Jan 2, 2021

پایان جنگ قره باغ، و طرح پلاتفرم ششگانه منطقه ای

علی قره جه لو
جشن پیروزی آذربایجان پس از آزادی مناطق اشغالی و متعاقب آن، طرح برنامه "پلاتفرم ششگانه منطقه ایی" از طرف الهام علی اوف، در واقع نقشه راه تداوم صلح پایدار با مشارکت کشورهای منطقه بود، که میبایستی در مرکز توجهات قرار می گرفت. در چهارچوب این طرح که در صورت عملی شدن می تواند سرنوشت منطقه را به سود کشورهای منطقه تغییر دهد، کشورهای روسیه، ایران، ترکیه، آذربایجان، گرجستان، و "در صورت توافق" حتی ارمنستان، مشروط به دست کشیدن از ادعاهای ارضی خود بر خاک کشورهای همسایه، می توانند دست بدست هم داده و همکاری کنند. عملی شدن این طرح در گام اول بمعنی کنار گذاشتن کشورهای فرا منطقه ایی و در راس آنها آمریکا و فرانسه از دخالت و فتنه گری در منطقه است.  علی اوف اضافه کرد که ترکیه و روسیه قبلا با تاسیس چنین پلاتفرمی موافقت کرده اند.   تاسیس چنین پلاتفرمی نه تنها به تقویت و تحکیم روابط اقتصادی بلکه برای حل مشکلات و بحران های منطقه ای، و برطرف کردن تهدیدهای امنیتی بسیار مهم بوده، و درعین حال می تواند "فورمات آستانا" را نیز یک قدم بیشتر ارتقاء دهد. 
پلاتفرم ششگانه ی منطقه ای، که در باکو اعلام شد، در همه جهان انعکاس یافت و موجب هیجان در ترکیه، روسیه و آذربایجان گردید، ولی در ایران شنیده نشد، حتی یک سطرهم در باره آن نوشته نشد!  زیرا، افکارعمومی ایران، مشغول جنجال شعرارس بود.  (1) در حالی که ایران، که سالهاست زیر فشار سیاسی و تحریم های اقتصادی آمریکا و متحدین اش قرار دارد، بیشتر از همه به پلاتفرم هایی از این قبیل نیاز دارد.  فرصت هایی که چنین پلاتفرم هایی در اختیار کشورهای منطقه، بویژه ایران قرار می دهند، می تواند همکاری و اتحاد کشورهای منطقه را تامین، و تحریم ها و تحمیلات آمریکا و متحدین اش را نیز خنثی کند.  آن چه آشکار است، محافل و جریانات معینی در ایران، تحت نام "دفاع از ایران"، ولی در جهت مقاصد خاصی، به گفتمان نفرت علیه ترکیه دامن زدند.  آیا هدف نفرت پراکنی این جریانات، منزوی کردن هرچه بیشتر ایران، و قطع ارتباطات و همکاری های ایران با همسایگان اش، برای  بستن راه های تنفس و خفه کردن ایران نیست؟  آنهم در شرایطی که هواپیماهای بمب افکن آمریکا با بمب های اتمی تاکتیکی بر فراز خاک ایران در پروازند، و زیر دریایی های اسرائیل در خلیج فارس جولان داده، و دنبال بهانه اند. (2)
 دولت مردان ترکیه، علیه جوی که در ایران در مورد شعر خوانی اردوغان دامن زده شد عکس العمل نشان دادند. ولی عکس العمل خویشتندارانه، و دیپلماتیک. "عمر چلیک" سخنگوی حکومت ترکیه در این زمینه اظهار داشت:  "سیاست مداران ایرانی در رابطه با رئیس جمهور ترکیه که همیشه ایران را یک کشور دوست و برادر تلقی کرده است، تا آنجا پیش رفتند که با گم کردن قطب نمای خود، دشمنان و دوستان خود را قاطی کردند.  آنهایی که به رئیس جمهور ترکیه حمله می کنند در واقع دشمنان کشور خود را خوشحال می کنند.  نباید فراموش کرد که در موضوع فعالیت های اتمی که ایران مورد بیعدالتی قرار گرفت، دو کشوری که با ایران موافقت نامه امضاء کردند، ترکیه و برزیل بودند.  امروز، روز آزادی سرزمین های اشغالی برادران آذربایجانی مان است، روز همبستگی و شرکت در این شادی است.  آنهایی که از این موضوع ناراحت اند، ذهن معلول خود را به نمایش می گذارند.  رئیس جمهور ترکیه دوست زمان های سخت ایران است".  
"مولود چاووش اوغلو"، وزیر امورخارجه ترکیه، در این خصوص اظهار داشت:  "در دورانی که همه به ایران پشت کرده اند، ترکیه همیشه در کنار ایران بود. این حقیقت فراموش شد و بیانات سنگینی علیه ترکیه به زبان آورده شد که ما را ناامید کرد.  در حالی که کانالهای رسمی و دیپلماتیک در این مواقع وجود دارند،  این موضع گیری ها نمی تواند قابل قبول باشد".
"دوغو پرینچک" رهبر حزب وطن، که در سمت دادن به سیاست خارجی ترکیه نقش بسیار مهمی بازی می کند، در خصوص کمپین تبلیغاتی علیه ترکیه در ایران نوشت:  "به مسئله از منظر تهدیدهایی که از طرف آمریکا - اسرائیل متوجه ترکیه است باید نگاه کرد. اسرائیل تحت نام کردستان، در پشت تاسیس "پروژه کردستان بزرگ" یعنی اسرائیل دوم است.  آمریکا و اسرائیل دراین مورد همدست و همگام هستند.  آنها در شمال عراق و سوریه از پ - ک - ک حمایت و آنرا تجهیز، تعلیم، و تغذیه می کنند.  بعلاوه در دریای مدیترانه نیز با مانورهای دریایی مانند  Nemesis و Noble Dina  لوله های توپ خود را به سمت ترکیه نشانه گرفته اند.  ولی عده ای در این میان به صحنه آمده و ادعا می کنند که ترکیه {علیه ایران} به اسرائیل نزدیک می شود!  آیا در چنین شرایطی امکان نزدیکی ترکیه و اسرائیل وجود دارد؟  این مسئله نمی تواند واقعیت داشته باشد.  ولی روابط دیپلماتیک مسئله دیگری است.  یک کشور حتی با کشور دشمن خود نیز می تواند روابط دیپلماتیک داشته باشد.  روابط ترکیه و ایران آنقدر محکم است که با چنین تحریکاتی خدشه برندارد.  آخرین تشبثات آمریکا در منطقه نیز با شکست روبرو خواهد شد.  از آسیای غربی تا چین "اتحاد آسیا" درحال شکل گیری است.  این اتحاد، اتحادی مستحکم و استراتژیک است.  مدت های طولانی است که ترکیه در مقابل فشارهای آمریکا علیه ایران، به نفع همسایه خود موضع گیری می کند.  بین ایران و ترکیه، هیچ مسئله و مشکلی وجود ندارد، بلکه اتحاد و همکاری دو کشور، تضمینی در برابر طرح اسرائیل دوم اسرائیل و آمریکا و در مقابل هر نوع سیاست تهاجمی آنهاست.  دوستی ترکیه و ایران آنقدر مستحکم است که با فتنه های جبهه ی آتلانتیک بهم نخواهد خورد.  کسی دچار تردید نشود.  این فتنه خنثی خواهد شد و برادری و اتحاد دو کشور نیز مستحکم تر خواهد گردید".
از طرف دیگر، در ایران نیزعکس العمل مداراجویانه ای علیه جو احساساتی عوامفریبانه ائی که دامن زده شده بود آغازگردید.  "محمد حسین فرهنگی" سخنگوی هیئت رئیسه مجلس، در انتقاد از سخنان عده ای از نمایندگان مجلس که در مقابل شعرخوانی اردوغان عکس العمل تند نشان داده بودند،  گفت: "امروز از کرسی مجلس بیانات غریبی شد که موجب تعجب ما گردید.  دشمن در پی تفرقه بین دو کشور مسلمان است.  بعنوان کشورهای همسایه نباید چنین اجازه ای به آنها بدهیم.  ایران و ترکیه کشورهای قدرتمند منطقه هستند و در صورت همکاری، توطئه های دشمن مطلقا با شکست روبرو خواهد شد.  همه را به قبول اشتباهات خود دعوت می کنیم".  همچنین، "محمدرضا رهردوندی" رئیس کمیسیون صنایع اطاق بازرگانی تهران گفت:  "ترکیه برای ما کریدور جهان است. ترانزیت های ما، ارتباطات ما با دنیا همه از طریق ترکیه انجام می گیرد.  بخاطر یک شعری که خوانده شده شور نگیریم.  در رابطه با ترکیه خیلی باید ظریف برخورد کنیم".
"محمد فرازمند" سفیر ایران در ترکیه نیز طی مصاحبه ای با روزنامه "آیدینلیک" ترکیه، گفت، "سؤتفاهم بین ترکیه و ایران برطرف شد".{اشاره به گفتگوی تلفنی ظریف با چاووش اوغلو}  او اضافه کرد، آمریکا و اسرائیل برای تحکیم هژمونی خود در منطقه، می خواهند روابط ما را بهم بزنند، ولی نتوانستند و نخواهند توانست. ... دشمنان ایران و ترکیه مشترک اند، ایران پیشنهاد پلاتفرم ششگانه منطقه ای را مورد مطالعه قرار خواهد داد.  قبل از آتش بس ما نیز پیشنهاد مشابهی داشتیم.  مسائل منطقه ای تنها با همکاری کشورهای منطقه می تواند حل شود.  واقعیت این است که در سوریه برای غلبه بر این همه پیچیدگی ها، تنها آلترناتیو "مکانیسم آستانا" بود.  این قدم برداشته شد و دستاوردهای بزرگی بدست آمد.  از طرف دیگر پروسه سیاسی در سایه این مکانیسم پیش میرود. در موفقیت این مکانیسم همکاری دو کشور قدرتمند منطقه ترکیه و ایران مؤثر بود و وجود روسیه نیز تاثیر بزرگی داشت.    از تمامیت ارضی سوریه همه کشورهای منطقه حمایت می کنند.  تنها آمریکاست که تلاش دارد سوریه را تجزیه کند، ولی کشورهای منطقه اجازه نخواهند داد.  چنین مکانیزم موفقی را در بحران های مشابه نیز میتوان استفاده کرد.  بعنوان مثال در منطقه قفقاز چنین مکانیزمی را می شود سازماندهی کرد.  قفقاز، تنها صحنه رقابت سیاسی نیست.  این منطقه دارای فرصت های زیاد اقتصادی، انرژی، لجیستیک .. است که در صورت همکاری همه از آن سود خواهند برد".  (3)
تحولات جنگ قره باغ، بعد از آتش بس
الهام علی اوف، بعد از پیروزی در جنگ قره باغ خطاب به ملت آذربایجان گفت:  "دشمن را از خاک مان بیرون راندیم، و واقعیتی را به وجود آوردیم.  همه این واقعیت را قبول خواهند کرد.  امروز آنهایی که در قره باغ زندگی می کنند، شهروند آذربایجان اند.   آنها خواهند دید که زندگی در چارچوب دولت آذربایجان بهتر خواهد بود".
بعد از پیروزی آذربایجان در جنگ، نمایندگان "سازمان امنیت  و همکاری اروپا"  (OSCE)  Stehpane Vistonti  (فرانسه)، Andrew Schofer (آمریکا)، و نماینده ویژه سازمان Andrej Kasprzyk به آذربایجان رفتند.   علی اوف، به هنگام قبول رؤسای گروه مینسک گفت:  "این مسئله را یکبار دیگر در مقابل دوربین ها می گویم.  من گروه مینسک را دعوت نکردم، ولی به من گفتند که این گروه قصد آمدن به آذربایجان را دارد و من اعتراض نکردم.  شاید آنها حرفی برای گفتن دارند.  اگر آنچه را که می خواهند بگویند، در مقابل دوربین ها بگویند، بفرمایند.  اگر نمی خواهند، گفتم برگردند.  این انتخاب آنهاست، گوشم با آنهاست".
اتحاد ترک - روس، نقش موثری در جنگ و حل مسئله قره باغ بازی کرد.  طرح های آمریکا، فرانسه .. در قفقاز که از طریق حکومت پاشینیان پیش برده می شد، خنثی شد.  این واقعیت را  Josep Borrell  نماینده عالی "روابط خارجی و سیاست امنیتی" اتحادیه اروپا نیز مجبور به  اقرار شد: 
"در اختلافاتی مانند قره باغ کوهستانی، لیبی، سوریه، ما شاهد "آستانائی کردن" اختلافات منطقه ای هستیم.  این مسئله به نفع روسیه و ترکیه است، و سبب کنار گذاشتن اروپا از حل مناقشات منطقه ای خواهد شد"!  اروپا و آمریکا، که 30 سال از حل عادلانه مسئله قره باغ عاجز بودند، و یا بهتر بگوئیم حل عادلانه مسئله قره باغ را به نفع خود نمی دیدند، اکنون، از اینکه عملا از پروسه "میانجیگری" کنار گذاشته شده اند، شکایت می کنند، و قادر به هضم واقعیت نیستند.   بی جهت نیست که مجلس نمایندگان و مجلس سنای فرانسه با عجله لایحه ای مبنی بر برسمیت شناختن قره باغ کوهستانی را تصویب کردند!  (4)  
در این میان، ایران با دفاع سی ساله خود از ارمنستان، "سهم" خود از شکست را بدست آورد.  سیاست گذاران مدعی رهبری جهان اسلام از آغاز اشغال سرزمین های آذربایجانِ مسلمان، طرفِ متجاوزین غیر مسلمان را گرفتند.  اعتراضات وجدان های بیدار را نشنیدند. احساسات ملی ترک های ایران را بهیچ شمرده، بر این سیاست ضد ملی و ارتجاعی خود پافشاری کردند.  در جریان جنگ اخیر شاهد تغییر این مواضع بودیم.  قسما ً بخاطر روند عمومی جنگ که هر روز بنفع آذربایجان در حال تکامل بود و بخشا ً بدلیل حمایت سراسری ترک های ایران از آذربایجان که ماهیتا ً قیام برعلیه سیاست سی ساله جمهوری اسلامی بود.  آیا این تغییر موضع را میتوان درس گرفتن از گذشته تعبیر کرد؟  امیدواریم چنین باشد.  چرا که  پیروزی ارتش آذربایجان و امضای توافقنامه سه جانبه آتش بس توسط رهبران روسیه، آذربایجان و ارمنستان در روز بیستم آبان ماه به معنی پایان کار نبوده، بلکه بمعنی برسمیت شناخته شدن توازن قوای موجودِ امروز می باشد. این توازن میتواند در صورت عدم درک درست  شرایط جهانی و منطقه ائی و اشتباه محاسبه بهم خورده و دور تسلسل باطل جنگ ادامه پیدا کند. از این منظر پیشنهاد "پلاتفرم ششگانه منطقه ائی" باید، بدون فرصت دادن به عوامفریبی ها و هوچیگری های رایج، بعنوان آلترناتیو جدی حل بحرانها و اختلافات منطقه ائی با مشارکت کشورهای ذینفع  منطقه، در دستور کار کشور قرار گیرد.
توضیحات:
(1)  جریاناتی که  با شروع  جنگ برای آزاد سازی مناطق اشغالی  با حربه "بی طرفی" و اتخاذ مواضع "بشردوستانه"، "ضد جنگ و طرفداری از صلح" که همگی در خدمت طرفداری موذیانه و ریاکارانه از ادامه اشغال خاک آذربایجان توسط ارمنستان بود، بمیدان آمده بودند، با پیشروی ارتش آذربایجان و آغاز آزاد سازی مناطق، بدروغ های "انتقال تکفیری ها از سوریه به مناطق جنگی"،  "نزدیک شدن داعشی ها بمرزهای ایران" و "برنامه های نئو عثمانی ترکیه" متوسل شدند.  با تسلیم شدن کامل ارمنستان و آزادی مناطق اشغالی وارد مرحله آماده باش کامل گردیدند، تا درفرصت مناسب مقابل برنامه هایی که در جهت تثبیت  پیروزی نظامی آذربایجان و حفظ، تحکیم و تداوم صلح پایدار مبنی بر احترام بحاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشور ها ارایه میشود، وارد عمل شوند.
 سخنرانی اردوغان رئیس جمهور ترکیه در جشن پیروزی آذربایجان و خواندن دو بیت شعر "آراز آراز"، شعری که پای ثابت نوای "عاشیق" های آذربایجان و ترنم لالایی مادران آذربایجانی در دو سوی ارس، بعنوان نماد فراق و حسرت جدایی است، این فرصت را فراهم کرد. این دو بیتی  عمدتاً از طرف افرادی که از وجود ادبیاتی با عنوان "نیسگیل ادبیاتی " ،  "ادبیات حسرت" در آذربایجان و جایگاه "آراز" دراین ادبیات بی خبرند، به ضدیت با ایران تفسیر و "دخالت در امور داخلی ایران" و "تجزیه طلبی" تلقی شد و خون ها را به "جوش" آورد، تا جایی که بقولی گویا جنگ "چالدران" دیگری در راه است!  از جناح های مختلف حکومتی و مخالفین داخل نظام گرفته تا اپوزسیون داخل و خارج کشور از نوع "مذهبی"، "ملی" و ""سکولار" آن وارد میدان شده و باعث تنش در روابط ایران و ترکیه گردیدند. در این میان معدود صدا ی منطقی و مسئول نیز در هیاهوی پوچ آنان گم شد.
 شعری بلند بالا با عنوان "متن کامل ترکی و ترجمه فارسی آن که اردوغان بخشی از آن را بصورت ناقص خواند" شبکه های اجتماعی را در نوردید و به اشتراک گذاشته شد. هیچکدام از به  اشتراک گذاران متوجه نشدند و یا نخواستند متوجه بشوند که شعر مذکور اصلا در این "متن کامل" وجود ندارد و "متن کامل" در مورد جنگهای ایران و روس و جدایی هفده ولایت از ایران است!  به هوچی گری و فریاد های "وا ایرانای" کاسبان میلیارد دلاری تحریم و نوچه هایشان خرجی نیست.  اما در این میان طرز برخورد و نوع موضعگیری آقای ظریف، وزیر امور خارجه ایران و نیز سایت پیک نت که در مجموع سایتی مترقی است، حقیقتا شرم آور بود.  آقای ظریف بجای استفاده از کانالهای رسمی و دیپلماتیک برای اعتراض، بلافاصله بعد از سخنرانی آقای اردوغان  دست به تویئت میشوند، {شاید برای جلوگیری از اتلاف وقت و عقب نماندن از قافله} و با ادبیاتی قهوه خانه ائی می نویسند : "به اردوغان نگفته بودند شعری که به غلط در باکو خواند مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادریشان ایران است!  آیا او نفهمید که علیه حاکمیت جمهوری آذربایجان سخن گفته است؟ هیچکس نمی‌تواند در باره آذربایجان عزیز ما صحبت کند."
اگر منظور از " آذربایجان عزیز ما" جمهوری آذربایجان است، که ظاهرا چنین می باشد، باید از ایشان پرسید در مراسمی که رئیس جمهور و تمامی مقامات جمهوری آذربایجان حضور دارند وظیفه دفاع از حاکمیت جمهوری آذربایجان را چه کسی به ایشان محول کرده است.  و چرا از این تذکرات به مقامات ارمنستان اشغالگر داده نشده است.  آنهم نه بخاطر شعر خوانی در جشن پیروزی آذربایجان، بلکه به جهت قتل عام مردم بیگناه، آواره کردن نزدیک به یک میلیون انسان و اشغال سرزمین و خانه و کاشانه آنان بمدت سی سال! 
احتمالاً  توئیت آقای ظریف برای  تحریک احساسات مردم، برای متهم نشدن از طرف رقبای داخلی به بی عملی و معطوف به کشمکش های داخلی بود.  لذا، در کمتر از چند روز به این نتیجه رسید که سؤ تفاهمی روی داده است، وغائله، به همان سرعتی که آغاز شده بود، فروکش کرد!  
سایت پیک نت که بیانیه امام جمعه های تبریز، ارومیه، زنجان و اردبیل مبنی بر تعلق قره باغ به آذربایجان و اشغال آن توسط ارمنستان و لزوم بازگشت آن به آذربایجان را حمایت از ترکیه و آذربایجان برای تصرف قره باغ (و نه برای آزاد سازی آن) ارزیابی کرده و آنرا بیانیه آب نکشیده و دسته گلی که امام جمعه ها آب داده اند قلمداد کرده بود، فرصت را مغتنم شمرده و وارد میدان شد. آنان که پیروزی آذربایجان بر اشغالگران را هرگز نتوانستند هضم کنند، با فروکش کردن "طوفان توئیتری" شعر خوانی اردوغان، صرفا ًبرای گرم نگه داشتن تنور ضد اردوغانی، تا آنجا پیش رفتند که در 25 آذرماه  در مورد اردوغان نوشتند:  "هم شعر خوانی اش بیجا بود و هم اسب سواری اش" و با چاپ عکس لحظه ی از اسب افتادن اردوغان که مربوط به سال 2003 در مزرعه ائی نزدیک استانبول بوده و قیافیه اردوغان 17 سال پیش با قیافیه امروزش کاملا متفاوت است، نوشتند: "میگویند این اسب سواری نا کام در باکو انجام گرفته است".  اگر غرض و مرضی در کار نبود چه الزامی به نشر این "خبرِ" 17 ساله بود.  می شد با یک جستجوی چند ثانیه ائی در گوگل جزئیات خبر را ببینند و برای جا انداختن خبر دروغ مجبور نباشند بنویسند: "میگویند این اسب سواری نا کام در باکو انجام گرفته است".  مستند کردن خبر به "میگویند" منبعی مجهول، برای هر روزنامه نگاری مایه شرمساری است.  مگر اینکه بی اعتبار کردن "سوژه " آنقدر اهمیت داشته باشد که به رسوائی اش بیارزد.

(2)  ترکیه، طرفدار عملی شدن "پلاتفرم ششگانه ی منطقه ای" است.  از این منظر نمی تواند نیت سؤئی نسبت به ایران داشته باشد، چنانکه تاکنون وقعی به تحریم ها علیه ایران نگذاشته و همچنان روابط تجاری و اقتصادی خود را با ایران ادامه داده است.  امروز، راههای ترانزیت، حمل و نقل، ارتباطات بانکی ... ایران همه از طریق ترکیه انجام می گیرد.  زندانی شدن رئیس "بانک خلق"  Halk Bank به جرم زیرپا گذاشتن تحریم ها علیه ایران در آمریکا، تاوانی است که ترکیه در رابطه با ایران پرداخت.  ولی در ایران، محافل و جریانات معینی با هدف های مشخص در جهت بهم زدن دوستی و همکاری دو کشور، کلی دروغ تحویل افکار عمومی ایران دادند.  از جمله اینکه ترکیه به اسرائیل نزدیک می شود!  (چنین محافلی نه تنها در ترکیه هم وجود دارند، بلکه وظایف محوله را در هر فرصتی که بدست آورند نیز اجرا می کنند).  در حالی که رئیس موساد Yossi Cohenعلنا گفته است که "برای اسرائیل، ترکیه تهدید بزرگ تری از ایران است".  بعلاوه، در گزارش مفصل "انستیتوی اورشلیم برای استراتژی و امنیت"  The Jerusalem Institute for Strategy and Security که درباره ترکیه منتشر شد نیز، صریحا به این موضوع اشاره شده است که ترکیه هدف شماره یک اسرائیل است.  
(3)  پلاتفرم ششگانه ی منطقه ای، موجب بحث های زیادی در محافل مختلف کشورهای روسیه، آذربایجان و ترکیه گردید. بعنوان نمونه، پروفسور دکتر "امین گورسس" Emin Gurses استاد روابط بین الملل دانشگاه "ساکاریا" در مصاحبه در این خصوص اظهار داشت:  "پیشنهاد روسیه این است که ارمنستان باید از تاثیر و کنترل دیاسپورای ارمنی خارج شود.  هم آنکارا و هم مسکو بر این نظرند که منزوی کردن ایروان از منطقه {پلاتفرم ششگانه ی منطقه ای} به معنی ادامه سنگینی تاثیر سیاست واشنگتن از طربق دیاسپورای ارمنی  بر ارمنستان خواهد بود، که در این صورت درگیری ها می تواند دوباره آغاز گردد.  زیرا، با افزایش تنش، واشنگتن روی مداخله حساب باز خواهد کرد.  ولی اگر صلح برقرار شود، محاصره روسیه از جنوب با شکست روبرو می شود.  مسکو مانند دوران جنگ سرد، تلاس می کند مانع محاصر روسیه شود.  {از غرب بیلوروس، از جنوب اوکرائین، در قفقاز از طریق گرجستان و ارمنستان}  در واقع، بیطرفی روسیه در جنگ قره باغ و باز کردن فضا برای ترکیه، سیاستی است که روسیه علیه توسعه طلبی ِآمریکا - اروپا اتخاذ کرد.  روسیه، روابط اروپا - آمریکا - ترکیه را بسیار خوب و بدرستی می خواند.  حضور روسیه در دهلیز لاچین و دهلیز نخجوان، ابتکار روسیه را تقویت کرده است.  ولی از طرف دیگر، در رابطه با  جمهوری های آسیای میانه، در دیگری بر روی ترکیه گشوده است. در آنجا هم، همکاری دو کشور شرط  ضروری است". 
(4)  وزیر خارجه فرانسه Le Drian Jean-Yves در عکس العمل به لایحه ارائه شده به مجلس فرانسه گفت:  " حتی دوستان ارمنی مان این را از ما مطالبه نمی کنند.  اگر چنین تصمیمی گرفته شود، ما با دست خود، خود را از  گروه مینسک خارج، و از نقش میانجیگری کناره گیری خواهیم کرد".  
 https://www.yenisafak.com/yazarlar/nedretersanel/altili-2057039
https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/altili-platformu-yillar-once-hangi-ulke-onermisti-1798125
https://www.milliyet.com.tr/siyaset/son-dakika-turkiye-ve-azerbaycan-arasinda-anlasmalar-imzalar-atildi-6376598
https://aydinlik.com.tr/uzmanlar-kafkasya-daki-is-birligi-onerisini-degerlendirdi-altili-ittifak-baris-ve-kalkinma-saglar-226273#1
https://aydinlik.com.tr/haber/asil-gundem-siir-degil-altili-bolgesel-ittifak-225827-2
https://aydinlik.com.tr/haber/iran-buyukelcisi-muhammed-ferazmend-aydinlik-a-konustu-dostlugumuzu-bozamayacaklar-226009
https://21yyte.org/tr/israil/i-srail-turkiye-i-liskilerinin-degerlendirilmesi
https://21yyte.org/tr/israil/israilin-suriye-politikasi-isid-ve-kurtler
https://jiss.org.il/en/inbar-lerman-yanarocak-turkey-as-a-major-challenge-for-israel-and-its-neighbors
https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/guneri-civaoglu/turkiye- irandan-da-buyuk-tehdit-6315462
https://www.aydinlik.com.tr/haber/israil-den-21-yuzyil-raporu-en-buyuk-engel-turkiye-218881-1

علی قره جه لو   
31 دسامبر 2020


No comments: