و. فولکنئرین نوبئل نیطقی W. FOLKNERİN NOBEL NİTQİ

و. فولکنر - چئويرنى: ت. ولى‌ یئف

من باشا دوشورم کی، بو موکافات منه دئییل، منیم امگیمه، شان-شؤهرت اوچون یوخ، هئچ منفعت اوچون ده دئییل، یالنیز اینسان روحونون ماتئریاللاری اساسیندا بو گونه‌دک مؤوجود اولمایان بیر شئیی یاراتماق نامینه بوتون حیاتیم بویو قان -تر و مین بیر عذاب-اذیت ایچریسینده گؤردوگوم ایشه وئریلیب. بونا گؤره ده من بو موکافاتی اونو آلماغا وکیل اولونموش شخص کیمی قبول ائدیرم. بو موکافاتین پول قیسمینی، اونون مقصدینه و بوتون تاریخینه لاییق بیر شئیه صرف ائتمک منیم اوچون چتین اولمایاجاق. اما منه گؤستریلن بو ديقتدن لاییقینجه ایستیفاده ائتمک و بو تریبونادان اؤز حیاتلارینی یازیچی امگی کیمی آغیر،

عذاب-اذیتلی بیر ایشه حصر ائتمک آرزوسوندا اولان گنج اوغلان و قیزلارا سسلنمک ایستردیم و اومیدوارام کی، گله‌جکده هاچانسا ایندی منیم دایاندیغیم بو کورسوده دایاناجاق کس ده حال-حاضيردا اونلارین آراسیندادیر.

بیزیم زمانه‌میزین فاجيعه‌سی هامیمیزین کوتلوی شکیلده جیسمانی قورخو ایچریسینده یاشاماغیمیزدیر، بیز او قدر چوخدان بو وضعیتده‌ییک کی، آرتیق اونونلا باریشمیشیق. اینسان روحونون بوندان باشقا هئچ بیر پروبلئمی یوخدور. اونون اوچون یالنیز بیر سوال قالیب: منی هاچان محو ائد‌ه‌جکلر؟ بونا گؤره ده موعاصير گنج یازیچیلار اینسان قلبی‌نین دایم اؤزو ایله موناقیشه‌ده اولماسی ایله باغلی پروبلئملری اونودوبلار، حالبوکی اصل ادبیاتی محض بو پروبلئملر دوغورور، یالنیز اونلار باره‌ده یازیلانلار دگرلی اولا بیلر و یالنیز اونلار قان-تره و مین بیر عذاب-اذیته دگر.

یازیچی بونلاری اونوتمامالی‌دیر. او، اؤزونه آشیلامالی‌دیر کی، قورخو پیس شئیدیر، بونو اؤزونه آشیلایاندان سونرا ایسه قورخو دئییلن شئیی همیشه‌لیک اونوتمالی، اؤز یارادیجی‌لیق اعمالاتخاناسیندان سئوگی، شرف، غورور و فداکارلیق کیمی کؤهنه، ابدی اونیوئرسال حقیقتلردن ساوایی - چونکی بونلارسیز ایسته‌نیلن اثر اؤلودور، اونودولماغا محکومدور- قالان هر شئیی بیر کنارا آتمالیدیر. یازیچی بونا عمل ائتمه‌دیکجه اونون اثری لعنت تهلوکه‌سی ایله اوز-اوزه قالاجاق. او، سئوگیدن دئییل شهوتدن، ایتکیسی اولمایان مغلوبیتدن، اومیدی اولمایان غلبه‌دن و ان دهشتلی‌سی، آمانسیز و یاخود آجیماسیز بیر حيسله یازاجاق. اونون تصویر ائتدیگی کدر هامی‌نین آنلادیغی کدر اولمایاجاق، هئچ بیر اورکده درین ایز بوراخمایاجاق. او، اینسانین قلبی دئییل، اونون معده‌سی حاقیندا یازاجاق.

یازی‌چی بوتون بونلاری تکرار-تکرار اؤزونه آشیلامادیقجا، او، کناردا دایانیب اینسانین محوینی موشاهیده ائد‌ن یاد، لاقئید بیر آدام کیمی یازیب یاراداجاق. من اینسانین محوی حاقینداکی دوشونجه‌نی اینکار ائدیرم. اینسانین اؤلومسوز اولدوغونو دئمک آساندیر، چونکی او، هر شئیه آخیراجان دؤزه بیله‌جک: چونکی تنها قایا باشیندا، قارانلیق اوچوروم اوزرینده مقصدسیز آسیلی قالان طالع زنگی‌نین سون جینگیلتی‌سی اؤله‌زیییب سؤنندن سونرا دا، حتی او واخت دا داها بیر سس - ضعیف، اما باتیریلمایان اینسان سسی قالاجاق. من بونو قبول ائتمیرم، من بونا اینانیرام کی، اینسان نه‌اینکی آخیراجان دؤزه‌جک، او هم ده ظفر چالاجاق. اینسان اونا گؤره اؤلومسوز دئییل کی، اونون سسی هئچ زامان توکنمه‌یه‌جک، اونا گؤره اؤلومسوزدور کی، اونون اؤز طبیعتی اعتباری ایله آجیمایا، قوربان گئتمگه، یئنيلمزلیگه قادیر قلبی، روحو وار. یازیچی‌نین، شاعيرین بورجو محض بو شئیلر حاقیندا یازماقدیر.

اونون وظیفه‌سی اینسان قلبینی مؤحکملندیرمک، بشریتین ابدی شؤهرتینی تشکیل ائد‌ن کیشی‌لیک، شرف، اومید، غورور، یانیمجیل‌لیق، فداکارلیق کیمی کئیفیتلری اینسانا خاطیرلاتماقلا اونا هر شئیه آخیراجان دؤزه، دوروش گتیره‌ بیلمکده کؤمک ائتمکدیر. شاعيرین سسی، ساده‌جه، عکس- صدا اولاراق قالمامالی، اینسانا آخیراجان دؤزمک ‌ده و ظفر چالماق ‌دا کؤمک ائتمه‌لیدیر.

۱۹۵۰

چئويرنى: ت. ولى‌یئف

W. FOLKNERİN NOBEL NİTQİ

Mən başa düşürəm ki, bu mükafat mənə deyil, mənim əməyimə, şan-şöhrət üçün yox, heç mənfəət üçün də deyil, yalnız insan ruhunun materialları əsasında bu günədək mövcud olmayan bir şeyi yaratmaq naminə bütün həyatım boyu qan-tər və min bir əzab-əziyyət içərisində gördüyüm işə verilib. Buna görə də mən bu mükafatı onu almağa vəkil olunmuş şəxs kimi qəbul edirəm. Bu mükafatın pul qismini, onun məqsədinə və bütün tarixinə layiq bir şeyə sərf etmək mənim üçün çətin olmayacaq. Amma mənə göstərilən bu diqqətdən layiqincə istifadə etmək və bu tribunadan öz həyatlarını yazıçı əməyi kimi ağır, əzab-əziyyətli bir işə həsr etmək arzusunda olan gənc oğlan və qızlara səslənmək istərdim və ümidvaram ki, gələcəkdə haçansa indi mənim dayandığım bu kürsüdə dayanacaq kəs də hal-hazırda onların arasındadır.

Bizim zəmanəmizin faciəsi hamımızın kütləvi şəkildə cismani qorxu içərisində yaşamağımızdır, biz o qədər çoxdan bu vəziyyətdəyik ki, artıq onunla barışmışıq. insan ruhunun bundan başqa heç bir problemi yoxdur. Onun üçün yalnız bir sual qalıb: məni haçan məhv edəcəklər? Buna görə də müasir gənc yazıçılar insan qəlbinin daim özü ilə münaqişədə olması ilə bağlı problemləri unudublar, halbuki əsl ədəbiyyatı məhz bu problemlər doğurur, yalnız onlar barədə yazılanlar dəyərli ola bilər və yalnız onlar qan-tərə və min bir əzab-əziyyətə dəyər.

Yazıçı bunları unutmamalıdır. O, özünə aşılamalıdır ki, qorxu pis şeydir, bunu özünə aşılayandan sonra isə qorxu deyilən şeyi həmişəlik unutmalı, öz yaradıcılıq emalatxanasından sevgi, şərəf, qürur və fədakarlıq kimi köhnə, əbədi universal həqiqətlərdən savayı - çünki bunlarsız istənilən əsər ölüdür, unudulmağa məhkumdur- qalan hər şeyi bir kənara atmalıdır. Yazıçı buna əməl etmədikcə onun əsəri lənət təhlükəsi ilə üz-üzə qalacaq. O, sevgidən deyil şəhvətdən, itkisi olmayan məğlubiyyətdən, ümidi olmayan qələbədən və ən dəhşətlisi, amansız və yaxud acımasız bir hisslə yazacaq. Onun təsvir etdiyi kədər hamının anladığı kədər olmayacaq, heç bir ürəkdə dərin iz buraxmayacaq. O, insanın qəlbi deyil, onun mədəsi haqqında yazacaq.

Yazıçı bütün bunları təkrar-təkrar özünə aşılamadıqca, o, kənarda dayanıb insanın məhvini müşahidə edən yad, laqeyd bir adam kimi yazıb yaradacaq. Mən insanın məhvi haqqındakı düşüncəni inkar edirəm. İnsanın ölümsüz olduğunu demək asandır, çünki o, hər şeyə axıracan dözə biləcək: çünki tənha qaya başında, qaranlıq uçurum üzərində məqsədsiz asılı qalan tale zənginin son cingiltisi öləziyib sönəndən sonra da, hətta o vaxt da daha bir səs - zəif, amma batırılmayan insan səsi qalacaq. Mən bunu qəbul etmirəm. Mən buna inanıram ki, insan nəinki axıracan dözəcək, o həm də zəfər çalacaq. İnsan ona görə ölümsüz deyil ki, onun səsi heç zaman tükənməyəcək, ona görə ölümsüzdür ki, onun öz təbiəti etibarı ilə acımaya, qurban getməyə, yenilməzliyə qadir qəlbi, ruhu var. Yazıçının, şairin borcu məhz bu şeylər haqqında yazmaqdır.

Onun vəzifəsi insan qəlbini möhkəmləndirmək, bəşəriyyətin əbədi şöhrətini təşkil edən kişilik, şərəf, ümid, qürur, yanımcıllıq, fədakarlıq kimi keyfiyyətləri insana xatırlatmaqla ona hər şeyə axıracan dözə, duruş gətir bilməkdə kömək etməkdir. Şairin səsi, sadəcə, əks-səda olaraq qalmamalı, insana axıracan dözməkdə və zəfər çalmaqda kömək etməlidir.

1950

çevirəni: T. Vəliyev