Aug 23, 2013

ایستانبول منظره‌لری

صدیقه عدالتی

او محله‌یه یاخین بیر ساحیل وارایدی، آدی "یئنی قاپی" ایدی. اینانیلماز گؤزل ‏منظره‌سی وارایدی. اطرافی اوجوز میخانالار و کازینولارلا دولویدو.‏

SİDDİQƏ ƏDALƏTİ
İSTANBUL MƏNZƏRƏLƏRİ


O məhəlləyə yaxın bir sahil vardı, adı "Yeni Qapı" idi. İnanılmaz gözəl ‎mənzərəsi var idi. Ətrafı ucuz meyxanalar və kazinolarla doluydu.‎


باخین، سیزه ایستانبولون بیر بوجاغینی و اورادان خاطیره‌لریمی سؤیله‌یه‌جه‌یم.‏

من ‏‎1984‎‏ ایلینده ایستانبولا گئتدیگیمده ایستانبول هله چوخ طبیعی و اورژینال ‏حالی‌نی حیفظ ائدیردی. مثلأ قوجا شهرده یالنیز بیر- ایکی بؤیوک آلیش وئریش ‏مرکزی یا به اصطلاح پاساژ وارایدی. سوپرمارکت هله یاییلمامیشدی و چوخونلوقلا ‏ائله اؤز گلنکسل باققاللاریمیز آلیش وئریش ایشینه باخیردیلار.‏

او زامانلار بیز آکسارای محله‌سینده صوفی‌لر حامامی‌نین قارشیسیندا کؤهنه بیر ‏ائوده یاشاییردیق. اوچ کیچیک اوتاغلی ‏‎80‎‏ مترلیک آپارتمانیمیزدا بعضأ ‏‎8‎‏-‏‎9‎‏ عائله ‏بیرلیکده قالیردیق. بعضأ ده هر ایراندان یولونو آزان اورادا اوتوراق ائدردی. چوخونو دا ‏هئچ تانیمازدیق. بیر چوخ سحر یوخودان دوروب گئجه ائوده یاتانلارین ساییسی‌نین ‏نئچه قات چوخالدیغینی گؤروردوم. اوستلریندن کئچمه‌مک اوچون بؤیوک زحمته ‏دوشردیم.‏
منیم ایلک اونیوئرسیته ایلیم کی بغاز-ایچی ده اینگیلیسی اوخوردوم، او ائوده ‏کئچدی. الله بیلیر و من بیلیرم کی تئز تئز دییشن ‏‎30‎‏-‏‎40‎‏ نفرلیک موسافیرخانادا، ‏کی اوندا دا من ائوین تک قادینی ایدیم و هر شئی مندن گؤزلنیردی، نئجه درس ‏اوخونوردو.‏

او محله‌یه یاخین بیر ساحیل وارایدی، آدی "یئنی قاپی" ایدی. اینانیلماز گؤزل ‏منظره‌سی وارایدی. اطرافی اوجوز میخانالار و کازینولارلا دولویدو. او زامانلار ‏مشهورودو دئیردیلر ائولریندن و شهریستانلاردان قاچان گنج قیز و اوغلانلاری گتیریب ‏اورادا ایشلدیردیلر. من اورانی چوخ سئوردیم اما منیم آتام اورادان نفرت ائدردی و ‏منیم هله تک باشینا اورایا گئتمه‌می و حتی اورادان کئچمه‌می هئچ ایسته‌مزدی.‏

یئنی قاپیدا ساحیل کناریندا کیچیک کیچیک بالیقچی قاییقلاری وارایدی. گوندوز ‏چوخ ساده بالیق تورلاری ایله بالیق توتاردیلار او یاشلی بالیقچیلار. توتدوقلاری ‏بالیقلارین بیر قیسمینی ائله، ائله‌سینه ساتاردیلار و بعضی‌سینی ده ائله دنیزدن ‏توتدوقدان سونرا قارنینی سؤکوب دنیز سویوندا یویوب، بیلمیرم نه یاغی ایله ‏قیزاردیب اورادان کئچنلره ساتاردیلار. آخشاملاری دا ییرتیق یاماق چادیرلارینی ‏قوراردیلار، کیچیک بیر اود یاندیراردیلار، آچاردیلار بیر شوشه راکی، حوزونلو حوزونلو ‏سسلر ایله شارقی اوخویاردیلار. اونلارین سسی، میخانالاردان گلن حیجران ‏قوخویان موسیقی سسی ایله بیرلشیب، دنیزین دالغاسی‌نین سسینه ‏قاریشاردی. بعضأ ده آخشام اوستو یئل سسی اونلارین سسینه سس وئرردی...‏

منیم آتام ائشیکده یئمک یئمک و هله او بالیقچیلاردان بالیق آلیب یئمکدن نفرت ‏ائدردی. من ان چوخ آتامین قویدوغو قوراللارا عوصیان ائتدیگیم گونلرده گئدیب او ‏بالیقچیلاردان بالیق آلاردیم: دادینی هیچ سئومزدیم اما او منیم اوچون آدم حوانین ‏یاساق آلماسی ایدی، لذتله اونو یئیردیم.‏

چوخ دونیادان کوسوب حوزونلندیگیمده بعضأ گئجه‌لری گونش باتدیغیندا، میلت اؤز ‏ایشینه مشغول ایکن ائودن قاچیب، قورخا قورخا وطن جاده‌سی‌نی کئچیب، ‏طیلیسمه توتولموش بیریسی کیمی یئنی قاپی‌یا طرف اوچاردیم. ساحیله ائنن بیر ‏بوجاغدا سویوق بتون اوستونه اوتوروب آیاقلاریمی یاواشجا آشاغی ساللاییب، ‏چادیرلارین دالیندان، گیزلین گیزلین او بالیقچیلارا باخاردیم. بیر طرفدن ائوده‌کی‌لر ‏منیم یوخلوغومو آنلاییب، منی آختارماغا چیخاجاقلار دییه قورخودان تیترردیم و بیر ‏طرفدن ده یاشلی بالیقچیلارین او ساده و حوزونلو یاشامالاریندان مست اولاردیم.‏

ایندی ده گینه هر حوزونلندیگیمده منیم اورگیم اوچار او یاشلی بالیقچی‌لارین یانینا، ‏او یئنی قاپی‌یا گئدر. هله ده اگر حیاتی آنلاتماق ایسترسم دئیه‌رم: حیات،‏ بیر ‏گونشین باتیشیندا یئنی قاپیدا دنیزه باخان بیر بوجاقدا اوتوروب، ساحیلده بالیقچی ‏قاییقلاری‌نین یانیندا کیچیک و کؤهنه چادیرلارین آرخاسیندا گوندوز توتولان و ‏ساتیلامایان بالیقلاری اود اوستونده قیزاردارکن، بیر طرفدن ده راکی ایچیب حزین ‏حزین شارقی سؤیله‌ین، یاشلی بالیقچیلارین حوزونلو سسی‌نی دینلمکدیر.‏

او زامان یاشاماق نه قدر حوزونلودور دییه دوشونوب گوله‌جکسن... سن ده ‏ایچرمیشجه‌سینه، بالیقچیلارین سسی قولاغیندا، دومانلی گؤزلرله او گونشین ‏ضعیف ایشیغینین توتوق قیرمیزییا چالان رنگی‌نی و دورمادان دییشین یووارلاق ‏شکلینین دنیزین دالغالاریلا اویناماسینا و دئییشمه‌سینه دالیب، اؤزونو ‏اونوداجاقسان. سونرا بیر اؤزونه گلیب، بو آجی حیاتا دؤنوب «هیچ ده خوش ‏گلمه‌دیم» دییه‌جکسن...‏


SİDDİQƏ ƏDALƏTİ

İSTANBUL MƏNZƏRƏLƏRİ

‎ ‎
Baxın, sizə İstanbulun bir bucağını və oradan xatirələrimi söyləyəcəyəm. ‎
‎ ‎
Mən 1984 ilində İstanbula getdigimdə İstanbul hələ çox təbii və orijinal ‎halını hifz edirdi. Məsələn qoca şəhərdə yalnız bir- iki böyük alış veriş ‎mərkəzi ya be-istilah pasaj varıdı. Suprmarket hələ yayılmamışdı və ‎çoxunluqla elə öz gələnəkəsel baqqallarımız alış veriş işinə baxırdılar. ‎
‎ ‎
O zamanlar biz Aksaray məhəlləsində Sufılər hamamının qarşısında ‎köhnə bir evdə yaşayırdıq. Üç kiçik otağlı 80 metrlik apartmanımızda ‎bəzən 8-9 ailə birlikdə qalırdıq. Bəzən də hər İrandan yolunu azan orada ‎oturaq edərdi. Çoxunu da heç tanımazdıq. Bır çox səhər yuxudan durub ‎gecə evdə yatanların sayısının neçə qat çoxaldığını görürdüm. ‎Üstlərindən keçəməmək üçün böyük zəhəmətə düşərdim. ‎

Mənim ilk universitə ilim ki Boğaz-İçi də ingilisi oxurdum, o evdə keçdi. ‎Allah bilir və mən bilirəm ki tez tez dəyişən 30-40 nəfərlik müsafirxanada, ‎ki onda da mən evin tək qadını idim və hər şey məndən gözlənirdi, necə ‎dərs oxunurdu. ‎
‎ ‎
O məhəlləyə yaxın bir sahil vardı, adı "Yeni Qapı" idi. İnanılmaz gözəl ‎mənzərəsi var idi. Ətrafı ucuz meyxanalar və kazinolarla doluydu. O ‎zamanlar məşhurudu deyərdilər evlərindən və şəhrıstanlardan qaçan ‎gənc qız və oğlanları gətirib orada işlədirdilər. Mən oranı çox sevərdim ‎amma mənim atam oradan nifərt edərdi və mənim hələ tək başına oraya ‎getməmi və hətta oradan keçəməmi heç istəməzədi. ‎
‎ ‎
Yeni Qapıda sahil kənarında kiçik kiçik balıqçı qayıqları vardı. Gündüz çox ‎sadə balıq torları ilə balıq tutardılar o yaşlı balıqçılar. Tutduqları balıqların ‎bir qismini elə, eləsinə satardılar və bəzisini də elə dənizdən tutduqdan ‎sonra qarnını söküb dəniz suyunda yuyub, bilmirəm nə yağı ilə qızardıb ‎oradan keçənlərə satardılar. Axşamları da yırtıq yamaq çadırlarını ‎qurardılar, kiçik bir od yandırardılar, açardılar bir şüşə rakı, hüzünlü ‎hüzünlü səslər ilə şarqı oxuyardılar. Onların səsi, meyxanalardan gələn ‎hicran qoxuyan musıqı səsi ilə birləşib, dənizin dalğasının səsinə ‎qarışardı. Bəzən də axşam üstü yel səsi onların səsinə səs verərdi... ‎
‎ ‎
Mənim atam eşikdə yemək yemək və hələ o balıqçılardan balıq alıb ‎yeməkdən nifərt edərdi. Mən ən çox atamın qoyduğu qurallara üsyan ‎etdigim günlərdə gedib o balıqçılardan balıq alardım: dadını heç ‎sevməzdim amma o mənim üçün adəm həvvanın yasaq alması idı, ‎ləzzətlə onu yeyərdim. ‎
‎ ‎
Çox dünyadan küsüb hüzünləndigimdə bəzən gecələri günəş batdığında, ‎millət öz işinə məşqul ikən evdən qaçıb, qorxa qorxa Vətən caddəsini ‎keçib, tilismə tutulmuş birisi kimi Yeni Qapıya tərəf uçardım. Sahilə yenən ‎bir bucağda soyuq beton üstünə oturub ayaqlarımı yavaşca aşağı ‎sallayıb, çadırların dalından, gizlin gizlin o balıqçılara baxardım. Bır ‎tərəfdən evədəkilər mənim yoxluğumu anlayıb, məni axtarmağa ‎çıxacaqlar deyə qorxudan titrərdim və bir tərəfdən də yaşlı balıqçıların o ‎sadə və hüzünlü yaşamalarından məst olardım. ‎
‎ ‎
İndı də yenə hər hüzünləndigimdə mənim ürəyim uçar o yaşlı balıqçıların ‎yanına, o Yeni Qapıya gedər. Hələ də əgər həyatı anlatmaq istərsəm ‎deyərəm: həyat, bir günəşin batışında Yeni Qapıda dənizə baxan bir ‎bucaqda oturub, sahildə balıqçı qayıqlarının yanında kiçik və köhnə ‎çadırların arxasında gündüz tutulan və satılamayan balıqları od üstündə ‎qızardarkən, bir tərəfdən də rakı içib həzin həzin şarqı söyləyən, yaşlı ‎balıqçıların hüzünlü səsini dinləməkdir. ‎
‎ ‎
O zaman yaşamaq nə qədər hüzünlüdür deyə düşünüb güləcəkəsən... ‎sən də içərmişəcəsinə, balıqçıların səsi qulağında, dumanlı gözlərlə o ‎günəşin zəif işığının tutuq qırmızıya çalan rəngini və durmadan dəyişən ‎yuvarlaq şəklinin dənizin dalğalarıyla oynamasına və deyişməsinə dalıb, ‎özünü unudacaqsan. Sonra bir özünə gəlib, bu acı həyata dönüb «heç ‎də xoş gəlmədim» deyəcəksən...‎

No comments: