تورکون قیزین آل، تورکه قیز وئرمه

دنیز ایشچی

بو مثل گئچن لرده چوخ مینم قولاغیما دئیردی. بو مساله نین ایچینده چوخلو دوزگون واقعیت لر واردیلار. نئچه زاویه دن بو مساله یه باخماق ایسته یردیم. آیا بو موضوع نون ایچینده راسیستی و آذربایجان تورک لرینه نیبت تبعیض دوشونجه لی بیر باخیش واردی؟ منظوروم بودور کی "تورکون قیزین آل؛ تورکه قیز وئرمه" و بونا تای مثل لرین ایران دا یاشینلارین ایچیمده گئچن یوز ایلین ایچینده آذربایجان تورک لرینی اسگیلدیب و سیندیران سیاست لرین دوامیندا، بو طریق یله نه تاثیر لر  بیراخماخ ایسته یردیلر.

اونلار بو مثلی توجیح ایله مخده بئله سینه تفسیر ائدیرلر کی"تورک خانم لاری چوخ تمیز ائو ساخلایب و محبّت لی و مهربان اولوب و اوشاق لارینا و اوز ارلرینه یاخجی یئتیشیرلر" بو سوزلری من چوخ تورک اولمایان و خصوصا فارس یولداشلاریمدان ائشیت میشم. بو مساله فارس جوان اوغلان لارینین آدربایجان طرفینه اوز دوندریب و تورک قیزلارینی بویوک مقیاس دا آلماخلاری دموگرافیک وجامعه بیلیمی جهتیندن نه تاثیرلر بیراخیر. او زماندا  گوز قاباغینا آلاخ کی بو مثل اونلارین ایچینده  بیر عمومی و توپلومسال  مثله دونموش کی "تورک لردن قیز آل و اونلارا قیز وئرمه"؟

ایری اوتوراق دوز دانیشاق. بو مثل ین ایکی بولومو واردیر. بیریسی بودور کی بو فارس مثلی اونلارا بئله سویله یر کی نه قدر کی امکانی واردی تورک خانم لارینین  یاخجی خصوصیت لرین ساییب و نظرده آرلاراق، اونلاری  آلیب و اونلاریلا خانواده تشکیل وئرین. ایکینجی بولوم ده بودور کی آذربایجان  اوغلان لارینین نه اندازه پیس خصوصیت لری اولدوخلارینا خاطر، آذربایجان تورک اوغلان لارینا نه فقط گرک فارس لار قیز وئرمه سینلر، بلکه تورک قیزلاری دا اونلاریلا ائولنمخ ده، اوزلرین کیچیک و اسگیح ایله یللر. تورک لرین گئچن یوز ایلده اسگیلدیب، سیندیریب و تحقیرله باخاماخ، موجب اولموشدو کی چوخلو آذربایجانلی تورک لری اوز تورک اولماقلاریندان خجالت چکیب، اونو دانیب، اوشاخلارینا تورکی اورگدمیب، بلکه اونلاری فارس دیلینده تربیت ایله سینلر.

بو یولدا بیلدیخ کی او مثل ایکینجی بولومونده بویوک درجه ده تورک اوغلانلارینی سیندیریب، اسگیلدیب و قیز الماغا لایق گوسترمیللر. بو شرایط ده کی اجتماع دا غالب اولان گوج، قدرت و سیاست بئله بیر دوشونجه نی تبلیغ و ترویج ایله یر، بیر بویوک قسمت آذربایجان تورک قیزلاریندان اوندان تاثیر آلاراخ، آذربایجان تورک اوغلان لاریندان اوزاخ گئزیب، اونلارینان ائولنمخ دن فاصله توتوب و اوزلرینی بو سیاسی اجتماعی مثل دوشونجه سیله توتوشدورماخ اوچون،  غیر تورک و خصوصا فارس اوغلانلارینا یاخینلاشدیریرلار.

 اگر تورک لرین قیزلارین بوتون او تعریف لر و تمجیدلر اساسیندا فارس اوغلان لاری هجوم گئتیریب و آلسالار، اونون مقابلینده تورک اوغلانلاری نه فقط اوز توپلوملاری ایچینده اوزلرینه قیز تاپا بیلمیه جخلر، بلکه او بیری طرفدن ده بو فارس مثلی بئله مطرح ایله یر کی "تورک اوغلان لارینا قیز وئرمه ین".  یادیمدان چیخما میشندان بونو دئمه لیم کی بو دلیله اونلار تورک اوغلانلارینا ظاهرده قیز وئرمخ ایسته میللر کی " تورک اوغلانلاری چوخ قورو، آغیر داورانیشلی اولوب و خانملاریلا سرد داورانیشلاری اولور".

بو مثلین اساسیندا تورک اوغلانلاری نه فقط تورک قیزلارین آلماخدا بو مشکل نن اوز به اوز اولوللار، بلکه فارس لار  اونلارا قیز وئرمخدن ده اوزاخ گئیزللر. بو مساله نین نتیجه سینده تورک اوغلان لاری نه تورک قیزلاری، و نه فارس قیزلارین آلا بیله جخدیلر. بورا قدر فقط بو مساله یه بو باخیمدان یاناشیردیخ کی بو مثلین نه قدر که شوخلوخ کیمی نظره گلمه سی اولورسا، اونون ایچینده بیر راسیستی و میللی تبعیض لی دوشونجه سی اولدوغو حالدا، سیاسی اجتماعی باخیمیندان چوخ جدّی جانبی نتیجه لری واردیر.

کسین لیکله بو مساله نین بیر آغیر تاثیرلرینده تورک ائولی خانواده لرین ازالماسی اولا بیلیر. بو مثل بیر عمومی رفتارا تبدیل اولدوغو زمان بیر خاص مقیاسیندا باغث اولور کی تورک خانواده لری آزالسین. تورک اوغلانلاری ائوله نیب و خانواده تشکیل وئرمخ ده چوخ آغیرلیخلار چکسینلر. بیز آیدین جاسینا گوروروخ کی نه فقط غیرتورک اوغلانلار تورک قیزلاریلا ائولنیب و خانواده تشکیل وئرمخ زمینه سینده بویوک هجوملار گئتیریب لر، بلکه تورک قیزلارینی تورک اوغلانلاریلا جدّی بیر مقیاس دا ائولنمغی اوزلرینه اسگیح لیخ گوروب، غیر تورک اوغلان لاریلا ائولنمخ دن چوخ خوشلامیرلار.

تورک اوغلانلارینین بو آغیرلیخلا اوز به اوز اولدوخلاری زامان، تورک اوغلانلارینین ائولنه بیلمه مه سی نه فقط اونلاری چتین سیخینتی دا قرار وئره بیلیر، بلکه اونلار چوخ موردلرده سئچمه قدرتین الده وئریب و ناراضی اولدوغو و یا سئوینج سیز ائولنمه لره اوز گئتیرمخ لری اونلارین تشکیل وئردیخلری خانواده لرین آغیر داورانیشلارینا موجب اولور. بو مساله نین هم آغیر پیسکولوژیک تاثیرلری اولدوغو حالدا، اورادا بویودوغو اوشاقلارین دا روانی بابتیندن مشکل لری اولدوخلارینا سبب اولوا بیلیر.

بو مساله نهایت نتیجه سینده بونا سبب اولور کی تورک نسیل لرینین گله جکده سایسینین آزالماسی مساله سی نتیجه اولونور. آیدین جاسینا گورولور کی بو فرهنگی  دوشونجه نین عمومیت تاپدیغی زامان، تشکیل تاپیلدیغی خانواده لرده اوشاخلار لا نه فقط تورکی دیلینده دانیشیلمیر، بلکه اوشاخلار تورکی دیلی ده اویرنه بیلمیرلر. بو آنالار بویوتدوخلری اوشاق لار هیچ بیریسی اوزون تورک بیلمه یر و اونلارین نه آتالاری و نه آنالاری اونلارا تورکی دیلینی اوزتمه یللر. البته بو مساله نین ایچینده آغیر و گرگین بیر گرچک ده یاتیبدی کی اونو آیریجا آراشدیرماخ لازم دیر.

او آغیر گرچک و واقعیت کی بو مساله نین ایچینده یاتیب دیر بودور کی بو مثل چوخ آغیرجاسینا تورک اولماغین حرمتین سیندیریب و تورک اولماغی اسگیک بیر وارلیخ تانیتدیرماغا چالیشیر. فارس خانواده سینه گئدن قیزلارین هامیسینین اوشاخلاری آنا دیلی اولاراخ " دوغروسو آتا دیلی اولاراخ" تورکی دیلی یوخ، بلکه فقط آتا دیلین اویردیب و بو دیلده دانیشماخ دا ائیتیم وئریللر. تاسفله بو آنالار اوزلری خصوصا نه اندازه چالیشیللار تا فارس دیلینی لهجه سیز دانیشماغیلا و اوزلرین فارس محیطینده فارسلاشما زمینه سینده باجاریلی گوستریب، حّل ایله یب و قاریشیب و محو ایله سینلر و تورک وارلیق لارین دانیب،یا گیزله دیب و اوندان فاصله توتسونلار.

اوشاق لارین بویوک آتا و یا بویوک آنالاری اونلارین ائولرینده گلدیخلری زمان تورکی دیلین ائشیدیب و اونونلا قیراخدان غریبه بیر دیل کیمی تانیش اولوب و اونون اولماسیندان خبردار اولورلار. بو مساله آزاراخ سبب اولور بیر مدت دن سونرا بو اوشاق لار بیر آز میزان دا تورکی دیلین متوجه اولسونلار، اوندان بیر نوستالژیک شیرین خاطره لری اولسون، اما هیچ بیر زامان دانیشا بیلمه سینلر. بو مساله اونلاردا بو  تاثیری بیراخیر کی اونلار بیلیرلر که اونلارین بیر کوک لری آذربایجان تورکی ریشه سیندن اولموشدور.

حاشیه ده بونا دا اشاره ایله یم کی بو مساله کورد ملتی ایچینده غالب  ترسه سی شکلینده اوزون گوستریب و غالب فورموندا بو صورت ده اولونور کی اگر بو خانواده نین ایچینده بیر طرف کورد اولدوغو زمان، چه بو بیر طرف آتا اولوسن یا آنا، اوشاق لار فقط کوردی دیلین آنا یا آتا دیلی اولارسا اویرنیللر. بو او شرایط ده دیر کی تورک اوغلانلاری نه فقط تورک قیزلاریلا ائولنمه ده قیزلارین آز اولماسیلا اوز به اوز اولورلار، بلکه اونلارا غیر تورک قیزلارین دا فرهنگی باخیمیندان قدغن اولونماسینا حکم وئریلمیشدیر.

آذربایجان اوغلانلاری نین غیرتلی و باجاریلی اولماق لاری بیر طرف دن و اونلارین چوخ چالیشقان اولماق  لاری بو مساله نین مشکل لرینین بیر مقدار قاباغین آلا بیلیر. اونلارین اوز علمی، فنّی و هنری و اقتصادی بابت دن جّدی، چالیشقان و باجاریلی اولماقلاری سبب اولور کی اونلار بو فشارلاری دالیا قایتاریب و اوز باجاریلاری اساسیندا و اوز ایاق لارینین اوستونده دورماق اساسیندا بو نا تای مثل لرین قارشیندا دایانیب و اوزلرینه خانواده قوروب و یاشاماق یارادسینلار.

بورایا قدر بیز بو مساله نی بو باخیمدان آراشیدیردیخ کی حاکمه راسیستی دوشونجه سی نین ایچینده کی بو مثلین کی " تورکدن قیز آل تورکه قیز وئرمه" نه مستقیم و غیر مستقیم تاثیرلری اولا بیلیر. ایندی بو مساله یه بیر آیری باخیمدان باخماق ایسته یریخ. بو مساله نین شاید بیرینجی بولومدن تاثیری چوخ اولمازسادا، اوندان آزد دیلدیر.

نه اوچون بو مثلی یئرینه یئتیرمخ اوچون تورک قیزلاری بیر بیرلریله چوخ سرعتی شکیلده یاریشمادادیلارتا نه فقط اوزلرینه غیر تورک "فارس" بیر حیات یولداشی تاپیب و چوخ جدی چالیشما طریقیله اونلارین ایچینده حّل اولوب و محو اولسونلار. اونلار بوتون تلاشلاریلا چالیشیللار تا فارس دیلینی او اندازه لهجه سیز دانیشسینلار تا اونلاری گورن تورک اولماق لارین طّن ائدیب و اونلار شرمسار اولماسینلار. اونلار نه اوچون تمام گوج لریله چالیشللار تا اوشاق لاری آنا دیللرین اویرنمه سین و امکانی اولدوغو قدر تورکی دیلیندن اوزاق اولسونلار. اونلار نه اوچون بو طریقیله اوز اوشاقلارین آتا آنالارین بایاتی لاری، لایلا لاری، مثل لری، آنا دیللری، قوشمالاری و تاریخیندن بیگانه ایله یب، اونلارین کوکو و ریشه لرین ایکی مین بئش یوز ایل تاریخلی هخامنش سلاسینده خلاصه ایله یللر؟

بو مثلین اساسیندا تورک آنالار فارس اولان ائولادلاری بویودوب و باشا گئتیریللر. اونلار نه فقط تورک فرهنگین و تاریخین محو ایله مغه ال ووروب و بو یولدا بویوک ضربه لر اوز ملّت لرینین مدنیتینه ووروللار، بلکه اوزلریندن سوراکی نسلی تورک هویتینده یوخ،  باشا گئتیریب و بئجریللر. البّته کی یوزده اون آنالار بو قاعده دن استثبا اولا بیلرلر، اما عمومیتده بو موقعیت ده قرار تاپان خانملار اوز تورک اولمالارین شرم بیلیب و تورک اوغلانلارین بونا لایق بیلمیللر که اونلاریلا ائولنیب و خانواده تشکیل وئرسینلر.

بو مساله یه "ژنتیک" باخیمیندان باخساق، بلکه بئله دیخ کی خانملار بو بابت دن کی یاخجی و ساغلام اوشاقالار بسله یب و بشریت اوچون تحویل وئرسینلر،داروین ین تکامل تئوری سی اساسیندا یاخجی نسل و ژنتیک باخیمیندان داها ساغلام نسیل اوغلانلاری آختاریللار تا ان ساغلام نسلی بارا گئتیرسینلر. اونلار بو یولدا راسیستی تبلیغات نتیجه سینده و عمومی و حاکمه قدرت صاحب لرینده اولان ملیّیت اوغلان لارینا یاخینلاشماق غریضه سینده تورک اوغلان لارین اسگیک بیلیب و  تبلیغات نتیجه سینده اوزلرین عموم قدرت صاحبی اولان فرهنگ ینه یاپیشدیریب و او ملیتین اوغلان لارینا یاخینلاشیرلار. بیز اگر آذربایجان تورک لرینین ایچینده بو مشکلی گوروروخ، اورا قدر کی من شاهد اولموشام، کورد ملّتینین ایچینده بو مساله بوتون ترسه سینه اولور. بو شرایط ده نئچه قاتلی تبعیض آلتیندا قالان تورک اوغلان لاری بو شانتاژلار و تبلیغ لرین قاباغیندا اوز همّت و چالیشمالارین نئچه قات آرتیریب و اوزلرین بوتون عرصه لرده یوخاریا چکمغه چالیشیلار.

آذربایجان دب و سنّت لرینده قیزلار و اوغلانلار تارلا لاردا قوشا قوشا چالیشمالارینا خاطر و بیر بیریله یان یانا سوز اوخویوب، بایاتی دئیب و مالدارلیخ، حیوان دارلیخ و ایکین بئچین ایشین گوره گوره قیزنان اوغلان برابرلیغین و اوز وارلیق لاریندا داشیب و آزادلیق و آزاده لیق دب لرین یارادیبلار. بو مساله نین عکسینی چوخراق بویوک شهر لرده سنّتی  و شرعی دب لرین باسقیسی آلتیندا قاباغا گئدیلیب  اولموشدور. قیزلار و اوغلان لار شهرلرده تیجارت دب لری بیر طرفدن و شریعتی باغلانتیلاری او بیری طرفدن آلتیندا مجبور قالمیشلار تا ارکک نسلینه نسبت فاصله لی قالیب و اونلاردان آرتیق کیچیک شهر لر و کند لره نسبت اوزاق قالیب و اونلارین باسقیسی آلتیندا قرار تاپسینلار. البته آیدن انسانلار و تحصیل ایله میش و اروپا و غرب مدتیتیندن تاثیر آلان خانواده لر کی سایی لاری دا آز اولمامیشدیر، بو مسیرین ترسینه حرکت ایله یب و محدودیت لر ایچینده اوز قیزلارین اوغلانلاریلا قوشا قوشا تحصیله مالک ایله یب و اجتماعی عرصه لرده یوکسلمه لرینه باعث اولموشلار.

بو آزاده لیق و آیدنیلیق دب لری باعث اولموشدور تا آذربایجان قیزلاری اوز ائولنمه مساله لرینده و حیات یولداشلاری سئچمه لرینده ده آزادانه داورانیب و اوزگه ملیت لردن اوزلرینه یولداش سئچسینلر. بو ایش ده شاید بیرینجی نمونه لردن رستم  و تهمینه داستانیندا "تهمینه" اولسون کی تورک اولماقینا باخمایاراق، رستم یله یولداشلیق سئچیر. بو ازاده لیق بیزیم بوتون قدیم دب لر و سنت لریمیزده وار اولموشدور.

بو آزاده لیقین بوتون ترسینه قرار تاپان دوشونجه کی اوز ملتینی اسگیک تانیب و اونون اوغلان لارین قابل سیز بیلن قیزلاری کی اوزلرین غیر آذربایجانلی اوغلانلاریلا تکمیل گوروب و مخصوصا جدیّت له غیر آذربایجانلی اوغلانلار ایچینده اوزلرینه حیات یولداشی سئچیرلر. اونلاری که بونا دا کفایت ایله میب اوز آنا دیللرین اوز اوشاقلارینا اویرتمه دن اونلارا باشقا  دیلینده لایلا دئیب و اوز اوشاقلارین آنا دیللری نئغیل لر، بایاتیلار، لایلالار دان اوزاق ساخلایللار. اونلار کی اوشاقلاریلا بویوک آتا و آنالاری آراسیندا اوجا دانیشا بیلممک لیخ  دیواری یاراداراخ، نسیل لر اراسینداکی ارتباطی کسیرلر. اونلار کی اوشاقلاری اوز مدنیت و وارلیق لاریندان آیری ایله یب و نه فقط باشقا بیر دیلین وارلیقی ایچینده بویودورلر، بلکه اونلار ضد تورک دب لری اویردیب و تورک اولماغی اسگیک اولماغ اویردیلرلر، اوزلری ده بو خسته لیغه دچار اولوبلار کی تورکی اسگیک بیلیب و اوزلرین غیر تورک ایچینده یوکسلیب و بویوک رتبه لره نائل اولماقدا گورورلر.

بو خسته لیغه دچار اولانلار، چوخ زامان، او بیری مدنیت لر ایچینده یوخ اولوب و آرادان گئدیب و همیشه لیق اولاراق اوز اصیل وارلیقلارین دانیب و بیر آر و ننگ کیمی اوز اصیل وارلیق لارین اوزلریله داشیب و اونو دانماغا چالیشیللار. او بیری طرفدن بیر آیری عده سی ده همیشه سرگردان اولاراق اوز اصیل وارلیق لارین هر زمان دانیب و چتین اوز نظرلرینه ایده آل اولان یاشامدا دوزگون یئرلرین تاپا بیلمیرلر. بو سرگردانلیق دا خانواده لر داغیلماسینا سبب اولوب و اونلاری خصوصا خارجه اولکه لرینده چوخلو عرصه لرده دالیا سالیب و اونلارا بویوک ضربه لر وورورلار. چوخلاری اولزین ایتیریب و تاپماق یولوندان چالیشمالاریندا عیرنج و یونگول ایشلره ال وورمالارینا انسان شاهد اولا بیلیر.

بو خسته لیغی جامعه ده اولان اقتصادی فساد، خانملارا ایکی قاتلی تبعیض بیر طرفدن، و اونلارین قیراغیندا خانملارین بیربیرلریله  گوز گوز ایله رقابت ایله مه دب و سنت لری و اجتماعی محرومیت و اسگیک لیخلرین اوستونه اورتمغه چالیشمالارین او بیری طرفدن بیر بیرین قیراغینا قویاندا، عمومیت ده بیر شرایط یارانیر کی نه فقط عمومیت ده آذربایجانداکی اوغلانلار ، عموم  ایراندان قاچان اوغلانلاریلا برابر ایراندان چیخیب و خارجه اولکه لرینده اوزلرینه حیات یولداشی و تای آختارماغا چالیشیلار. اونلار بئله بیر حیات یولداشلارین آختاریللار کی آزاده اولوب، بوتون سئوگی له اوز حیاتلارینا مثبت باخیشلا یاناشسینلار. اونلار بیر حیات یولداشی آختاریرلار کی بوتون جامعه ده اولان  محرومیت، شرعی  دب لریندن اوزاق اولوب و آزاد و برابر یاشاماغی تمثیل ایلیه بیلسینلر. اونلار بئله بیر حیات یولداشی آختاریرلار کی بوتون حیات عرصه لرینده اوغلان لاریلا چین چینه برابر چالیشیب و برابر یاشایا بیلسینلار. ایران و آذربایجان قیزلاری ایستر ایسته مز، شرع و سنّت یارادان محرمیت لر دب لری، فرهنگ و کولتورلری و سنت لرین قاباغیندا اوزلرین محدود و ال باغلی گورورب و بو دب لری بیر عمومی سنت اولاراق رعایت ایله مخ لرینه مجبور اولوب و بئله بیر آغیر کولگه کیمی باسقی آلتیندا قرار تاپمیشلار. اونلار بئله بیر باسقی آلیندا اولدوق لاریلا اوزلرین مجبور گوردوق لرینه خاطر، آزاد داورانیشلارین محدود شکیلده گیزلین ده گوروزب و اوزلرین دالیدا ساخلاماق لارینا خاطر، فاصله لری اوغلان لاردان اوزاق اولماقدادیر. بو مساله باعث اولور تا اوغلانلار غیر تورک قیزلاری و قیزلار دا آرتیق راق غیر تورک اوغلان لارین اوزلرینه حیات یولداشی سئچمغی داها مناسب گوروب و بعضی لری باجاریلی و بعضی لری غیر موفق و بعضی لری بیر افتضاح کمدی فورمی یاشاماغا دوام وئرسینلر.

دنیز ایشچی   19-07-2016