویغونلاشدیراراق مطلقلشدیریب، دگیشمز بیر ایدئولوژی حالینه گتیریبلر. بو فاناتیک مارکسچیلار اؤز فاناتیزملریندن حرکت ائدرک اویروکومونیسم فیکیر آخیمینی "خائن"، "اوپورتونیست" "ملایم" "دگمه منه دگئمه ییم سنه" کیمی صفت لر ایله بزه ییب و بو فیکرآخیمینی آلچاقلاماغا چالیشارلار. دئملی اؤلو قالخیب میردشیری یوور.
فاناتیک دوشونجه چرچووا سیندا اسیر اولان انسان اؤز دویغو و تجربه لرینه یوخ، دگملارینا دایاناراق دوشونه بیلر. فاناتیک مارکسچی دوشونجه یه منسوب  فاناتیک بیر "آیدین" بیر گؤرونگه نی آچیقلاماغا چالیشدیغی زامان، "کارل مارکسین بیر سؤزو وار......کی ..... دئملی بو مسئله نین چیخیش یولو بئله اولمالی دیر" کیمی بیر منطق قاباغا آپارار.
اؤز تجربه لریمدن بیر نئچه سی:
مین اوچ یوز اللی آلتی دا، ایران اسلام جمهوریتی داها قورولمامیش ایکن، تانیدیغیم یولداشلاریمدان بیریسی، ایگیرمی یاشلاریندا بیر جوان، آغیر روحی بحران دا ایدی. بیزدن بیر نئچه یاش داها بؤیوک اولان، اونیورسیته ده تحصیل آلماقدا اولان و اوگون بیزیم اوچون بیر آیدین، بیر اؤنچو (پیشرو) کیمی گؤرونن بیر نفر،  آغیر روحی بحرانداکی دوستوموزا، "لنینین یک قدم به پیش، دو قدم به پس کیتابینی اوخوسان، محکم بیر دونیاگؤروشو تاپارسان و اؤزوه حاکم اولارسان" دئیه اوگوت وئردی. بوگون، قیرخ ایل سونرا، روحی بحراندا اولان او یولداشیمیزین درین و اوزون زامانلی بیر معالجه یه احتیاجی اولدوغونو هله ایندی آنلاییرام.
مین اوچ یوز آلتمیش دؤرد ایلینده آلمانین فرانکفورت شهرینده مارکسچی ـ لنینچی آیدینلارین بیر آرایا گلدیگی بؤیوک بیر ییغینجاقدا خانبابا تهرانی (آلماندا تحصیلات آلمیش، تانینمیش تجربه لی بیر سول آیدینی) دانیشماسینین ایچینده، اوروپادا اولان بو یاریمچیلیق دمکراسی نین شوروی و چین ده اولان سوسیالیزم دن داها چوخ سوسیالیسیتی اولدوغونو آچیقلادی. خانبابا تهرانی بو دانیشیغیندا کیتابدان اوخودوقاریندان دانیشمیردی. ایللر بویو یاشادیغی چین توپلوموندا و یاخیندان ارتباطی اولان آیری سوسیالیستی توپلوملار ایله یاشادیغی اؤز تجربه لریندن دانیشردی، دئملی وار اولان عینی شئیلردن دانیشدیردی. آنجاق بیزیم او زامانکی، کیتابدان اوخودوقلاری حؤکملری مطلقلشدیرمیش مارکسچی ـ لینینچی آیدینلاریمیز بو آدامی "تروتسکیست مرتد" آدی ایله هوولادیلار. بو انسانلارین واقعیتی قبول ائتمک یئرینه ذهنلرینده کی مطلقلیکلری واقعیته یوکلمکده اسرار ائتدیکلری آیدین دگیل می؟ 
مین اوچ یوز آلتمیش دؤرد ایلینده، آلماندا، بوخوم شهرینده منی اوزاقدان تانییان بیر یولداش منی تظاهرات ائتمک اوچون چاغیردی. اونلارین قویدوغو تظاهراتا گئتمک اوچون کؤنولسوز اولدوغومو حس ائدینجه منیم فیکریمی اؤیگرنمه گه چالیشیردی:
سنین فیکرین شوروی باره سینده نه دیر؟
تانیمادیغیم بیر اؤلکه دیر.
چوخ گؤزل، افغانستان باره سینده نه فیکر ائیردسن؟
شوروی افغانستانی اشغال ائدیب.
نه؟ اشغال! اشغال دگیل، یاردیم دیر. باخ، لنین دئمه میش می کی سوسیالیست بیر اؤلکه، قونشو، قاردش بیر اؤلکه نی اشغال ائتمز! شوری سوسیالیسیتی بیر اؤلکه دیر. دئمک کی افغانستاندا حضورو اشغال اولابیلمز، یاردیم دیر.
بو شکیلده دوشونن بیر انسانین بللی شخصیت لری مقدسلشدیردیگی و داشلاشمیش، متحجر و دگیشمز دوگملاردان یولا چیخدیغی آیدین دگیل می؟
بونو دا قید ائتملییَم کی قیرخ ایل اؤنجه بیزیم بیر پارا "آیدین" مارکسچی ـ لنینچی وطنداشلاریمیز طرفیندن "افغانستان سوسیالیسیتی" آدلاندیریلان توپلومدا، قیرخ ایل سونرا انسان داشلاماق، باش کسمک، ال کسمک، انسان شاللاقلاماق و بونا بنزر ایشلر، هله ده دین و توپلومسال قایدا – قانونلارینا عاید، و بالفعل عمله کئچیردیلمکده دیر. بو توپلومو، قیرخ ایل اؤنجه کی حالی ایله، "سوسیالیست" آدلاندیران انسانین واقعیت دن نه قدر اوزاق اولدوغو، و بو ادعاسینین آنجاق حؤکملره و دوگملارا دایاندیغی آچیق دگیل می؟
 مارکسچی، لنینچی، مائوچو دوشونجه آخیمینین منسوبلارینین ایچینده اولان عنعنه لر، حراملار، مکروه لار و ثوابلار دا وار ایدی. تبریز اونیوزسیته سینده "خصوصیات دختر انقلابی" باشلیغی آلتیندا بیر بیلدیری اللرده گزردی. "دختر انقلابی نباید دامن کوتاه بپوشد، دختر انقلابی نباید ناخنهایش را لاک بگذارد، دختر انقلابی نباید توی جمع بلند بخندد......" بونلار اؤزومدن چیخارتدیغیم جوک و لطیفه دگیل.
بو فیکیر آخیمینین منسوبلارینین اؤزونه خاص موسیقی سلیقه سی ده وار ایدی. "شور امیرف" (بوتون سنفونی لرین هامیسنین آدی "شور امیرف" ایدی)، کوراوغلو اوپراسی کیمی بیر پارا موسیقی لری دینلمک ثواب ایدی. فارس دیللی مارکسچی – لنینچیلردن بیر پاراسی بئله کوراوغلو اوپراسینین حیرانلاریندان ایدیلر، رشید بهبدوفون حیرانلاریندان ایدیلر. مرضیه، داریوش رفیعی کیمی اوخویانلاری دینلمک مکروه ایدی،  گوگوش کیمی اوخویانلار ایسه حرام ایدی.
بو فیکیر آخیمینین باش چکنلرینین نطق لری یوزده دوقسان بئله باشلاردی: "رفیق استالین در جواب سئوال احمقانه تورتسکی مرتد که مزبوهانه میکوشید رهنودهای داهیانه رفیق لنین را زیر سئوال ببرد، مینویسد......دیکتاتوری پرولتاریا جامعترین و عالی ترین شکل دمکراسی است، چرا که بر مبنای منافع طبقه کارگر عمل میکند......
بللی شخصلرین مقدسلشدیریلمیش و بللی دوگم لارین دگیشمز حؤکملر اولدوغو گؤرونمور مو بو دوشونجه سیستمینده؟
بوگونکو گونئی آذربایجانلی مارکسچی – لنینچی وطنداشلاریمیزین میللی شعورا قارشی دوشمانلیق ائتمکلری، داشلاشمیش و متحجر دوگملارینین، مارکسچیلیق – لنینچیلیگین حؤکملریندن بیری اولان "انترناسیونالیسم پرولتری" نی آشابیلمدیکلریندن دیر. مارکسچی – لنینچی دوشونجه آخیمیندا میللی شعور "ناسیونالیسم" اولاراق تانینیر و "فاشیسم" ایله عینی آنلامدا ایشلنیلیر. دئملی "ناسیوناسیت" اولان هر کس، شرایطینه و ناسیونالیسمینین ایچریگینه (محتواسینا) باخمادان "فاشیست" دیر. لنین و استالین یولداشلار زامانلارینداکی آذربایجان و قیریم - تاتارلارین میللی حرکتلرینی باسیب، ازیب ییخمادیلار می؟ میللی شعورو قبول ائتمک، لنین و استالین یولداشلارین مقدسلیگینه، "انتریاسیونالیسم پرولتری" دوگم و حؤکمونه آیقیری دیر. فاناتیک بیر مارکسچی – لنینچینین بوگون میللی شعورو منیمسه مه سی، فاناتیک بیر مسلمان اوچون قران آ شک ائتمک قدر چتین و امکانسیزدیر. گؤنئی آذربایجانلی مارکسچی لنینچی وطنداشلاریمیزین آذربایجان ناسیونالیسمینی "فاشیسم" ایله یان – یانا قویدوقلارینا قارشین فارس فاناتیک ناسیونالیسیمنی "فاشیست" اولاراق تانیمادیقلارینین و فارس فاناتیک ناسیونالیسیمنه قارشی ساواشمادیقلارینین ندنی ایسه، فارس فاناتیک ناسیونالیسمی حاکم بیر میللتین، دؤلتین آرخاسیندا اولدوغو بیر میللتین ناسیونالیسیمی اولدوغودور. قدرتده و حوکومتده اولانا باش ایگمک، یالتاقلیق ائتمک، اونا قارشی ساواشماقدان داها راحات دیر.
روح بیلیمی باخیمیندان ایسه بئله بیر باش ایگمک و یالتاقلیغین ایچ مکانیزمینی "اجتماعی مازوشیزم" آدلی یازیمدا آچیقلاماغا چالیشمیشام. بو یازینی اوخومامیش اولان دیلداشلار اوچون بو یازینین بیر پارچاسینی بوردا تکرار ائدیرم:
روح بیلیمینده (پسیکولوژی) ده بیرئسل (فردی) مازوشیزم انسان وارلیغیندا اولان و طبیعی شکلینده ایچدن ائشیگه ساری بیر آگرسینون ائشیگه ساری یول تاپابیلمه دیگیندن بیرئین اؤزونه دؤنوشو و اؤزونو، اؤز اینجیتمه، اسگیکلیک دویغوسو، دگرسیزلیک دویغوسو و بو دویغولاردان ایلری گلن، گوجلویه باش ایگمک، اؤزونو ساوونابیلمَمک، گوجلونو ایده آلیزه ائتمک و هدفسیز یالتاقلیک شکلینده بیر تئرپنیش (رفتار) اولاراق گؤرون بیر شخصیت اؤزللیگی دیر. دئملی بیر انسان اوشاقلیغیندان باشلایاراق، حدیندن آرتیق ایته لَیجی، رد ائدیجی، آلچاقلاییجی و اؤنمسمز بیر محیطده یاشارسا، ایستکلرینی اؤز گوجونون اِعمالی ایله اله گئتیرمک یولوندا اومودسوزلاشارسا، ایستکلرینی یالوارماقلا، مظلوملوق گؤستریسی ایله، اؤزونو حقیر گؤسترمکله، اؤزونو ایجیتمکله، گوجلویه یالتاقلیق ائتمک ایله اله گئتیرمک یولونو سئچه بیلر. بئله بیر یولو سئچمک ایله اؤز ایستکلرینه چاتابیلن بیر انسان، زامان ایله بو تئرپنیشی اؤزونه یاشام استراتژی سی ائده بیلر. اوزون زاماندا بو یاشام استراتژیسی او انسانین شخصیت اؤزللیگینه دؤنوشه بیلر و بئله جه "مازوشیست شخصیت" اورتایا گله بیلر. مازوشیزم، بیر شخصیت اؤزللیگی اولدوقدان سونرا آرتیق هر زامان و هر یئرده وار اولان بیر دیوغو و هر زاما و هر یئزده اؤزونو گؤسترن بیر تئرپَنیش شکلینه دؤنوشه بیلر. (بو نئچه سطیرده آنلاتیلان بو موضوع اوخویان اوچون آنلاشیلماز ایسه، بو موضوع نون یوزلرجه صفحه آچیقلانماسی و آنلاتیلماسی گرکن بیر موضوع اولدوغوندان دیر. بو موضوع نون آیدینجا آچیقلانماسی و آنلاتیلماسی بو قیسسا یازینین چرچوه سینه سیغماز)
بیرئیسل اولاراق گؤرونن بیر پسیکولوژیک اؤزللیک، اؤزونو توپلومسال اولاراق دا گؤستره بیلر. دئملی بیر توپلومو اولوشدوران بیرئیلرده اؤز اینانج، اؤز گوجونه دایانابیلمک اؤزللیگی، عصیان و حاکمه باش قالدیرماق ایله ایستکلرینه یئتیشمکدن اومودسوزلاشمیشلیق، یایغین بیر پسیکولوژیک اؤزللیک شکلینه گلمیش ایسه، بو اؤزللیک اؤزونو، استقلال دویغوسونون اسگیکلیگینده، باغلیلیق (وابسته گی) ائیلیمی، مظلوملوق دویغوسوندا، آیریلارینی اؤزونه حاکم ائتمک ایستگینده، اؤزونه یوخ، آیریلارینا دایانماق ایستگینده و اؤزونو یوخ، اؤزگه لری ایئده آلیزه ائمک ائیلیمینده (تمایل)، قضا و قدر قارشیسینا محکوملوق دیوغوسو و .... گؤستره بیلر. بئله بیر اؤزللک اؤزونو او توپلومون دیلینده، کولتورونده، مذهبینده، سیاستینده و یاشام فلسفه سینده گؤستره بیلر. و بئله جه او توپلومون بارز و حاکم سوسیال پسیکوژیک اؤزللیگی شکلینده گؤرونه بیلر.
خالق دیلی و محاوره ده:
بیر آلمانلیدان "کئفین نئجه دیر؟" دئیه سوروشولدوغوندا، "یاخچیام، یاخچی دگیلم، پیس دئگیلم، اؤزون نه جورسن؟" کیمی بیر جواب وئرر
بیر ایتالیالیدان "کئفین نئجه دیر؟" دئیه سوروشولدوغوندا، او دا آلمانلینین دئدیکلریندن بیریسینی دئیر، یاخود ایتالیا توپلومونا خاص بیر مزاح ایله، "مطبینیز هاردادیر؟" دئیه سوروشابیلر.
بیر قوزئی آذربایجانلی دان "کئفین نئجه دیر؟" دئیه سوروشولدوغوندا، او دا گئنه یوخاریدا ساییلان جوابلاردان بیریسینی وئرر.
بیر فارس ویا گونئی آذربایجانلیدان "کئفین نئجه دیر؟" دئیه سوروشولدوغوندا، "نوکرم، کیچیگم، خاک پاتم، مخلصم، زیر سایه شما..." و.... بو سایاقدان سؤزلر دئیر. دئملی بیر یاندان اؤزونو تحقیر ائدرکن، اؤزونون دگرسیز، گوجسوز، خسته حال، یالواریش دولوسو، گؤستررکن، اوبیر یاندان دا سوروشانا یالتاقلیق بیلدیرن، اونو اوجالارا قاوزایان، دئملی ایده آلیزه ائدن دئیملر.
شعر و ادبیاتدا:
مژده ای دل که مسیحا نفسی می آید
که ز انفاس خوشش بوی کسی می آید.
.....................................
یار دارد سر آزردن حافظ یاران
شاهبازی به شکار مگسی می آید.

بنشسته ام من بر درت تا بوک برجوشد وفا
باشد که بگشائی دری گویی که برخیز اندرآ
.............................................
ای بر درت خیل و حشم بیرون خرام ای محتشم
زیرا که سرمست و خوشم زان چشم مست دلربا
(جلال الدین رومی)

اولدوز سایاراق گؤزلمیشم هر گئجه یاری
گج گلمه ده دیر یار یئنه اولموش گئجه یاری
................................................
یاتمیش هامی بیر اللاه اویاقدیر داها بیر من
مندن آشاغی کیمسه یوخ اوندان دا یوخاری
محمد حسین شهریار


 دئگیلسن چوْخدان، ائی گردون، جاهان سئیرینده یوْلداشیم،
نوْلا خم اوْلسا قددین، سندن آرتیقدیر منیم یاشیم.
ترازویی-عیاری-مؤهنتم بازاری-عشق ایچره،
گؤزوم هر دم دوْلوب، مین داشه هر ساعت دگر باشیم.
سیریشکیم آل، باغریم پاره، بیر کۇهی-بلایم کیم،
همیشه لالوو لعل ایله رنگیندیر ایچیم، داشیم.
منه مانند بیر دیوانه صۇرت باغلاماز، گۇیا،
قلم سێندیردی تصویریم چکندن سوْنرا نقاشیم.
فۆضولی، خازینی-گنجی-وفایم، اوْل سببدندیر،
گۆهرلر تؤکدو ایسراف ایله بۇ چشمی-گۆهرپاشیم.
محمد فضولی
بونلار آنجاق بیر – ایکی سئچیلمیش نمونه دیر. ادبیاتیمیز بئله دئیملر ایله دولودور. اصولاً منظوم ادبیاتیمیزین بؤیوک بؤلومو بئله دئیملردن اولوشور.
سوزو قیسسالتاجاق اولورسام: ایستر کئچمیشیمزده، ایستر بوگونوموزده سوسیال مازوشیزم بیزیم کولتوروموزن آیریلماز بیر پارچاسی اولموشدور. بو فنومنین تاریخی کؤکلرینی آختارماق بو قیسسا یازینین چرچوه سینه سیغماز و اؤزو اؤز باشینا بؤیوک بیر آراشدیرما گرکدیرن بیر ساحه دیر.
فاناتیک شخصیت اؤز تجربه و دویغولارینا دایاناراق بیر دونیا گؤروشو گلیشدیره بیلمدیگینه گؤره هرزامان بیر رهبره، بیر اؤنچویه احتیاج حس ائدر و بئله بیر اؤنچوسو اولمادیغی زامان اؤزونو آوارا، دگرسیز، آنلامسیز حس ائدمگه باشلار. دین ایدئولوژیلرینین بیریسینه، یوخسا سیاسی، فلسفی گؤروشلرین بیریسینه منسوب ایسه، مرجعلری و اؤنچولری حاضیردیر. بئله بیر فیکیر آخیمینا منسوب دگیل ایسه، سعدی، حافظ، فریدریک نیچه، ژان پل سارتر ویا بونا بنزر بیریسینی تاپیب، اؤزفیکیرلرینی بو اؤنچوسوندن آلار. بو قدر اینتلکتوئل دگیل ایسه ده کندخدا، بویوک آتاسی و یا بونا بیزر بیریسیندن بیر بوت دوزلدیب اونو اؤزونه حاکم ائدر. اریک فروم بو موضوع نو "آزادلیق قورخوسو" آدلی کتابیندا آیرینتیلی شکیلده آنلاتماقدادیر.
فاناتیک بیر انسانین یارادیچیلیق و خلاقیت دن یوخسول اولدوغونا، ییخیچیلیغا و ویرانگرلیگه اوز گتیرمه سینه یوخاریدا قیسساجا اشاره ائتمیشدیم. بو گؤرونگه نی (فنومن) مارکسچی – لنینچی دیلداشلاریمیزدا داها آیدین گؤره بیلدیگیمیزین یانیندا بو گؤرونگه نین ایچ مکانیزمینی ده بوردا داها آیدین آچیقلاماق مومکوندور. شوروی "علیه الرحمه" یئتمیش ایللیک سوسیالیستی سیستمینده و "انترناسیونالیسم پرولتری" حوکمونون اجراسی ایله ویلادیمر پوتین کیمی سیاستچیلر تربیت ائتدی. بوگون ویلادیمر پوتینین سوریه ده "انترناسیونالیزم پرولتری" نین اجراسیندا نه قدر مؤحکم دوردوغونو گؤرمکده ییک. بوگون هله ده اؤزلرینی مارکسچی – لنینچی بیلن وطنداشلاریمیزین ایدئولوژیک مرجع لری وفات ائتدیکدن سونرا، اؤزلرینه آیری بیر مرجع تاپماقلاری گرکلیدیر. فارس فانتیک ناسیونالیسمی بو مرجعین یئرینی دولدورماقدیر. "تمامیت عرضی ایران" ایده آلی دا "سوسیالیزم" و "انترناسیونالیسم پرولتری" ایده آلینین یئرینی دولدورماقدادیر. بو شرطلر آلتیندا، بیزیم چاغداش فاناتیک مارکسچی – لنینچی دیلداشلاریمیزا آچیق قالان تک یول آذربایجان میللی شعورونا قارشی ساواشماق، اونو ییخماغا، ویران ائتمگه چالیشماق اولابیلر.
یاخین کئچمیشده،  ( 2016.06.07) "سورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجمنی" نین اینترنت صفحه سینده اوخودوغوم بیر یازی منی هئچ ده تعجبلندیرمدی. بو یازینی بو انجمنین اینترنت صفحه سیندن کوپی ائدیب بوردا گتیریرم. حؤرمتلی اوخویانلاردان خاهیش ائدیرم بو یازینین اصلی متنینی بو اینترنت صفحه سینده اوخوسونلار.
احمد امید یزدانی‌نین « آلمانجا- آزربایجانجا سؤزلوک» کتابینین جنوبی
آذربایجانلیلارا فایداسی وارمی؟
محّمد علی حسینی

      درین تأسّف و اور‌ک آغریسی ایله اعتراف ائتمک لازمدیر کی، چوخ میلیونلو جنوبی آذربایجان اهالیسنین چوخ آز حصّه‌سی اؤز آنا دیلینده اوخوماغا قادردیر. بئله اولدوغو حالدا، طبیعی اولاراق بئله بیر سئوال میدانا چیخیر: احمد امید یزدانی‌نین 2004- جو ایلده آلمانیانین کُلن شهرینده نشر ائتدیردیگی « آلمانجا- آزربایجانجا» سؤزلوک جنوبی آذربایجانلیلارین هانسی دردینه یارایا بیلر؟

     آرتیق هامییا معلومدورکی، ایراندا هربیر سوادلی، حتّی ابتدائی تحصیله مالک اولان بیر آذربایجانلی، فارس متنینی تورکجه‌دن (= آذربایجاندان) قات- قات راحت اوخویوب، باشا دوشور. محض بونا گؤرده، آلمان دیلی ایله مشغول اولان جنوبی آذربایجان وطنداشی اوچون، ایرانینین گرمانیست عالملرینین ترتیب ائتدیکلری، «آلمانجا- فارسجا» و یا «فارسجا- آلمانجا» لغتلردن، استفاده ائتمگین داها الوئریشلی اولدوغو انکار ائدیلمیزدیر. مسئله اوراسیندادیرکی ایستر جنوبی آذربایجاندا، ایسترسه‌ده اونون سرحدّلریندن کناردا یاشایان هموطنلریمیز اگر آلمان دیلی‌ایله ماراقلانارسا آذربایجانجا دا اوخویا بیلسه بئله، احمد امید یزدانی‌نین لغتیندن بیر چوخ آلمان سؤزلرینین قارشیلیغینی تاپا بیلمیه‌جک.
     آراشدیرمامیز گؤستردی کی، اَ. امید یزدانینین ترتیب ائتدیگی لغت خیلی درجه‌ده ج. م. جعفراوفون رداکتورلوغو ایله، 1971- نجی ایلده، باکی‌دا، آذربایجان دؤلت خارجی دیللر انستیتوندا نشر ائدیلن « آلمانجا- آذربایجانجا لغت»‌دن منیمسه میشدیر. بورادا وئریلن بیر چوخ آلمانجا سؤزلرین قاراشیلیغینین جنوبی آذربایجاندا باشا دوشولمه‌سی ممکن دگیل. عیانی اولسون دییه، بو لغتدن بعضی سؤزلری دقته چاتدیرماق ایستردیک:
1-       Kühlhaus = Buzuxana
2-      Kühlschrank = Soyuducu, Buz dolabı
3-      Urlaub = məzuniyyət
4-      Nessel = Gicitkən
5-      Bürste = Şotka
6-      Bleistift = Karandaş
7-      Stecker = Ştepsel
8-      Steckdose = Ştepsel (züda. Düşaxa)
9-      Musketier = müşketyor
10-  Hausfrau = evdar qadin
11-  Rassismus = irqçı
12-  Laboratorium = Labor
13-  Schweden = Isveç
14-  Österreich = Avstriya
15-  Satier = Satira, həcv, məzhəkə
16-  Lohn = maaş, əmək, haqqı
17-  Mongole = Mongol
18-  Furnier = Faner, Lay (Taxtadan)
19-  Hauptbahnhof = mərkəzi vağzal
20-  Feuerwehr = Yanqin dəstəsı
21-  Füller = avtomat qələm
22-  Statue = heykəl
23-  Dreieck = üçbucaq
24-  Kesselstein = arp
25-  Archäologe = arxeolog
26-  Belohnung = Mükafat, Ödul, Təltif
27-  Süchtig = mübtəla, xəstə
28-  Sensation = Sensasiya

     ج. م. جعفراوفون لغتیندن بیر باشا چؤرولموش بئله مثاللارین سایینی دفعه‌لرله آرتیرماق اولار. خصوصی اولاراق قید ائتمک ایسته‌یریک کی، آلمان سؤزلرینین بورادا وئریلن قارشیلیغی جنوبی آذربایجانلیلار اوچون آنلاشیلمازدیر. اَحمد امید یزدانی نمونه گتیردیگیمیز آلمان سؤزلرینه قارشیلیق اوچون آشاغیداکی سؤزلری علاوه ائتمه‌لی‌ایدی کی، جنوبدا باشا دوشولسون: 1 (سردخانه)، 2 (یخچال)، 3 (مرخصی، تعطیل)، 4 (گزنه)، 5  (چؤکّه، باشماق و یا پالتارچوؤکه‌سی)، 6 (مداد)، 7 (دوشاخه)، 8 (پریز) لغت نامه ده 7 و 8 – نجی سؤزلره عین قارشیلیق وئریلمیشدیر. عینی ایله باکی‌دا نشر ائدیلمیش لغتده اولدوغوکیمی! جنوبدا (پریزه) دوشاخه دئمزلر. شمالدا ایسه عمومیّتله بئله سؤز ایشلنمیر)، 9 (تفنگچی)، 10 (خانه دار خانیم)، 11 (نژادپرست)، 12 (آزمایشگاه)، 13 (سوئد)، 14 (اتریش)، 15 (طنز)، 17 (مغول)، 18 (روکش، نازیک تخته‌دن)، 19 (ایستگاه راه آهن)، 20 (آتش نشانی)، 21 (خودنویس)، 22  (مجسمه)، 23 (مثلث)، 24 (کئهره)، 25 (باستان شناس)، 26 (جائزه)، 27 (معتاد)، 28 (جنجال) و ...
     امید یزدانیKugelschreiber  سؤزنون قارشیلیغینی «دیریرجکلی قلم» کیمی وئرمیشدیر کی، جنوبی آذربایجاندا بونو آنلامایاجاقلار. «خودکار» یازسایدی، باشا دوشردیلر.
     ماراقلی دیر کی، احمد امید یزدانی آورپا منشءلی، سؤزلرین ده روسلاسمیش واریانتینی وئریب. مثلاً، جنوبی آذربایجداندا «آوتوبان» دگیل، « اتوبان» « آوتومبیل» دگیل، « اوتومبیل» دئیلیر. لغتده «‌هومورفول humorvoll سؤزون قارشیلیغی کیمی، یزدانی نین اؤزوندن علاوه ائتدیگی «خوش مشرب» سؤزوایله راضی لاشماق اولماز. ترتیبچی «humor » سؤزونون دقیق معناسینی بیلسیدی، بورادا «خوش مشرب» سؤزوندن استفاده ائتمزدی.
*
     معلومدورکی، جنوبی آذربایجاندا عرب الفباسیندا استفاده اولونور. بئله اولان صورتده او، نه اوچون سؤزلوگونون لاتین الفباسی ایله ترتیب ائدیب؟ سبب بودور کی، «آذربایجان» سؤزونو «ذال» عوضیه «زا» ایله یازان احمد یزدانی سؤزلری عرب الفباسی ایله یازماقدا چتینلیک چکدیگیندن، ایشینی آسانلاشدیرماق اوچون بویولو سئچیب. بئله دوشونن اولار کی، بلکه او، شمالی آذربایجانداکی اوخوجولاری دا نظرده توتدوغو اوچون بئله ائدیب. لاکن بو فکرله‌ده راضی لاشماق اولماز. چونکه شمالی آذربایجاندا 9 گرمانیست عالمین ترتیب ائتدیگی «آلمانجا- آذربایجانجا لغت» موجود اولدوغوحالدا غیرآکادمیک و هوسکار سویّه ده ترتیب ائدیلمیش بیر لغته نه احتیاج اولا بیلر؟ اوسته‌لیک، شمالی آذربایجاندا «آلمانجا روسجا» لغت لردن ده استفاده ائتمک امکانی وار. اونو دا قید ائدک کی، همین لغت 2007- نجی ایلده 10 مین ینی سؤز علاوه ائدیلمکله 25000 تیراژلا باکی دا ینی‌دن نشر اولونوب. کتابین ایکینجی رداکتورو چرکز قربانلی اولوب.
*
     « ایران گولوبال» سایتیندا، اسماعیل پور محمدی آدلی  بیر شخص احمد یزدانی یه لغت‌له باغلی بئله بیر سئوال وئریر:

« آقای امید یزدانی ... بعضی‌لرینین دئدیکلرینه گؤره، سیزین لغت‌ آذربایجان علملر آکادمیاسی نین لغتی دیر کی، اوزون ایللر بویو اونون اوزرینده ایشله‌یب، امک صرف ائتمیشلر. سیز اونا معیّن دگیشکلر ائدیب اؤزآدینیزا چاپ ائتدیرمیسینز. بئله اتهاما جوابینیز نه دیر؟»

     « من آذربایجان علملر آکادمیاسی نین آلمانجا- تورکجه [آذربایجانجا] لغتینی گؤرمه میشم»- دئیر.

     یزدانی یاخشی بیلیرکی، اسماعیل پور محمّدی نین نظرده توتدوغو لغت ائله همین باکی نشری‌دیر کی، او، اوزون ایللر بویو اوندان استفاده ائدیب. ساده جه اولاراق او، پور محمدینین لغتی نشر ائدن مؤسسه‌نین آدینی سهو یازدیغیندان سوء استفاده ائدرک اتهّامدان بویون قاچیرماق ایسته یب.   
تبریز شهرینده دوغولوب بویا- باشا چاتمیش و اورتا تحصیلینی ده اورادا آلمیش شخص نمونه اولاراق گؤستردیگیمیز آلمانجا سؤزلرین جنوبی آذربایجاندا کی قارشیلیغینی بیلمه دیگی حالدا، شمالی آذربایجاندا کی قارشیلیغینی نئجه بیله‌جک؟!
     بوخصوصدا تام قطعیتله دییه بیلریک کی، احمد امید یزدانینین، ج. م. جعفراوفون رداکتورلوغو ایله 1971- نجی ایلده باکی دا چاپ ائدیلمیش لغت دن باشقا منبعی اولابیلمزدی!

آذربــایجان  یــازیچیلار اتّفاقـی‌نین عضوی، و آذربـایجان علملر آکادمیاسی محمد فضولی آدینا  الیازمالار انستیتوتون اشتاتدان کنار امکداشی

محّمد علی حسینی، 11 دسامبر 2015، برلین

من جناب محمد علی حسینی نین شخصی نین باره سینده،  آلمانجا و آذربایجانجا دیللرینه هانسی اؤلچوده مسلط اولوب – اولمادیغی باره سینده، "سورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجمنی" نده کی یئری و سمتی باره سینده و بو یازیسینین باره سینده هئچ بیر فیکیر بیلدیرمک ایستمدیگیم کیمی، احمد امید یزدانی نین ده شخصی، "آلمانجا ـ آذربایجانجا سؤزلوک" کیتابی باره سینده و  "سورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجمنی" نین قورولوشوندا یئری و رولو باره سینده ده هئچ بیر فیکیر بیلدیرمک ایسته میرم. بو یازینی اوخویانلاردان بو باره ده ماراقلانانلار وارسا، اؤزلری آخداریب تاپسینلار.

مارکسچی ـ لنینچی دوشونجه آخیمینین واراولان اوبژکتیولیکدن (عینی لیکدن) داها چوخ مطلقلشدیردیگی تئوریلر و مقدسلشدیردیگی شخص لر ایله مشغول اولدوغونو کئچن قیرخ ایلده بو فیکیر آخمی ایچینده کئچن مباحثه لر و یازیلارین ایچریگینین چوخونون "مارکس فیلان یازیسیندا بئله یازیر، لنین فیلان کتابیندا بئله یازیر...." کیمی دایاق نقطه لردن یولا چیخاراق "ایران" توپلومونو بو شخصلرین تئوریلشدیردیگی اؤلچولره گؤره طبقه لره بؤلمه سینده ده گؤرمک مومکوندور. بونلارین هامیسیندان اؤنملیسی 1353 ـ 1357 ایللری آراسیندا چوخ یایغینلاشان و "ایران" گنچلیگی ایچینده بؤیوک کوتله نی ائگیسی آلتینا آلان بو فیکیر آخیمینین، واقیعی اولدوغو کیمی آنلایابیمه یرک، واقعیتی آنجاق اؤز مطلقلشدیرمیش تئوریلری آراجیلیغی ایله آنلاماغا چالشاراق اسلامین و اؤزللک ایله شیعه مذهبینین آلتی ـ یئددی یوز ایللیک کؤکونو و بو کؤکه داناناراق تشکیلاتلانمیش اولدوغونو گؤروب، آنلاییب و دوغرو دگرلندیره بیلممه سینده آیدینجا گؤرونور.
مارکسچی ـ لنینچی فیکیر آخیمی روحانیتین توپلومداکی هیرارشیک گوجونو و بو هیرارشینین نئچه یوز ایللک تجربه یه دایاناراق بیر هیرارشیک اوتوریتر قدرت اولدوغونو گؤره بیلمه مکده ایدی. روحانیتین هیرآرشیک تشلکیاتی یوخاریدان آشاغی گئت گئده گئنیشلنن بیر هرم کیمی ایدی.
بیرینجی شخصلر: آیت الله عظمی لار و آیت الله لار.
ایکینجی درجه ده: حجت الاسلام و المسلمین لر.
اوچونجو درجه ده: حجت السلام لار.
دوردونجو درجه: ده ثقت الاسلام لار.
بئشینجی درجه ده: بو درجه لره دن اولمایان، آنجاق خالق ایچینده سؤزو کئچن و اوتوریته گوجو اولان مذهبی لر.
جماعاتین قالانی.
بو هیرآرشی ایچرسینده شیعه لیگین اوتوریته گوجو قلب دن باشلاییب بدنده یاییلان دامارلار کیمی توپلومون بوتونلوگونون اوستونده بیر آوتوریته گوجو قورموشدو و بو آوتوریته گوجونو نئچه یوز ایلدن بری آیاقدا ساخلامیشدی.
مارکسچی ـ لنینچی فیکیر آخیمی ایسه آنجاق سون ایگیرم ـ ایگیرمی بئش ایل ایچرسینده، شوروی طرفیندن دن تئوریک تغزیه ایله آنجاق آیدینلار و اوخویب یازماق بیلنرلرین ایچینده گلیشمیشدی.
بو وار اولان گرچکره قارشین مارکسچی لنینچی فیکیر آخیمینین اؤزونو بؤیوک قدرته مالیک و "انقلاب سوسیالیسیتی" ائده بیله جگینه اینانماسی، توپلومسال حرکتی روحانیتین الیندن چیخاردابیله جگینه اینانماسی انجاق فیکیرلرینین بیر دوگم و مطلق اولدوغونا ایناندیغیندان ایدی.
بو باخیشدان باخدیغیمیزدا دوگم فیکیر و مقدش شخصلره دایانان بو فیکیر آخیمینین اؤنجه آنلاتدیغیم فاناتیک فیکیر آخیملاریندان بیر فرقی یوخدور.

No comments: