مجازی دونیادا گزدیکلریم، گؤردوکلریم!...

س. سئیداوالی  

فیسبوک و مجازی دونیا عالمینده، انسانلار ایله گؤز- گؤزه گلمک مجبوریتی اولمادیغی اوچون، چوخلاری نظرلرینی یازماقدا چتینلیک چکمه ییب و ایسته دیکلرینی راحات یازا بیلیرلر.

توتالیم کی انسانلاری هده لمک، اونلاری تحقیر ائتمک و آشاغیلاماق دا، عیانی گؤروشلر ایله مقایسه ده، مجازی دونیادا داها راحات اولور.

اونون اوچون مجازی دونیانین یاخشی جهتلری نزدینده، پیس و چیرکین جهتلری ده آز دئییل.

هر حالدا بو گون کولتور، صنعت، ادبیات و سیاست مئیدانینی مجازی دونیادان آییرماق ممکون دئییل، ائله کی، مثلا بو گون دونیا سیاست مئیدانیندا سون سؤزو دانیشان سیاستچیلرین بیر توییتی ایله یئر، یئرینده ن اوینایا بیلیر.

بیر نئچه ایل دی کی، منده مجازی دونیادا وارام، فیسبوک، تلگرام و واتس آپ دا وقتیم اجازه وئردییی قدر، آکتیو ساییلیرام.

تلگرام دا ایسه t.me/Seydavali آدلی بیر کانالیم دا واردی.

اوخوجویا باش سانجی وئرمک ده ن قصدیم بو کی، ایسته ر- ایسته مز اؤلکه نین بو گونکی وضعیتی، گله جه یی و بیز آذربایجانلیلار و ایران تورک لرینین ایران آدلانان مملکت ده دوردوغوموز یئرین هارادا اولماسی، هر یئرده ن چوخ مجازی دونیادا بحث و مذاکره اولونماقدادی.

یاریم عصرده ن آرتیق ادبیات، ژورنالیزم و سیاست دونیاسیندا و مئیدانیندا سوموک سیندیران منیم کیمی بیری ده، البته مجازی دونیادا طرف سیز قالا بیلمز، هله - هله کی، سؤز آذربایجان ملتی نین دیلی، ادبیاتی و مقدراتیندان گئتدییی زمان، هئچ سس سیز قالا بیلمیره م.

بو گونه کیمی تلگرام کانالیمدا، واتس آپ دا و فیسبوک دا یوزلر و یوزلر صفحه مطلب یازمیشام کی، بورادا اونلاردان آذربایجان ملتی نین دیلی، ادبیاتی و ملی حقلری ایله علاقه دار اولان بعضی نمونه لری، ها بئله ایران اؤلکه سینده جریان ائده ن پروسس لر حقده - بیر بالاجا ال آپارماق شرطی ایله - اوخوجولارا نیسگیل ائتمک ایسته ییره م. آشاغیداکی مطلبلری، تلگرام کانالیمدان (اورادان- بورادان)، فیسبوک و واتس آپ دا یازدیقلاریمدان سئچمیشم.

 

(1)

 

«بیر سحر یوخودان دوروب»

رامیز روشن ین بو شعرینی یاخین اقرابالاریمین بیرینین واتس آپ صفحه سینده گؤردوم.

شعر او قدر منی کدرلندیردی کی، وصف ائله مه سی بئله چتین دی.

بیلیره م کی، بو قوهوموم بیر قارداشینی، بیر باجی سینی و بیر باجی قیزیسینی گنج یاشلاریندا ایتیرمیشدی.

بو گئده نلر منیم اوچون ده او قدر عزیز ایدیلر کی، گئتمکلری ایله اوره ییمده آچدیقلاری یارالار هله ده سیزلار و ساغالمامیشدیلار.

شعری فارسجایا دا چئویرمه یه چالیشدیم، تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

بیر سحر یوخودان دوروب

اؤزونو اوشاق گؤره سن

گؤره سن هامی ائوده دیر

اؤلنلری ساغ گؤره سن

 

آه چه می شد!...

سپیده دمی از خوب برخیزی،

خود را همان طفل کوچک،

و جمع رفتگان را،

 همه در خانه،

سر و مر گنده بینی.

 

«برادر زندگی زیباست»

از موقعی که زبان آلمانی را - در سطحی که بتوانم آثار شاعران آلمانی را به زبان اصلی شان بخوانم- یاد گرفته ام، سعی کرده ام بعضی از این اشعار را به ترکی آذربایجانی برگردانم.

کشور آلمان را بیخودی کشور شاعران و متفکران نمی نامند. در کنار دهها متفکر صاحب نامی که هر یک به تنهائی افتخار بشریت محسوب می شوند، شاعران بزرگ آلمانی همچون «راینر ماریا ریلکه» نیز به گنجینه ی ادبیات و شعر جهان مرواریدهائی فراموش نشدنی بخشیده اند.

 

سالها قبل رمان ناظم حکمت با نام "برادر زندگی زیباست" را با ترجمه ی ایرج نوبخت در ایران خوانده بودم.

ناظم در لابلای رمان شعر کوتاهی جای داده است که با در نظر گرفتن زندگی طوفانی و نسبتا کوتاه خود او به تنهائی یک رمان محسوب می شود.

نوبخت این شعر را به این صورت به فارسی برگردانده است:

" به کدامین سو روان است، این کشتی صد بادبان".

این شعر کوتاه سالها ناخودآگاه به اندازه ای ذهن مرا بخود مشغول کرده بود، که جا و بیجا ترجمه ی فارسی اش را برای خود و دیگران می خواندم.

سالها گذشت و این بار در مهاجرت این رمان را به زبان اصلی خواندم.

قبل از اینکه رمان را تا آخر بخوانم، شعر ناظم را در لابلای صفحاتش پیدا کرده و با ترجمه ی ایرج نوبخت مقایسه کردم.

رمان ناظم ‌حکمت به ترکی

 "yaşamak güzel şey be kardeşim"

(یاشاماق گؤزه ل شئی به قارداشیم) نام دارد که ایرج نوبخت آنرا به "برادر زندگی زیباست" ترجمه کرده است. شعر مذکور نیز در زبان اصلی

"Hangi limana gider bu yüz direkli gemi"

(هانکی لیمانا گئده ر بو یوز دیره کلی گمی)

است که نوبخت آنرا همانگونه که در بالا آمد:

"به کدامین سو روان است، این کشتی صد بادبان" ترجمه کرده است.

این رمان چیزی همچون اتوبیوگرافی بخشی از زندگی ناظم حکمت است.

بعد از مقایسه دیدم که ترجمه ی نوبخت براستی زیباست.

اینگونه بود که منهم هوس ترجمه ی این شعرک زیبا را به آلمانی کردم.

همینجا باید اضافه کنم که تا به امروز دهها شعر آلمانی را به ترکی آذربایجانی و فارسی ترجمه کرده ام ولی ترجمه های منظوم من از ترکی آذربایجانی و فارسی به آلمانی چندان زیاد نیستند.

در ترجمه ی آلمانی شعر ناظم حکمت، من "صد بادبان" را از ایرج‌ نوبخت وام گرفتم و در نتیجه ترجمه اینگونه از آب در آمد:

In welchem Hafen,

wird es Anker werfen

dieses Hundertsegel Schiff.

ترجمه ی شعر را برای دختر بزرگم خواندم. توصیه ای کرد که بدون آن ترجمه ی شعر از نظر دستوری چندان درست از آب در نمی آمد.

بلی ترجمه به زیبائی شعر ناظم حکمت نیست، ولی چه کار می توان کرد، ترجمه ی شعر بخصوص از زبان آلمانی امریست که "مرد کهن" و گاو نر را در اذهان زنده می کند.

 

«بیشتر اشعار من ‌به زبان ترکی است»

خاطرات تاج الملوک همسر اول رضا شاه و مادر محمد رضا شاه را می خوانم. صحبت از ملکه ی مادر (تاج الملوک آیرملو) است که حدود چهل سال قبل اگر اشتباه نکنم در کشور مکزیک درگذشت که قضیه ی خاکسپاری اش یک بار دیگر رسوائی های متعدد این خانواده را به عرصه ی مطبوعات کشاند.

قبلا خوانده بودم که تاج الملوک دیوان شعری به زبان ترکی آذربایجانی دارد که محمد رضا پهلوی از چاپ و انتشار آن جلوگیری کرده است.

البته جای تعجبی هم نیست، پهلویهای پدر و پسر در دوران سلطنت شان دشمن خونی زبان ترکی آذربایجانی بودند و با صرف میلیاردها تومان از ثروت کشور سعی در از بین بردن این زبان نمودند.

کتابسوزان بعد از شکست حکومت ملی آذربایجان که طی آن به دستور «تهران» کتابهای چاپ شده به زبان ترکی آذربایحانی در میدانهای شهر تبریز به آتش کشیده شدند، هنوز هم در حافظه ی جمعی آذربایجانیها حک است.

تاج الملوک در این خاطرات می گوید:

"بلی. من ‌گاهی اوقات طبع آزمایی می کردم. ...

بعضی از اشعار من بدون نام و یا با اسم مستعار در نشریات کشور چاپ شده اند. ...

به همین خاطر در محل اقامت من مجلس شعرخوانی بطور مرتب برگزار می شد و شعرای طراز اول مملکت می آمدند و اشعار خود را می خواندند. ..‌.

بیشتر اشعار من ‌به زبان ترکی است. موقعی که شهریار در تهران ساکن بود، او را چند بار دعوت کردم. آمد کاخ و شعرهای مرا شنید و راهنمائی هایی کرد و حرف هایی زد که باعث تشویق من شد."

و ... "حالا که ... حرف شعر و شاعری به میان آمد، باید خدمتتان عرض کنم که من شخصا اشعار به زبان آذری (ترکی) را به تمام ‌اشعار دنیا ترجیح می دهم و معتقد هستم ‌در دنیا هیچ زبانی برای شعر گفتن کامل تر از زبان آذری نیست. موسیقی هم موسیقی آذربایجان را بر تمام‌ موسیقی های دنیا ترجیح می دهم."

 

«شاشیدم به این زبان ‌محلی»

تاج الملوک خانیمین خاطره لرینی اوخویارکن، ایسته ر - ایسته مز شفیعی کدکنی نین تهران دانشگاه یندا ایشلتدییی بو جمله سی یادیما دوشدو: "شاشیدم به این زبان ‌محلی".

شفیعی کدکنی بیر فارس "نخبه" سی کیمی بو جمله نی ایراندا اللی میلیونا یاخین انسانین دانیشدیغی دیللر حقده دانشجولارینا خطاب اولاراق دئمیشدی.

بو جمله نی اوردا- بوردا اوخودوغوما رغما، بو‌ گونه کیمی وقت ائله‌مه میشدیم شفیعی کدکنی نین غیر فارسی دیللر حقده تهران دانشگاهیندا دئدییی سؤزلرین هامیسنا قولاق آسام.

دوستلارین بیرینین واسیطه سیله منه گؤنده ریلن ویدئو یا قولاق آسدیقدان سونرا، دوشونوره م کی، بو آدام یالنیز "شوونیست دئییل"؛ اصلینده بیر آخماق و ضد بشر ساییلیر.

منجه شفیعی کدکنی کیمی فسیل لر پ...خ یئییرلر میلیونلار انسانین طالعی حقده قرار وئرسینلر. شفیعی کدکنی نین کتابلاری نین تیراژی داش چاتلاسا ۲۰۰۰ دانا دیر. اونا گؤره یاخشی دی کی، بو جناب دا کوپنی ینه گؤره افاضات بویورسون.

من نئچه گون بوندان قاباق، تورکیه نین کیچیک شهرلرینین بیرینده، ناظم حکمت ین آناسی جلیله خانیم حقده، "عثمان بالجیقیل" ین یازدیغی بیر کتابی آلدیم. بو کتاب میلادی 2016- ینجی ایلده بیرینجی دفعه چاپ اولدوغو حالدا، ایکی ایلین عرضینده هشتاد آلتی (86) دفعه تجدید چاپ اولموشدور.

ایندی بو تیراژی شفیعی کدکنی نین کتابلاری نین تیراژی ایله مقایسه ائدین.

شفیعی کدکنی و اونا تای فارسی دیلینده یازان «مطرح» شاعیرلر و یازیچیلار گره کده فارسی دیلی اوچون امجکلرینی تندیره یاپسینلار. چونکی فارس دیلی نین «انحصاری» آرادان گئتسه، اونلارین کتابلاری نین تیراژی ۵۰۰ دانادان یوخاری چیخماز. چونکی اونلارین کتابلارینی اوخویانلارین یاریسیندان چوخو غیر فارسلار دیلار.