Mar 14, 2013

آیریلیق ماهنی‌سینی کیم و نئجه یاراتدی؟

شاعیرین ال یازماسی
Şairin əl yazması
آيريليق ماهنیسى‌نين شاعيری فرهاد (رجب) ابراهيمی، اوستاد علی سليمى اونون ‏بسته‌کاری‌دیر. اوستاد فرهادین دئدیگینه گؤره بیرینجی دفعه اوستاد سلیمى‌نین حیات یولداشی ‏فاتما خانیم قنادی (وارتوش) اونو تبریز رادیوسوندان ایفا ائدیبدیر- بو ایفا هئچ واخت ‏یاییلماییبدیر.‏

AYRILIQ mahnısını kim və necə yaratdı?

Ayrılıq mahnısının şairi Fərhad (Rəcəb) İbrahimi, Ustad Əli Səlimi ‎onun bəstəkarıdır. Ustad Fərhadın dediyinə görə birinci dəfə Ustad ‎Səliminin həyat yoldaşı Fatma xanım Qənnadi (Vartuş) onu Təbbriz ‎radiosundan ifa edibdir- bu ifa heç vaxt yayılmayıbdır.‎


‏* آيريليق ماهنیسى‌نين شاعيری فرهاد (رجب) ابراهيمی، اوستاد علی سليمى اونون ‏بسته‌کاری‌دیر. اوستاد فرهادین دئدیگینه گؤره بیرینجی دفعه اوستاد سلیمى‌نین حیات یولداشی ‏فاتما خانیم قنادی (وارتوش) اونو تبریز رادیوسوندان ایفا ائدیبدیر- بو ایفا هئچ واخت ‏یاییلماییبدیر. ‏

آشاغیدا وئریلن یازی تبریزده نشر اولونان «اختر» قزئتى‌نین ۱۲ شهریور ۱۳۸۱جی ایل، ۳۰ ‏سئپتامبر ۲۰۰۲ جی ایل نومره‌سیندن گؤتورولموشدور. یازی «۵۰ ایلدن سونرا «آيريليق» ‏شاعيریندن تبریزده تجلیل اولوندو» باشلیغی آلتیندا وئریلمیشدیر. یازانی: ‏

خالید اوروجعلیپور

«آيريليق» ماهنیسى‌ و اونون شاعيری فرهاد

فرهاد ۱۳۱۴-جو گونش ایلینده، اردبیل ماحالى‌نین ساوالان اتگینده نیرین اوزون چمن کؤوشنى‌نین کورابازلی ‏‏(کورعابباسلی) کندینده آنادان اولموش و ساوالانین صفالی اتگى‌نین تاثیری ایله ۱۵ یاشیندان شعر قوشماغا باشلامیشدیر. ‏

فرهاد اللی ایلدیر تهراندا یاشاییر. آنجاق اونون صفالی آنا یوردوندان ایلهام آلیب قوشدوغو شعرله (فارسجا، تورکجه)، ‏ترانه و ماهنی سؤزلری اولموشدور. ‏

اونون قوشدوغو سؤزلره ایندیه‌دک ۱۰۰ دن آرتیق موسیقی یازیلیب. ‏

فرهاد ۱۳۳۵ جی ایلده تهراندا، او زامان ایران رادیوسونون آذربایجان موسیقیسى‌نین رهبر و بسته‌کاری علی آغا سليمى ‏ایله تانیش اولموش و او گوندن اونون قوشدوغو سؤزلری «ماهنی» اولموشدور. ‏

فرهادین ۱۳۳۰ جو ایلین بیر پاییز گئجه‌سینده قوشدوغو «آيريليق» سؤزو ۱۳۳۵ ده اونون بیرینجی ماهنی‌سی ‏اولموشدور. بو ایلده علی آغا سليمى او سؤزلره موسیقی یازیب و ایران رادیوسونون اورکستری ایله ایجرا ائتمیشدیر. ‏

‏«آيريليق» ماهنی‌سی «رشید بهبودوف» تهرانا گلنده اونا تؤحفه وئریلمیشدیر. ‏

رشید بهبودوف بو سفردن قاییدارکن موسکوا شهرینین طیاره مئیدانیندا «تاس» خبر آژان‌سى‌نین موخبیرینه دئمیشدیر: من ‏بو سفرده تکجه ساوئت اتفاقی یوخ، بلکه بوتون دونیا خالقلارینا ایرانین تهران شهریندن بیر یوکسک معنوی سووقات ‏گتیرمیشم. او دا «آيريليق» ماهنی‌سی‌دیر. ‏

ائله دوغروسو دا بئله اولدو. رشید بهبودوف او ماهنینی اوخویوب دونیایا یایدی. ‏

بو ماهنی قیسا زاماندا شرقدن قربه بوتون دونیا خالقالاری آراسیندا یاییلدی. دئمک چین اؤلکه‌سینده‌کی تورک ‏خالقلاریندان، ایسپانیاداکی تورکلره قدر، تورک دونیاسیندان تکجه بیر ماهنی دونیا خالقلارینین معنوی مدنیتینه داخیل ‏اولموشدور، او دا «آيريليق» ماهنی‌سی اولموشدور. ‏

‏«آيريليق» ماهنی‌سی او قدر دونیا خالقلاری آراسیندا کؤنوللرده یئر توتوبدور کی، بو ماهنی «هم تویلاردا اوخونور، هم ‏ده یاسلاردا»... ‏

آيريليق ماهنی‌سى‌نین سؤزلری دوققوز بنددن عبارتدیر. آنجاق اونون بعضی بندلری میللی آيريليقدان آسيلی اولدوغو ‏اوچون شاه دؤورونده بو بندلردن موسیقیده ایستیفاده ایجازه‌سی وئریلمه‌میشدیر. ‏

Əli Səlimi
اینتیظار ‏

آيريليق ماهنیسى‌نين «اینتیظار» عونوانلى بیر درآمدی ده واردیر. ‏

‏«اینتیظار»، «آیریلیغا» بیر موقدیمه اولدوغو اوچون فرهاد اینتیظار شعرینین مؤوضوعسونو (۱۳۲۰- ۱۳۲۴) جو گونش ‏ایللرینده ۲- جی بئینلخالق ماحاریبه گونلرینده تهرانین فیردووسی مئیدانیندا باش وئرمیش بیر عاشیقانه و اینسانی- ‏عاطیفی مؤوضوعدان ایلهام آلیب، یازیب و یارادیب. ‏بو جریاندا بیر قیزلا بیر خلبان اوغلان هامان یئرده گؤروش قرارینا گلیرلر. ‏

هامان گون، هامان ساعت قیز قیرمیزی پالتار گئییب، الینده بیر باغلی قیرمیزی گول گلیر، اما اوغلان گلمه‌ییر. گویا ‏اوغلانین حربی طییاره‌سی دوشور و اؤلور. قیزین بو مؤوضوعدان خبری اولمادان، سون ایللر (اینقیلابدان نئچه ایل ‏سونرایا کیمی) عؤمرونون سونونا دک هفته‌نین هامان گونو و هامان قوویدوغو قرارین گؤروش زامانی هامان پالتاردا، ‏قیرمیزی گول دسته‌سی الینده هامان یئره گلیب گؤروش اوميدی ایله اوغلانین یولونا گؤز تیکیر و گله- گلمه‌یه اونو ‏گؤزله‌ییر و آخیردا بو فانی دونیادان کام آلمامیش ابدی دونیایا کؤچور. فرهاد بو مووضوعیا «اینتیظار» عونوانی ایله ‏ماهنی یازیر سونرا ابدی اینتیظار ماهنیسى‌نين یازماغینی باشلاییر. ‏

فرهادین «جئیران سئوگیلیم» ماهنی‌سینی «ابولفتح على یئو»، «راحیله» ماهنی‌سینی «شؤوکت الکبرووا» و باشقالارینی ‏باشقا موغنیلر باکیدا اوخوموشلار.

‏اونون «آغلاما»، «کندیمیز»، «اوزون چمن»، «توی گونو» و... ماهنیلاری قالارغی ماهنیلارداندیر. ‏

فرهاد اینقیلاب و سککیز ایل ماحاریبه زامانی دا چوخلو سورود و مارشلار یازمیش و اونلارا علی آغا سليمى موسیقی ‏بسله‌میشدیر. ‏

اینقیلاب اینقیلاب، بهمنین ایگیرمی دوققوزو، گئدیرم جبهه‌یه حلال ائت منی، شاهینلر (خلبانلار)، قانلی شهر ‏‏(خورمشهر)... ‏

اینتیظار

سئوگیلیم، ‏
من هله ده، ‏
دایانیب دؤنگه‌ده، ‏
یول گؤزله‌ییرم. ‏
گؤزومو زیلله‌یه‌رک، ‏
او اوزاقلاردا سنی ایزله‌ییرم. ‏

اینامیم وار بونا، ‏
من، ‏
بیلیرم بیر گون سن، ‏
بیر پری تک بورونوب آغ ایپگه، ‏
بیر قوجاق لاله ایله، ‏
گله‌جکسن گؤروشه. ‏

من او گون، ‏
اولماسام بوردا اگر، ‏
گؤرمه‌سن مندن اثر، ‏
قبریم اوستونده اک او لاله‌لری، ‏
قوی کؤزرسین ابدی سئوگی، ‏
حیات آتشی تک ‏
تا کی، سئودالی کؤنوللرده اومید شؤعله چکه! ‏


قوشانی فرهاد ‏
بسته‌کار: علی سليمى ‏
ضبط تاریخی: ۱۳۳۵ جی ایلین مهر آیی ‏
ایران رادیوسو، تهران ‏


فرهاد ابراهیمی
Fərhad İbrahimi
آيريليق

فیکریندن گئجه‌لر یاتا بیلمیرم ‏
بو فیکری باشیمدان آتا بیلمیرم ‏
نئیله‌ییم کی، سنه چاتا بیلمیرم ‏
آيريليق، آيريليق، آمان آيريليق ‏
هر بیر درددن اولور یامان آيريليق ‏

اوزوندور هیجرینده قارا گئجه‌لر ‏
بیلمیرم من گئدیم هارا گئجه‌لر ‏
ووروبدور قلبیمه یارا گئجه‌لر ‏
آيريليق، آيريليق، آمان آيريليق ‏
هر بیر درددن اولور یامان آيريليق ‏

یادیما دوشنده آلا گؤزلرین ‏
گؤیده اولدوزلاردان آللام خبرین ‏
نئیله‌ییم کسیبدیر مندن نظرین ‏
آيريليق، آيريليق، آمان آيريليق ‏
هر بیر درددن اولور یامان آيريليق ‏

آيريليق دردینی چکمه‌ین بیلمز ‏
یاردان آیری دوشن گؤز یاشین سیلمز ‏
دئیرلر اینتیظار خسته‌سی اؤلمز ‏
آيريليق، آيريليق، آمان آيريليق ‏
هر بیر درددن اولور یامان آيريليق ‏

نئجه کی، ائلیمدن آیری دوشندن ‏
سورار بیر- بیرینی گؤروب بیلندن ‏
حسرتله سیزلایار داییم بو غمدن ‏
آيريليق، آيريليق، آمان آيريليق ‏
هر بیر درددن اولور یامان آيريليق ‏

ایللردیر اوزاغام آرخام ائلیمدن ‏
بولبولم دوشموشم آیری گولومدن ‏
جوور ایله آییریب شیرین دیلیمدن ‏
آيريليق، آيريليق، آمان آيريليق ‏
هر بیر درددن اولور یامان آيريليق ‏

اولوبدور بیگانه یاریم یولداشیم ‏
‏«قریبه» ساییلیر سئوگیم سیرداشیم ‏
بو جاوان چاغیمدا آغاریب باشیم ‏
آيريليق، آيريليق، آمان آيريليق ‏
هر بیر درددن اولور یامان آيريليق ‏

منی آغلاداندان گولوش ايسته‌رم ‏
اوزاق دوشنیمله گؤروش ايسته‌رم ‏
حاصاری ییخماغا یوروش ايسته‌رم ‏
آيريليق، آيريليق، آمان آيريليق ‏
هر بیر درددن اولور یامان آيريليق ‏

سئوگی‌لیک اولوبدور شانی فرهادین ‏
سئوگی‌سی هاردادیر، هانی فرهادین ‏
دئیه‌رک چیخاجاق جانی فرهادین ‏
آيريليق، آيريليق، آمان آيريليق ‏
هر بیر درددن اولور یامان آيريليق‏

ائشیدین:
رشید بهبودوف
قوقوش


فرهاد ابراهیمی ماهنی نی رشید بهبودوفا وئرنده
Fərhad İbrahimi mahnını Rəşid Behbudova verəndə

‎* Ayrılıq mahnısının şairi Fərhad (Rəcəb) İbrahimi, Ustad Əli Səlimi ‎onun bəstəkarıdır. Ustad Fərhadın dediyinə görə birinci dəfə Ustad ‎Səliminin həyat yoldaşı Fatma xanım Qənnadi (Vartuş) onu Təbbriz ‎radiosundan ifa edibdir- bu ifa heç vaxt yayılmayıbdır.‎

Aşağıda verilən yazı Təbrizdə nəşr olunan “Əxtər” qəzetinin 12 ‎şəhrivər 1381ci il., 30 septambr 2002 ci il nümrəsindən ‎götürülmüşdür. Yazı “50 ildən sonra “Ayrılıq” şairindən Təbrizdə ‎təclil olundu.” başlığı altında verilmişdir. Yazanı: ‎

Xalid Orucəlipur

‎“Ayrılıq” mahnısı və onun şairi Fərhad

Fərhad 1314-cu günəş ilində, Ərdəbil mahalının Savalan ətəyində Nirin ‎‏,‏Uzun Çəmən kövşəninin ‎Korabazlı (Korabbaslı) kəndində anadan olmuş və Savalanın səfalı ətəyinin təsiri ilə 15 yaşından ‎şeir qoşmağa başlamışdır.‎

Fərhad əlli ildir Tehranda yaşayır. Ancaq onun səfalı ana yurdundan ilham alıb qoşduğu şeirlə ‎‎(farsca, türkcə), təranə və mahnı sözləri olmuşdur.‎

Onun qoşduğu sözlərə indiyədək 100 dən artıq musiqi yazılıb.‎

علی سلیمی، وارتوش، فرهاد ابراهیمی
Əli Səlimi, Vartuş, Fərhad İbrahimi
Fərhad 1335 ci ildə Tehranda, o zaman İran radiosunun Azərbaycan musiqisinin rəhbər və ‎bəstəkarı Əli ağa Səlimi ilə tanış olmuş və o gündən onun qoşduğu sözləri “mahnı” olmuşdur.‎

Fərhadın 1330 cu ilin bir payız gecəsində qoşduğu “Ayrılıq” sözü 1335 də onun birinci mahnısı ‎olmuşdur. Bu ildə Əli ağa Səlimi o sözlərə musiqi yazıb və İran radiosunun orkestri ilə icra ‎etmişdir.‎

‎“Ayrılıq” mahnısı “Rəşid Behbudov” Tehrana gələndə ona töhfə verilmişdir. ‎

Reşid Behbudov bu səfərdən qayıdarkən Moskva şəhərinin təyyarə meydanında “Tas” xəbər ‎ajansının muxbirinə demişdir: mən bu səfərdə təkcə Savet İttifaqı yox, bəlkə bütün dünya ‎xalqlarına iranın Tehran şəhərindən bir yüksək mənəvi sovqat gətirşişəm. O da “Ayrılıq” ‎mahnısıdır.‎
Elə doğrusu da belə oldu. Rəşid Behbudov o mahnını oxuyub dünyaya yaydı.‎

Bu mahnı qısa zamnda şərqdən qərbə bütün dünya xalqaları arasında yayıldı. Demək Çin ‎ölkəsindəki Türk xalqlarından, İspanyadakı Türklərə qədər, Türk dünyasından təkcə bir mahnı ‎dünya xalqlarının mənəvi mədəniyyətinə daxil olmuşdur, o da “Ayrılıq” mahnısı olmuşdur.‎

‎“Ayrılıq” mahnısı o qədər dünya xalqları arasında könüllərdə yer tutubdur ki, bu mahnı “həm ‎toylarda oxunur, həm də yaslarda”...

وارتوش
Vartuş
Ayrılıq mahnısının sözləri doqquz bənddən ibarətdir. Ancaq onun bəzi bəndləri milli ayrılıqdan ‎aslı olduğu üçün Şah dövründə bu bəndlərdən musiqidə istifadə icazəsi verilməmişdir.‎

İntizar

Ayrılıq mahnısının “İntizar” ünvanlı bir dəramədi də vardır.‎

‎“İntizar”, “Ayrılığa” bir müqəddimə olduğu üçün Fərhad İntizar şeirinin mövzusunu (1320- ‎‎1324)cü günəş illərində 2- ci beynəlxalq maharibə günlərində Tehranın Firdovsi meydanında baş ‎vermiş bir aşiqanə və insani- atifi mövzudan ilham alıb, yazıb və yaradıb.‎

Bu cərəyanda bir qızla bir xələban oğlan haman yerdə görüş qərarına gəlirlər.‎

Haman gün, haman saat qız qırmızı paltar geyib, əlində bir bağlı qırmızı gül gəlir, amma oğlan ‎gəlməyir. Güya oğlanın hərbi təyyarəsi düşür və ölür. Qızın bu mövzudan xəbəri olmadan , son ‎illər (İnqilabdan neçə il sonraia kimi) ömrünün sonuna dək həftənin haman günü və haman ‎qoyduğu qərarın görüş zamanı haman paltarda, qırmızı gül dəstəsi əlində haman yerə gəlib görüş ‎ümidi ilə oğlanın yoluna göz tikir və gələ- gəlməyə onu gözləyir və axırda bu fanı dünydan kam ‎almamış əbədi dünyaya köçür. Fərhad bu mövzuya “İntizar” ünvanı ilə mahnı yazır sonra əbədi ‎intizar mahnısının yazmağını başlayır. ‎

Fərhadın “Ceyran sevgilim” mahnısını “Əbülfət Əliyev”, “Rahilə” mahnısını “Şövkət Ələkbərova” ‎və başqlarını başqa muğənnilər Bakıda oxumuşlar.‎

Onun “Ağlama”, “Kəndimiz”, “Uzun Çəmən”, “Toy günü” və... mahnıları qalarğı mahnılardandır.‎

Fərhad inqilab və səkkiz il maharibə zamanı da çoxlu surud və marşlar yazmış və onlara Əli ağa ‎Səlimi musiqi bəsləmişdir.‎

İnqilab inqilab, Bəhmənin igirmi doqquzu, Gedirəm cəbhəyə həlal et məni, Şahinlər (xələbanlar), ‎Qnlı şəhər (Xorrəmşəhr)...‎


İNTİZAR

Sevgilim,‎
Mən hələ də, ‎
Dayanıb döngədə, ‎
Yol gözləyirəm.‎

Gözümü zilləyərək,‎
O uzaqlarda səni izləyirəm.‎
İnamım var buna,‎
Mən,‎
Bilirəm bir gün sən,‎
Bir pəri tək bürünüb ağ ipəyə,‎
Bir qucaq lalə ilə,‎
Gələcəksən görüşə.‎

Mən o gün,‎
Olmasam burda əgər,‎
Görməsən məndən əsər,‎
Qəbrim üstündə ək o lalələri,‎
Qoy közərsin əbədi sevgi,‎
Həyat atəşi tək
Ta ki, sevdalı könüllərdə ümid şölə çəkə!‎

وارتوش، علی سلیمی
Vartuş, Əli Səlimi
Qoşanı Fərhad
Bəstəkar: Əli Səlimi
Zəbt tarixi: 1335 ci ilin mehr ayı
İran radiosu, Tehran



AYRILIQ

Fikrindən gecələr yata bilmirəm
Bu fikri başımdan ata bilmirəm
Neyləyim ki, sənə çata bilmirəm
Ayrılıq, ayrılıq, aman ayrılıq
Hər bir dərddən olur yaman ayrılıq

Uzundur hicrində qara gecələr
Bilmirəm mən gedim hara gecələr
Vurubdur qəlbimə yara gecələr
Ayrılıq, ayrılıq, aman ayrılıq
Hər bir dərddən olur yaman ayrılıq

Yadıma düşəndə ala gözlərim
Göydə ulduzlardan allam xəbərin
Neyləyim kəsibdir məndən nəzərin
Ayrılıq, ayrılıq, aman ayrılıq
Hər bir dərddən olur yaman ayrılıq

Ayrılıq dərdini çəkməyən bilməz
Yardan ayrı düşən göz yaşın silməz
Deyərlər intizar xəstəsi ölməz
Ayrılıq, ayrılıq, aman ayrılıq
Hər bir dərddən olur yaman ayrılıq

Necə ki, elimdən ayrı düşəndən
Sorar bir- birini görüb biləndən
Həsrətlə sızlayar daim bu ğəmdən
Ayrılıq, ayrılıq, aman ayrılıq
Hər bir dərddən olur yaman ayrılıq

İllərdir uzağam arxam elimdən
Bübüləm düşmüşəm ayrı gülümdən
Covr ilə ayırıb şirin dilimdən
Ayrılıq, ayrılıq, aman ayrılıq
Hər bir dərddən olur yaman ayrılıq

Olubdur biyganə yarım yoldaşım
‎“Qəriybə” sayılır sevgim sırdaşım
Bu cavan çağımda ağarıb başım
Ayrılıq, ayrılıq, aman ayrılıq
Hər bir dərddən olur yaman ayrılıq

Məni ağladandan gülüş istərəm
Uzaq düşənimlə görüş istərəm
Hasarı yıxmağa yürüş istərəm
Ayrılıq, ayrılıq, aman ayrılıq
Hər bir dərddən olur yaman ayrılıq

Sevgilik olubdur şanı Fərhadın
Sevgisi hardadır, hanı Fərhadın
Deyərək çıxacaq canı Fərhadın
Ayrılıq, ayrılıq, aman ayrılıq
Hər bir dərddən olur yaman ayrılıq‎

Eşidin:
Rəşid Behbudov
Ququş

No comments: