Sep 17, 2017

قيسا يازى لار

معصومه قربانى


آزادليق
اوخول دا اويرتمن، آزادليغين معنى سين سوروشدو؟
منيسه جواب وئرديم،
حيقارت، ايشكنجه، زندان و اولوم.
اويرتمن اوزومه باخدى و جواب لاريمين دوغرو اولماديغين سويله دى،
منيسه گوز ياشلاريما حاكيم اولاماديم.

دوغوم گونو مكتوبو
دوغوم گونونده پاى اولسون بير پارچا كاغيذ اوسته بير شعر يازديم اونا گوندرديم،
اويسا، كاغيذين داليندا بو جوابى يازميشدى:
شعرينى اوخودوم، گوزلدير، اما چوركيم يوخدور، عاجيخميشام ،
نه اولاردى دوغوم گونو مكتوبونون يانيندا بير پارچادا چورك گوندرسه دين.

نه ايتيريبسن؟
دوغرونو آختارسان تاپارسان، دئيلر.
دوغرونو ائتميب تا كى اونو تاپاسان،
او هر زامان گوز قاباغيندا.
فقط گوزونو آچيب و اونا باخماغا جيسارتين اولاجاق.

خيال توخوماق.
يازيلاريندا رئاليته يوخدو دئيرلر،
خياليندا توخويوب و يازيب دئيرلر.
دوغرو دئيرلر؟
؛ يوخ، او اوشاقليقدا دا  خيالارينا جوما بيلميردى،
ساده جه تب واريدى، بو قدر.

فايدالى يازار.
او فايدالى يازار دئيل؛
يازيغ يئتيم بويوب، آنا و آتاسى  اولمويوب كى اونا حتى قولاق آساماغ اورگدسينلر.

چوخ دانيشان آدام.
او دانيشانلارى گورنده اوتانير كى او دانيشمياندا دئسينلر اونون دانيشيغا سوزو يوخدو، اونا گوره گوزون يومور و  آغزينا گلنى دانيشير.
آغيلى؛
يوخ جانيم هيچ او عاغلسيزدا دگيل.

سفر.
سفرده و يولدا  يولداشينى تانيرسان دئيرلر!
اما تانيماميش آداملا يولا چيخماق آغليدان دى؟ چوخ گئج اولماز؟

بويوك لوخ!
بويوك لوق تقوايادير دئيرلر؛ گئرى قالميش توپلوملارين بيرينجى نشانه سى!

سئودا.
اوزونو قوربانليق وئرمك حيسى دير سئودا، عاشيق اولان هئچ زاد گورمز: او فقط گؤرونمَك ايستر.

آزادليق.
ساده جه قوشولار ياديما توشور بونو ائشيدنده، بيرده ده بئش ياشيندا اوشاقلار: بونلارى خاطيرلاماق ياشاماغا يئترلى دييل؟

نفرت.
دوشوندوغومده حسابلاييرام كى عمور نه قدر قيسادير! بو قيسا عمرون بير حيسه سين ده نيفرته آييرسان، زامانين قورتولار، نه اولورسا آلما قوطوسوندا قوخوق آلما ساغ آلمانى دا قوخودار.

ذاتى ديلنچى:
بير تومانى بير تومانين اوستونه قويسان ايكى تومان اولار.

صداقت.
قديم ائويليليق لرده دانيشيق آدلى بير مراسيم اولاردى، چوخ زامان كبين، باشليق و يا بير ميثقال قيزيل اوستونده ائولنمك قرارى پوزولاردى. او زامان دئيرديلر: معاميله ميز توتمادى!

پاخيليق.
او چوخ متواضع بير اينسان دير، كيمسه نين پاخليغين ائلمَز و اَليندن گلن ايشى ميلتدن ايسيرگه مز. او خالقين شادليغيندا مأتم توتماز، او فقط تانرى يا پاخيليق ائدير.

پاخيليق.
ياش تانيماز، جوان و قوجا بيلمز ندير، ميلت كئفين ائللر، پاخيل دا دردين چكر. بير سرى سقراط دئدى: ميلت كئفين چكير من نييه دردين چكيم.
پاخيليق.
مكتب، ايدولوژى و اولكه و پولتيك دعوالارا پاخيليق دان باشلار. شخصى پاخيليق باعيث اولار كى رقيب لر دليك آختاريب چوپ اوزادسينلار. ساواشيلار و مجاديله لر آرخاسيندا بويوك آنلاشمازليخ آختارمايين، كيچيك پاخيليق لار آختاريين: ديقتلى آختارساز بلكه بير شى تاپديز.

پاخيليق

سئوود آغاجين قؤرداخ ايچرى دن يئيب ايچين پوكلديب بوشالدار: بو سبب اولار كى سئوود آغاجى نه قدر ديشارى دان ايستقامتلى و يوغون گورسن سه ده، اما بير يئل اسديغينده همن اييليب و سين سين. قالميش سئويد آغاج اوزرينده هيچ بير ايش گورمك اولماز: اسكى اينسالار حتى قيشدادا سئويد آغاجى يانديرمازديلار، اونلار دئيرديلر كى سئويد آغاجينين ايستيسى غيرتلى اولماز!  قؤرداخ سئويد آغاجين يئديغي كيمى، باشقالارينين باشاريسى پاخيل آدامين ايچين يئيَر: زامان پروسه سينده پاخيل آدام دا مصرف سيز اولار. نيچه دئير كى پاخيل آدام حتى اولادينا دا پاخيليق ائدر.
اوتانماق.
ازيلميش ميلتلر اوتانجاق اولارلار، بو اوتونجاخليقين اوستون اورتمك ايچون چوخلو چابا گوستره لر. چوخلو كيتاب اوخويارلار، چوخلو پول ييغيرلار، مقاما گوره  بير-بيرين كيچينين آلتين دئشرلر. اينسانليغين بيرينجى اصلى: اوزون اولگونان.

اوتانماق .
اوتانان قيز هيچ گوزل اولماز و اوتانان اوغلان زهرمار اولار. اينسانليغين ايكينجى اصلى: آيينه يا باخ، سنده گوزل و شيرين گوزوكه بيلرسن.


اسكيك صيفت اينسان لارين بويوكُلوغو.
چوخ اينسانلارد وارديلار كى رستورانا گئديخلرينده چوخلو پئچته (دستمال كاغذى) يا اوردان بير قاشيق اوغورالار، هتلَ گئديخلرينده حولو و ملافه چالارلار و هتل ده موفته صبحانه دن ناهار-شاملارينى دا تامين ائلييه لر و اوردا اولان صابون و ديش فيرچاسى و شامپودان بير نئچه آى ائو مصرفلرينينى هتل دن چالديغى وسايل لرله تامين ائلرلر. حيساب كيتابلى اولوب و قوناق گلنده، عوضينه قوناق گئديرلر و بير ئيرده چورك يوز تومان اوجوز اولدو، اون مين تومانليق بنزين يانديريب و اوچ ساعات زامان خرجليرلر كى گونون آخرينده  يوز تومان پارا بيريكديرسينلر و بير بويوك جمع ده اوتوراندا سينه لرين صاف لايب و ايفتيخارلى تعريف له سينلر بو شاهكارلارين و البته اوردا اولان آدام لار اونا تاى دا خاطيره لرين تعريف ائديب و هر كس اوز ديلنچى صيفتليغينه ايفتيخار ائديب و بو ايشلرينه ريقابت حالى وئريرلر. نورمالدا اسكى زامانه ده دئيرديلر كى كفن موفته اولدوغوندا، يخيليب اؤلور.  بونلار سفر موفته اولدوزامان آنتاليا و يا  قنارى آدالارينادا گئديب و اوزلرينه خوش كئچيرديرلر يا عينى موفته موقعيت اولدوغو زامان مكه يه گئديب و اوردا نماز قيليب حاجى اولارلار و بو ايش هر زامان عكس حالى تاپا بيلر. چوخونلوغو بويله بير خالقا ماليك اولان بير ميلت آزاد و گليشميش اولماز، ديلنچى صيفت بير ميلت نه فقط گوزل اولماز، حتى پيس ده اولماز، او ساده جه هيچ زاد اولماز! اوزونوزه و دوره لرينيزى  گوز دولاندريب باخين كى  بيز هانسى ميلت ده نيخ و سيز هانسى ميللت ده نسيز؟ آزاد بير ميلت گيبى ياشايا بيلمك ايچون آزادليغ خيصلتلرين ياشاماق لازيم دير، ديلنچى ميللت ديللنچى صيفته ماليك اولدوغو ايچون هر نه يين پولا ساتار! او ديللنچى صيفت اولماسايدى زنجيرده هيچ بير گون ياشارميدى؟


داياز اينسان.
او هر كيمى له اوتوردوغوندا اونو بگنمير، او اورگشميب كى نه وئريب كى نه ايستير؟  او بويله دوشونور كى اينسانلار اونون قدرينى بيلميرلر و بو سبب دن دولايى بير گون اوزوله جخلر كى اونا لازيم اولان حورمتى قويمويوبلار. او اوزون بير زكى اينسان بيلير كى كيمسه اونو كشف ائتميب و بير گون كشف اولدوغون دوشوندوغو  نئشه سى اونو حياتا باغلايير. او كيمسه دن راضى دئيل؛ عائله، يولداشلار، ايش آركادشلارى و توپلومو نه وار اولان گيبى بلكه اوزو ايسته ديغى گيبى و داها آيدين اونون قولوغوندا اولماغين ايستر و بو اولماماغ ايمكانى ايچون هر زامان سيزيلار. اونلارين يانيندا اوتورماق جهنم دير، هر زامان سيزلتى و دونيادان ناراضى چيليغ، هر زامان اوزگه لرى پيس آدام و بونلار ياخچى آدام دير: فقط نگاتيو انرژى بوراخيلار. بونلاردان اوتوردوغوندا دوشونورسن كى نَدَن پس اوزون اولدورمور بو آدام. مثل ده دئيرلر كى بو آدام يارالى بارماخ گيبى سيزيلار!

سايغى.
الف: من نه قدر چابا گوسترم ده كيمسه منه سايغى قويوب ايلگى گوسترمير.
ب: بونا گوره كى اوزون اوزونه سايغى گوستريب، ايلگى قورمورسان.
الف: اوزوم اوزومه نجور سايغى گوستريم او حالدا كى كيمسه منه سايقى گوسترمير؟
ب: سن اوزونه سايغى گوستره بيلميرسن، باشقالارى سنه نجور سايغى قويسونلار؟

سايغى.
آزاد اولان اينسان اونا آشاغيليياجى گوزله باخار، او  او قدر اوزونده جوماق ايستر كى اونا سايقى گويوب يا گويولمويوب فرقينده وارماز.

سايقى لى اينسان:
تانرى ساده جه باغيشلاماق ايستر يونان مولتيف لرين ده وار، او هيچ آلماق ايسته مز. سايقى لى اينسان تانرى گيبى دير او هيچ كيمسه دن ستيغى بكله مز او ساده جه سايغى قويار. او اوزون او قدر بويوك ظن ائدر كى دوشونر او بويوك لوخ ده اينسانا سايغى نه كارينا ديَيَر.

بورج ايستمك.
حتماً اوز حياتينزدا  وَ يا چئورَنيزده شاهيد اولوبسوز كى بيرى- بيريندن پول بورج ايسته ديغى زامان، پول بورج ايستيَن آدام پول يئرينه فقط بوش نصيحت آلير كى نورمالدادا دردينه دئمير. تئودور آدرنو بو مسله اوستونده دئير كى توپلوم دا اولان ايستراكچر لر او قدر اينسانلارى حيس سيز حالا گتيريب كى اينسانلار بير- بيرلَرينه هيچ طورلو سوروملولوك حيس ائتميرلر و بورج وئرمك دن قاچماغ ايچون اوزلرينه ايجازه وئريلر يوخارى دان آشاغى يا باخيب بورج ايستيه نه، هر طورلو فايداسيز نصيحت ائلسينلر: او حالدا كى بورج ايستمك بير اينسانين سون يولودو كى حيات دا اوزون توتماق ايچون اونا اوز گتيريب. يعنى او قاباخجا چوخلاريندان نصيحت ائشيديب و بو نصيحتلر اونون اوزل شرائطه گوره اونا فايداسى اولمويوب كى ايندى اوز غرورون سينديريب و باشقاسيندان بورج ايستير. سوزون قيساسى بورج ايستيَن اينسان نصيحت ايستَمير بلكه او ساده جه پول ايستير، پول بورج وئرمه مك باشقا بير قونودور و هر كس اوز شخصى دورومونا گوره بو قونوندا آزاددير: اما بير عاجيز اينسانا بوش و فايداسيز نصيحت وئرمك اينسانليغا هايكيريدير.  

دوستاق.
هر كس دمير بارماقليقلار داليندا حبسه آتيلير، توپراقين سويوقلوغو قالانلارا تسلى وئرسه ده، دمير بارماقليقلارين سويوق لوغو محبوسا تسلى وئرير. اما منه كيم تسلى وئره جك او حالدا كى اوز محبوسومام؟ او حالدا كى منيم بارماقليق لاريم قيپ-قيرميزى سيجاق دير و اونلاردان ياپيشديغين زامان اَلينى يانديرير! قابيرقالاريم منيم اوريگيمى حبسه ساليب، اونلاردان آزاد اولماق ايستيرم.
هر كس باشقاسيندان قاچماغ ايسترسه، منيسه اوزومَدن قاچماغ ايسترم.
هر كس باشقاسينا آلانيرسا اگر،  منيسه اوزومه آلانيرام.
هر كس باشقاسيندان قورخورسا اگر ، منيسه اوزومَدن قورخورام. هر كس باشقلاريندان قاچسين دييه اوزاقلارا قاچماق ايستَيَيٰر، منده اوزومَدن قاچيب اوز ايچيمده دولانماق ايسترم. هر كس اوز تَكليغينه دوام گتيرميب اوندان قاچماق ايستَيَيٰر ، منيسه تكليغه سارى قاچيرام. دشمنى هر كس باشقاسى گورورسه اگر، منيسه اوزومو دشمن گورورم. هر كس باشقاسيندان آزاد اولماق ايستير، اما من اوزومَدن آزاد اولماق ايستيرم.  

دوستاق:
نه اوخويا بيليرم و نه يازا بيليرم، گونلوم بذ قالاسين ايستير، ولكان گيبى چيرپينان اورگيم بلكه اوردا آزادليغ لذتين آزدا اولسا تامسينا.

دوستاق:
آدام لار وار يانلاريندا اوتوراندا اينسانى ايچريدنن بير غريب داريخما بأسير، سانكى بو آداملار دمير بارماقليقلارى لا سنى بوغماق ايستيرلر.


گونون باشلانيشى!
ودود مؤذن زاده نين سسى له،
اوزئير حاجى بي اوف ون كوراوغلو اوپراسى .
كهليك اوتو چايى،
تَندير چورَكى،
ليقوان پنيرى،
گوزلرى قاماشديران گونش،
بذ قالاسى،
آزادليغ بايراقين أسديرن يئل،
سئوگيليمين محبتلى باخيشى،
سونو ياخچى اولار بو باشلانيشين سانيرام.


دوشمن!
الف: سنين دوشمنين كيمدى؟
ب: ساكت باخيب و باشين قاوزاياراق جواب وئرير: اوزوم.
الف: يوخ بيزيم هر بيريميزين چوخلو دوشمانلاريميز وار، سولار دورو اولماغي لازيم دير، دشمن لرى رسوا ائلمك لازيم دير، گَل اوز دوشمن لريميزى عيان ائديب، اونلارى رسوا ائدك.
ب: دئديم كى منيم باشقا دوشمنيم يوخدور، من اوزومو رسوا ائتملييَم.
الف: يوخ مثلاً بيريميز فدارلچى بيريميز ايستيقلالچى، او بيرى توركچو، بيرى تورانچى و بيريسه آذربايجانچى دير، يا بيرى ساغ و او بيرى سولچودور! بيز اول بير- بيريميزله ساواشيب و سونرا يولا چيخمالييخ، اول سولارى بولانديريب و سونرا دورولدوب و سو ايچمه ليك! اويله دئيل مى!
ب: بيلميرم!
الف: نجور بيلميرسن، بونلارى بيلمه ليسن، دوشمن لرينى تانيمالي سان، دوشمنى نى تانيماسان نجور ساواشاجاخسان؟ ب قهقهه چكيب و آياغا قالخيب و يولا توشوب گئدير! الف دالدان اونون اَليندن ياپيشيب و باغيرير: هارا گئديرسن؟
ب: گئديريم خصميمله ساواشام، گئديرم تك باشيما ايچيمده اولان جهل و پاخيليغى اؤلدورم!
الف: به من نه ايش گوروم؟
ب: سن؟
الف: هه يه من؟
ب: بير متر ايپ آل اوزونو آسگينان و يا دا بئش مرتبه دن يوخارى اينشااطدان اوزونو آشاغى يا آتگينان.
الف: نَدَن؟
ب: چون سنين ايچينده بير روح گورمورَم من، سنين روحون چوخدان اؤلوبدور و سنده قالان بير خسته روح سوز بدن دير. بيليرسن سن نه زامان اؤلوبسن؟
الف: نه زامان؟
ب: او زامان كى اوز جاهيليغينه ايفتيخار ائديب و باشقالارينين باشارى و ذكاسين گوردون و اونلارين پاخيليغيندان اوزون اوز ايچينده روحاً اينتحار ائدين!

اَن بويوك دشمن اوچ كلمه ده: 
جهالت، كوله ليخ و قورخاق ليق.

كوله ليخ نيشانه سى:
ايسلام شخصيت سيز و پرنسيب سيز انسان لارا شخصيت وئريب اما اونلارين اينسانليغين اللريندن آلير. اونلارا ايسلامى كيمليك باغيشلايير اما اونلارين اينسانى و تورك كيمليك لرين اللريندن آلير. بو ايوشدوروجو ماده دن قورتولماق لازيمدير، كوله ليغين اول نيشانه سى ايسلامى قبول ائتمك دير.

كوله ليخ:
سنين جانينا قصد ائْذَن و سنى اينسان يئرينه قويمويان فارس دان عينى دويغودا اولماق دئمك دير. بير ميلت كى دوشمنى له عينى اينام و عينى ديَيَرلرى پايلاشيب و جوشقويا گلير مغلوب اولمايا محكوم دور: آزاد اولماق ايچون ايسلام و عاشورا و اروجلوق ايوشدوروجولاريندان قورتولماق لازيمدير.

آزاد اولماق؛
دَرينه، دَرينه هب دَرينه گئتمَك لازيمدير. سنى دوشمنله عينى سرنويشتى باغليان اينام لارى چولويوب داغيدماخ لازيمدير. او قدر دَرينه گئتمَك لازيمدى كى دا سوي نان- ياغ گيبى سن نه قدر قاريشديرسالار سن اوز-اوزونه آيريلاسان. آشاغى دان شوم لادماق لازيمدير هر  اورتاق ليغى.

اولچولو اولماق

ارسطو اخلاق نظرينده هر ايش و هر شئى اخلاقا ايغون الدوغو زامان اولچولو و يا متعادل حالدا گوردوغون فضيلت لى اينسانا ايغون بيلير. اونون نظرينه گوره اولچولو ايش گورمك و لذت آپارماق عينى ئييب ايچمك كيمى دير، يانى نه قدر چوخ يئمك ضررلى اولسادا، آز يئمك ده او قدر ضررلى دير. سوزون قيساسى هر ايش اول اخلاقا ايغون اولمالى و سونرا او ايش اولچولو يا متعادل  “ temperance “ حالدا گورلمه لى دير. ارسطونون نظرينه گوره ده اُفكَلى يا حيرصلى اولماق دا دا گرك اولچولو اولسان، او نظرينه گوره اولچولو حيرصلى اولماق توپلوم دا اينسانلارا عدالت سَسيزليغه قارشى ساواشماغا جسارت وئرير و يا يانليش و اينسانليغا ايغون اولمويان رفتارلاري مجازات ائتمك ده اينسانا جسارت باغيشلايير . سنكا روم و رواقى فيلسوف لاردان روم بويوك رتبه لى قاضى لريندن اولان قارداشينا كى حريص لى بير اينسان دير و بو حريص لى اولماغين ارسطو پرنسيب لرينه گوره اوز ايشينده يانليش ايش گورن اينسانلارى مجازات ائتمك ده فايدالى گورور بير مكتوب دا ارسطونون نظرين بو بارده رَد ائدير و دئير كى حيرصلى اولماق اينسانليغا اويغون بير رفتار دئيل و هر ايش و ساواش و مجاديله عدالت پرنسيب لرينه ايناناراق حيرص سيز اوز يئرينه يئتيريلمه لى دير. سنكا دئير كى حيرصلى اولما حتى قضاوتده سبب اولور كى قاضى اينسان لاردان اينتقام آلسين، او حالدا كى يانليش ايش گورن نادانليخ سببى ايچون يانليش ايش گوروب و قاضى نين وظيفه سى بودور كى اونو مجازات ائتمكله اونون و توپلومون گلجك يانليش لارين ايصلاح ائتسين، نه اوندان يا توپلومدان اينتقام آلسين و اوزوده بير يانليش اينسان مرتبه سينه سقوط ائتسين. سنكا مثال گتيرير كى سقراط بير گون كوله سينه ( برده) قيزديغيندا اونا دئدى كى : سنى بير گون پَرت و حيرصلى اولماديغيم گون دويه جه يم. سنكا دئير كى حيرصلى اولماق او قدر چتين و اينسانين اخلاقين پوزان دير كى حتى سقراط حيرصلى اولدوغو زامان اوزونه گوُوَنمير.

قاتيل اينسان.
اينسان هر زامان قورخودا ياشايير، سئوديخلرى اونو سئومه سه نه اولاجاق؟ سئوگيليسى باشقاسين سئوسه نجور تحمول ائده جك؟ اينسان سئوديخلرين هر آن ايتيرديغى دوشونجه سى ايضطرابين ياشايير، او هر زامان بو آغرى و كدردن قورتولماق ايچون يا اؤزون و يا سئوديخلرين اؤلدورمك ايستير. 

قورخماق:
هر كس نيفرت ائتيدخلريندن قورخسا، اما من سئوديخلريمدن قورخورام. دوشمنه قارشى هر زامان تئبيرلى اولورام، تك سئوديخلريمدير كى حتى رويالاريم دا دا اونلار قارشى اوزومَدن گوزله ميرم. اونلار منى قورشونلا اؤلدورمغه گرك يوخ، اونلار منى بير گون سئومه سه، اونلار بير گون اورگيمه اوخ كيمى سوزلر آتيب و منه قارشى نيفرت لرين گوسترسه لر: اوندان قورخورام، مين ايلرجه ياشيب تانرى يا قارشى عصيان ائديرديم اگر سئوديخلريمدن قورخماسايديم.

معصومه قربانى  .


 

No comments: